1 januari 2000 door Maaike Verrips
Mijn zoontje Joost van twee draait bepaalde letters in een woord om.
Bijvoorbeeld:
speen wordt
pees
chips wordt
pichie
snoep wordt
poese
Waarom doet hij dat en komt het vaker voor?
De manier waarop kinderen woorden vereenvoudigen is veel bestudeerd. Zo is gebleken dat alle kinderen dezelfde mechanismes toepassen, welke taal ze ook leren. Een bekend mechanisme is bijvoorbeeld het vereenvoudigen van groepjes medeklinkers:
trein wordt uitgesproken als
tein, en
plant wordt
pant.
Het mechanisme 'omkering' zoals in jouw voorbeelden, komt voor zover ik weet niet voor. Toch denk ik dat deze woorden van Joost normale vereenvoudigingen zijn. Om dat te begrijpen moet je weten
waarom kinderen woorden vereenvoudigen. En dat heeft te maken met het
templaat.
Iedere taal heeft regels over hoe klanken tot lettergrepen en woorden gecombineerd kunnen worden. Woorden die niet volgens dat stramien zijn opgebouwd, klinken niet goed. Dat stramien heet een templaat. Het templaat voor het Nederlands bepaalt bijvoorbeeld dat een lettergreep nooit begint met
ks, en dat hij nooit op een
z eindigt.
Kinderen die leren praten, moeten dat templaat nog opbouwen. In het begin is het templaat heel eenvoudig. Een lettergreep bestaat dan uit één medeklinker (liefst
p,
d, of
t) gevolgd door een klinker. Zo krijg je de eerste woordjes zoals
dada,
papa en
die.
Als een kind een woord wil gebruiken dat niet past in zijn kinder-templaat, past hij dat woord aan. Zo wordt
auto soms uitgesproken als
toto.
Naarmate het templaat zich verder ontwikkelt, komt er ook plaats voor medeklinkers aan het eind: als eerste verschijnen daar sisklanken zoals
f, s, en
sj. Diezelfde sisklanken kunnen later ook aan het begin van een lettergreep vorkomen.
Als je nu naar de omkeringen van Joost kijkt, zie je dat ze perfect in een dergelijk beginners-templaat passen:
pees,
pichie en
poese beginnen met een
p, en de sisklank staat aan het eind van de lettergreep. Dat
poese en
pichie er nog een tweede lettergreepje bij hebben kan overigens ook heel goed met templaten verklaard worden, maar dat is weer een ander (te lang) verhaal. Ik denk kortom dat dit de reden is dat hij klanken lijkt te verwisselen. Hij past de woorden aan aan zijn kinder-templaat.
