9 februari 2007 door Annelou de Vries
Ons zoontje van 8 is thuis (dus niet op school!) heel vaak agressief in zijn gedrag. Als hij op de een of andere manier gefrustreerd wordt (iets lukt niet, verkeerde boterham, de tv moet uit), dan gaat hij echt heel grof schelden (zoals "kuthoer", "klote-homo", etc.) en vaak ook slaan of gooien met dingen.
Vooral zijn zus van 11 lijdt daaronder, omdat ze bang voor hem is en zich soms nauwelijks durft te bewegen. Tegelijk is hij echter ook vaak juist erg lief, wil van alles voor ons doen, is zorgzaam, komt knuffelen, is lief tegen zijn zus, etc.
Als hij zo kwaad wordt en gaat schelden, is hij de laatste tijd tussendoor vaak erg overstuur en huilt dan dat hij dat helemaal niet wil zeggen maar dat hij het wel moet. Echt heel zielig is dat.
Hij heeft ook al een hele tijd dwanghandelingen, zoals alle hoeken van de tafel aanraken, en tics. Het eten op zijn bord mag elkaar niet raken en zijn eten mag niet gesneden worden. Dat had hij al vanaf zijn 1e jaar. Het wordt de laatste tijd steeds erger. Als zijn zus zijn eten aanraakt, of ernaar kijkt, is het al vies en wil hij het niet meer. Als er in de badkamer iets op de spiegel zit, moet hij het helemaal schoon maken met een doekje. Hij kan niet slapen omdat hij niet op één oor kan liggen. En als ik hem aanraak aan één kant van zijn gezicht, moet ik dat ook aan de andere kant doen.
Vanmorgen was het helemaal erg en alles was vies. Hij kon nergens meer lopen en moest acht keer zijn handen wassen omdat hij iets had aangeraakt. Zijn kleren kon hij ook niet aan, want die had hij ook aangeraakt.
Hij is dan echt helemaal in paniek en overstuur en moet heel erg huilen en kan niet goed ademen. Vanmorgen vertelde hij dat hij dit op school "van binnen ook altijd zo voelde", maar dat hij dat altijd voor zich moest houden, want op school vinden ze hem anders gek. Toen brak echt mijn hart.
Onze aanpak tot nu toe is: niet te veel meegaan in zijn gedrag, en zoveel mogelijk structuur bieden. En proberen rustig te blijven, maar dat lukt vaak niet, want aangezien hij zulk agressief gedrag vertoont, moet je wel ingrijpen.
Als we hem op de gang zetten om af te koelen, wordt hij meestal vanzelf wel rustig en is dan uiteindelijk heel lief. Maar als hem daarna weer iets kleins in de weg zit, begint het weer van voren af aan.
Soms kan ik me ook echt niet meer inhouden van radeloosheid, met als gevolg: boos worden, schreeuwen en hem net iets te hard beetpakken. Ik kan me dan nauwelijks inhouden om hem geen lel te verkopen. Het is echt heel naar om constant uitgescholden te worden voor de vreselijkste dingen, en geslagen te worden, terwijl je zelf rustig en liefdevol probeert te blijven.
Als ik dit zo opschrijf, vind ik het wel erg klinken. Ik weet wel dat dwanghandelingen en dwanggedachten normaal zijn voor kinderen van deze leeftijd, maar volgens mij is er toch meer aan de hand.
Op school hebben ze ook al geconstateerd dat er iets met hem is, omdat hij vaak snel afgeleid is, en opdrachten niet goed lijkt te begrijpen. Hij is verder wel een heel slimme leerling en zijn resultaten op school zijn zeer goed.
De school wil hem nu laten testen (intelligentietest, persoonlijkheidstest) en misschien is dat een goede ingang. Maar het kan best lang duren en we willen nu graag hulp want zo kan het niet langer.
Uw uitgebreide en duidelijke beschrijving van het gedrag van uw zoon overdenkend, geloof ik dat uw idee klopt dat er meer aan de hand is. De dwang die uw zoon heeft, zorgt voor zoveel overlast en lijden – bij hemzelf en bij zijn omgeving – dat het verder gaat dan wat normaal is.
Hoewel het erg moeilijk is om op afstand en zonder een kind zelf gezien te hebben een diagnose te stellen, denk ik toch wel dat er sprake is van een dwangstoornis. Officieel heet dat: een 'obsessief compulsieve stoornis'. Ik denk dat het goed is om hiervoor professionele hulp te gaan zoeken. Hieronder zal ik wat meer vertellen over deze stoornis.
