10 juni 2002 door Jeroen Aarssen
Onze zoon (2 jaar en 3 maanden) leert Duits van mama en Nederlands van papa. De voertaal thuis is Nederlands, maar ik praat altijd Duits met hem. Hij praat al heel goed en wisselt feilloos van de ene taal naar de andere. Ook praat hij nooit Nederlands met mij en andersom nooit Duits met zijn vader. Je zou dus denken dat hij de twee taalsystemen al goed uit elkaar kan houden.
Naast veel Nederlandse vrienden komen er ook wel eens Duitse vrienden en familie op bezoek. Tot onze verbazing praat hij echter met de Duitstalige gasten alleen maar Nederlands! Laatst waren de Duitse opa's en oma's een week op bezoek en hij vertikte het om ook maar een beetje Duits met hen te praten. Zij praatten Duits tegen hem en met ons (mijn man kan ook heel goed Duits), maar de antwoorden van onze zoon waren allemaal Nederlands. Hoe kan dat?
Tja, zo blijkt maar weer dat kinderen niet altijd doen wat hun ouders en de taalkundigen van hen verwachten...
Misschien moet u het zo zien: er zijn kinderen die pertinent weigeren te eten, er zijn kinderen die er met geen mogelijkheid toe te bewegen zijn zichzelf aan te kleden (ouders houden nagelbijtend de klok in de gaten omdat hun toch al krappe ochtendschema in de soep dreigt te lopen), en er zijn kinderen die soms de "verkeerde" taal gebruiken.
Nu is uw zoontje nog wel op een leeftijd waarop de meeste tweetalige kinderen hun taalsystemen nog niet uit elkaar kunnen houden. Vergeleken met andere tweetalige kinderen is er dus niet iets vreemds aan de hand.
Het is juist opvallend dat uw zoon in een gewone, alledaagse thuissituatie wél keurig zijn taalsystemen scheidt: met u praat hij Duits, en met uw man Nederlands. Maar zodra er verandering in die situatie komt (met name als er Duits-sprekende vrienden of familie op bezoek komen), lijkt hij het spoor bijster te raken.
Het is niet eenvoudig om hier een verklaring voor te geven. Toch doe ik een aantal pogingen om een antwoord te geven. Of beter gezegd, ik geef een aantal mogelijke antwoord-varianten.
Wat zou kunnen, is dat uw zoon zich als het ware wil presenteren als een "Nederlands kind" op de momenten dat er Duitse gasten in huis zijn. Hij wil de Nederlandse identiteit uitdragen.
Nederlands is in dit geval sowieso in het voordeel boven Duits, omdat andere mensen het ook buitenshuis, als omgevingstaal, spreken. Misschien dat hij zich daarom eerder een "Nederlands jongetje dat ook Duits spreekt" voelt, dan een "Duits jongetje dat ook Nederlands spreekt". En een Nederlands kind spreekt vooral Nederlands. Toch?
Het is ook mogelijk dat hij het Nederlands ziet als de taal die hij spreekt als er gasten zijn. Dat bleek immers toen er andere (Nederlandstalige) gasten in huis waren, een beproefd recept.
Kinderen leren een taal voor een deel door hypothesen te vormen. Als het gebruik van taal X goed gewerkt heeft in een of meer eerdere situaties, waarom zou het dan nu niet werken?
Een laatste mogelijkheid is dat hij zich gewoonweg niet realiseert dat de Duitse gasten geen Nederlands verstaan. Hij verstaat en spreekt het zelf toch ook? Waarom zouden opa en oma dan niet tweetalig zijn?
Kortom, maak u nergens zorgen over, zeker niet omdat uw zoon nog jong is. Ik ga ervan uit dat dit gedrag zal overwaaien, net zoals kinderen ook weer gaan eten en zichzelf gaan aankleden.
