10 maart 2006 door Nadia Eversteijn
Mijn man en ik zijn beiden van Turkse afkomst. Ik ben zelf in Nederland geboren en opgegroeid, maar mijn man is overgekomen uit Turkije na ons trouwen. We praten thuis dus alleen maar Turks, en ook in onze vriendenkring en familie wordt er voornamelijk Turks gesproken. Ik heb zelf, toen ik klein was, eerst alleen maar Turks geleerd. De peuterspeelzaal heb ik wegens ziekte moeten missen. Ik ben pas Nederlands gaan leren in de kleuterklas.
Ik herinner me nog dat ik me in het begin erg alleen voelde, omdat ik niet kon communiceren. Maar uiteindelijk heeft het er wel toe geleid dat ik zowel het Turks als het Nederlands perfect beheers. Ik haal de twee talen nooit door elkaar en praat of het een of het ander. Hierdoor is mijn woordenschat in beide talen even goed ontwikkeld.
Ik heb nu een zoontje van 13 maanden. Hij wordt momenteel eentalig (Turks) opgevoed. Wij willen dat hij eerst onze moedertaal goed beheerst en dan pas het Nederlands. Daarom zijn we van mening dat hij zo laat mogelijk naar de peuterspeelzaal moet gaan. We weten alleen niet of dit wel het juiste is om te doen en of mijn theorie hierover wel klopt.
We zijn echter bang dat we hem hiermee te kort doen. Het is immers ook erg belangrijk voor hem om op vroege leeftijd met leeftijdgenootjes te spelen en te leren delen.
Ik zou graag willen weten hoe een deskundige hier tegenaan kijkt. Klopt mijn theorie hierover eigenlijk wel, of heb ik uiteindelijk het Nederlands even goed geleerd als het Turks omdat ik misschien wel een talenknobbel heb?
Hoe vroeger een kind begint met het verwerven van een tweede taal, des te beter het is. U doet er dan ook goed aan om uw zoontje gewoon op 2-jarige leeftijd naar de peuterspeelzaal te sturen. U hoeft niet bang te zijn dat hem dat in de war zal brengen. Hieronder zal ik toelichten wat de peuterspeelzaal zoal voor uw zoontje kan betekenen. Ook zal ik wat meer vertellen over de periode waarin kinderen het beste talen kunnen verwerven.
Omdat er in uw familie- en vriendenkring weinig Nederlands wordt gesproken, kiest u ervoor om uw zoontje binnenshuis alleen Turks (de minderheidstaal) te leren, en hem buitenshuis Nederlands (de meerderheidstaal) te laten leren.
Dit is een bekende methode om kinderen tweetalig op te voeden, die 'Minority Language at Home' (of kortweg: ML@H) wordt genoemd. Het is een uitstekende methode om kinderen te leren hun twee talen uit elkaar te houden. Hun talen worden namelijk niet alleen op verschillende plaatsen gesproken (Turks thuis en in de woning van familieleden, Nederlands op de peuterspeelzaal, op school, op straat en in de winkel), maar de talen worden ook nog eens door verschillende personen gesproken (Turks door de ouders, de familie en de vrienden van de ouders, Nederlands door de juffrouw, de buren en het meisje in de winkel).
Het is heel normaal dat uw zoontje aanvankelijk veel Turkse woordjes zal zeggen op de peuterspeelzaal, en – andersom – thuis ook Nederlandse woordjes zal gaan zeggen. Daar hoeft u zich niet ongerust over te maken.
Uiteindelijk zal hij leren om volledig Turks te spreken tegen zijn grootouders, en volledig Nederlands tegen zijn leerkrachten op school. En bij mensen van wie hij weet dat ze twee talen beheersen, zal hij wellicht Turks en Nederlands door elkaar praten, bijvoorbeeld tegen u en tegen Turkse vrienden. Ook dat is geen enkel probleem.
U schreef dat u zelf pas op 4-jarige leeftijd Nederlands hebt leren verstaan en spreken. Bij u heeft dat prima uitgepakt: u beheerst het Turks en het Nederlands allebei uitstekend. En misschien heeft u inderdaad aanleg voor talen. Het is ook zeker niet onmogelijk om pas vanaf het 4e levensjaar een tweede taal te verwerven. Maar...