Bij een dwangstoornis zijn er zowel dwanggedachten (obsessies) als dwanghandelingen (compulsies). Ze zijn er iedere dag, en meerdere keren per dag. Degene die ze heeft, heeft er zo'n last van, dat het de dagelijkse gang van zaken verstoort.
Bij een dwangstoornis gaat het dus om de volgende dingen:
Vaak zijn dwanggedachten angstige ideeën die bezworen moeten worden door dwanghandelingen. Kinderen zijn zich er echter vaak niet goed van bewust dat zij die gedachten en handelingen liever niet zouden willen hebben. Vaak zijn ze over de loop der jaren ontstaan en steeds erger geworden. Kinderen zien de ongewoonheid ervan dan niet meer in; ze zijn als het ware een deel van hun eigen denken en doen geworden. En vaak ook een deel van het doen en laten van het gezin.
Veelal ongemerkt heeft de omgeving van een kind zich zó aangepast dat de dwang niet gestopt hoeft te worden. Want zou dat wel gebeuren, dan voelt degene die eraan lijdt een bijna onverdraaglijke onrust, ongemak en angst in zich. En dat gevoel kan vermeden worden door wél gehoor te geven aan de dwang.
Kinderen met dwang lopen dus vaak continu op hun tenen. Om het nare, angstige gevoel te vermijden, moeten ze de hele dag dwanghandelingen verrichten of dwanggedachten denken. Ze leven dus onder grote druk, en dan is iedere verdere frustratie vaak al te veel. De agressie die u van uw zoon beschrijft, is daar denk ik een uiting van. Hij kan niet veel meer aan.
Een ander deel van de agressie zal waarschijnlijk voortkomen uit de dwang zelf, en dan vooral als hij de dingen toch niet helemaal kan uitvoeren zoals de dwang hem voorschrijft.
U heeft veel liefde en geduld voor uw zoon, en u vertelt dat hij zelf ook een lief en zorgzaam kind is. Bij hem moet dus niet de agressie zelf aangepakt worden, maar de oorzaak ervan, namelijk de dwang die hem zoveel paniek en angst geeft, en hem daardoor zo agressief maakt.
Het is inderdaad hartbrekend om te lezen hoeveel regels hij zichzelf heeft opgelegd en hoe overstuur hij raakt als het niet lukt om ze uit te voeren. Dit gedragspatroon moet doorbroken worden, zodat niet de angst zijn leven leidt, maar hij vrijer kan worden, en vooral blijer en minder boos!
Hierboven schreef ik al dat het mij goed lijkt om hier professionele hulp voor te zoeken bij een kinderpsychiatrische polikliniek of een Riagg bij u in de buurt. Sommige zelfstandig gevestigde kinderpsychologen kunnen ook hulp bieden.
Wat zal men daar doen? De beste behandeling van dit moment is cognitieve gedragstherapie. Dat is een vorm van psychotherapie die zowel het dwangmatige gedrag als de bijbehorende dwanggedachten aanpakt. Een belangrijk begrip hierbij is 'vermijding', ik heb het hierboven al een paar keer genoemd. Om het angstige gevoel te 'vermijden', heeft een kind dwang.
Zolang hij of zij 'dwangt' ervaart, hij niet de angst. De angst heeft zo echter de kans om steeds groter en irreëler te worden en houdt zichzelf zo in stand. In een cognitieve gedragstherapie wordt het kind geholpen om de angst tot reëlere proporties terug te brengen. Ook leert het kind om stap voor stap de dwang niet meer uit te voeren. Door de angst niet meer te vermijden (door de dwang te stoppen), dooft de angst op den duur uit, of wordt hij in ieder geval een stuk minder.
Ook het gezin moet langzamerhand gaan ophouden met zich aan te passen aan de dwang van het kind. Dat is vaak een hele klus, vandaar dat ik u hulp adviseer.
In afwachting van het moment dat de hulp gaat starten (wat – helaas – soms redelijk lang kan duren), zou u alvast, misschien zelfs samen met uw zoon, eens na kunnen gaan wat voor dwanghandelingen en dwanggedachten hij heeft. Dat kan handig zijn als u aan de beurt bent, maar het kan ook helpen om bewust te worden van datgene wat er eigenlijk allemaal speelt.
Vervolgens zou u ook al heel voorzichtig met uw zoon kunnen proberen om te kijken of hij bepaalde gedragingen zou kunnen verminderen of zou kunnen stoppen. Dat zou een begin zijn van het doorbreken van een cirkel waarbij de dwang het leven van uw zoon lijkt te bepalen en hij niet vrij is om te doen en laten wat hij echt wil.
Heel veel succes ermee!