Taalkundigen zijn het er niet helemaal over eens tot welke leeftijd een kind nog moeiteloos een tweede taal accentloos kan leren. Wel blijkt uit hersen-scans dat de hersenen van kinderen tussen de 0 en de 3 jaar het meest optimaal geschikt zijn voor het verwerven van taal. Dat is de zogenaamde 'kritische periode'.
Heel af en toe komt het voor dat een kind voor zijn 4e jaar helemaal niet met taal in aanraking komt. Bijvoorbeeld omdat het kind door dieren grootgebracht wordt, of doordat de ouders het kind verwaarlozen. Uit onderzoek blijkt dat zo'n kind daarna alleen nog maar losse woordjes kan leren, en het bouwen van zinnen nooit meer onder de knie krijgt.
Verder kun je ruwweg stellen dat kinderen die vóór hun 8e met een tweede taal in aanraking komen, die taal nog zonder moeite kunnen leren spreken op hetzelfde niveau als moedertaal-sprekers.
Kinderen die ná hun 8e pas beginnen, zullen de taal op een schoolsere manier moeten leren, met onderdelen als 'vocabulaire', 'idioom' en 'grammatica'. Overigens bestaan er natuurlijk wel uitzonderingen op deze regel.
Nu weer even terug naar uw eigen ervaring. Misschien was de kleuterklas toch wel een plezieriger ervaring voor u geweest, als u niet – door overmacht – de peuterspeelzaal had hoeven missen. U vertelde immers dat u zich aanvankelijk erg eenzaam voelde, omdat u niet met andere kinderen kon communiceren. En dat is logisch.
Wanneer u uw zoontje rond zijn 2e verjaardag naar de peuterspeelzaal stuurt, zal hij in het begin natuurlijk tegen hetzelfde probleem aanlopen. Aanvankelijk zal hij zijn juffen en de andere kinderen niet verstaan. Dat is vervelend, maar bedenk wel dat dat voor 2-jarigen minder problematisch is dan voor 4-jarigen. Die laatsten spelen namelijk al volop mét elkaar, in plaats van náást elkaar.
Bij 4-jarige kleuters is 'taal' bij het spelen veel belangrijker dan bij 2-jarigen, onder andere omdat kleuters
rollenspelen (zelf bedachte toneelstukjes) gaan doen. Dat gaat bijvoorbeeld zo: "Ik was de boef en jij was de politie, en toen kon jij mij niet vangen." Of: "Ik was een hondje en jij ging mij zoeken. Toen zei jij: Hé, ik dacht dat ik iemand hoorde blaffen."
Kinderen van 2 spelen daarentegen nog niet zo mét elkaar, maar meer náást elkaar. Ze doen elkaar na, geven elkaar dingen, of pakken elkaar dingen af, waarbij taal nog niet zo'n belangrijke rol speelt. Daarom zal uw zoontje zich tussen andere 2-jarige peuters waarschijnlijk niet zo erg buitengesloten voelen als u destijds toen u 4 was!
Stel dat uw zoontje inderdaad op 2-jarige leeftijd naar de peuterspeelzaal gaat. Wat gebeurt daar dan? Veel peuterspeelzalen besteden tegenwoordig speciale aandacht aan taalverwerving, bijvoorbeeld door gebruik te maken van programma's voor 'Voor- en Vroegschoolse Educatie' (VVE), zoals 'Piramide' en 'Kaleidoscoop'.
Tegen de tijd dat hij 4 jaar wordt en naar groep 1 gaat, zal hij het Nederlands dan al aardig goed kunnen verstaan.
Maar uiteraard leert hij op zo'n peuterspeelzaal niet alleen taal. Zoals u zelf al opmerkte, is de peuterspeelzaal ook een prima plaats om sociale vaardigheden op te doen, zoals samen spelen en delen. Er is geen enkele reden waarom u uw zoontje dat zou moeten onthouden!
