22 september 2006 door Joanna Sandberg
Onze zoon van 12 is net begonnen op het VMBO-Basis Sportrichting en moet hiervoor iedere dag 18 km op en neer met de fiets of met de bus. Hij heeft nog een broertje van ruim 2 jaar.
Hij heeft een moeizame basisschool achter de rug, waarbij is vastgesteld dat hij onderpresteert, met als gevolg een laag zelfbeeld en gedragsproblemen.
Nu, op de nieuwe school, krijgen we opnieuw te maken met gedragsproblemen. We zijn niet gelukkig met zijn vrienden, hij rookt stiekem en er worden pilletjes geslikt. Of hij dit laatste ook zelf al gedaan heeft, is nog onduidelijk. Hij liegt en bedriegt en heeft onlangs een blikje fris gestolen in een winkel.
Het liefst zou ik de omgang met de hele groep verbieden, maar doe ik daar wel verstandig aan? Hij moet immers zelf leren om keuzes te maken. En wat moet ik met de ouders van die vriendjes die nog van niks weten? Moet ik ze wel of niet waarschuwen?
U kúnt natuurlijk de omgang met die hele groep verbieden – pubers moeten nog wel degelijk 'gestuurd' worden, omdat ze nog lang niet alle consequenties van hun keuzes kunnen overzien – maar de vraag is of het zin heeft. Ik denk van niet. Ten eerste heeft u totaal geen zicht op datgene wat er 18 km verderop gebeurt, en ten tweede lost u de werkelijke problemen van uw zoon er niet mee op.
Ik denk dus dat er iets anders zal moeten gebeuren. Een gedetailleerd recept kan ik daar helaas niet voor geven, omdat ik dan veel meer zou moeten weten over uw gezin, de school, het gedrag van uw zoon, enzovoorts. Wat ik wél kan doen, is hardop nadenken over datgene wat er aan de hand is, en aangeven hoe u verder moet hiermee.
De problemen van uw zoon lijken niet 'opeens' te zijn ontstaan aan het begin van de puberteit en bij de overgang naar de middelbare school. U vertelde dat hij al op de basisschool onderpresteerde, een laag zelfbeeld had, en dat dat resulteerde in gedragsproblemen.
U vertelde helaas niet wat er destijds aan de problemen van uw zoon is gedaan. Of is er niets aan gedaan? Als ze toen niet zijn aangepakt, dan zetten ze zich gewoon voort in de puberteit. Vaak worden ze dan ook een stuk ernstiger, omdat pubers in contact komen met allerlei verleidingen die er op de basisschool nog niet waren, zoals drank, drugs, spijbelen, etc.
Het hebben van vrienden – en vooral het horen bij een vriendengroep – is één van de belangrijkste dingen voor een puber. Voor pubers is er niets erger dan alleen staan, of afgewezen worden door leeftijdgenoten.
Ook is uw zoon waarschijnlijk erg onzeker (laag zelfbeeld) en onzekerheid wordt vaak door pubers overdekt met stoer gedrag.
Al met al kan dit resulteren in meeloop-gedrag met de groep waar hij bij wil horen.
Als vóór de puberteit de relatie tussen de ouders en een kind niet goed verloopt, dan zet zich dat ook voort in de puberteit. Het lastige is echter dat het dan een stuk moeilijker is om je kind te controleren, omdat een puber zich onafhankelijk van zijn ouders wil opstellen en absoluut niet van plan is om zijn ouders in te lichten over wat hij zoal doet.
U vertelde dat jullie ook nog een zoontje hebben van 2 jaar. Mogelijk bent u nog steeds samen met de moeder van uw zoon van 12, maar misschien heeft u inmiddels een nieuwe partner waarmee u dit jongere zoontje heeft. Ik stel dit punt aan de orde, omdat u zeer weinig informatie gaf over de gezinssituatie.
Als het zo is (maar dat weet ik natuurlijk niet) dat u inderdaad gescheiden bent, en weer een gezin heeft gesticht, dan kúnnen de al langer bestaande gedragsproblemen van uw zoon daarmee samenhangen.
Ook kom ik hierop omdat uw zoon onderpresteert. Onderpresteren heeft meestal met emotionele problemen te maken, en een scheiding kan daar de oorzaak van zijn.
Hetzelfde zou kunnen gelden voor het stelen. Dat kán een onderdeel zijn van het groepsproces (erbij willen horen), maar het kan ook een signaal zijn van emotionele problemen, net als onderpresteren. Het stelen kan dan opgevat worden als een schreeuw om aandacht.
Heeft de winkelier de diefstal trouwens aangegeven bij de politie? Vervelende consequenties van vervelend gedrag werken goed, zeker bij een jonge puber die voor het eerst steelt.
Uw zoon heeft wél het advies VMBO-Basis Sportrichting gekregen in groep 8 van de Basisschool. Dat krijgt niet ieder kind! Dit betekent dat hij goed in sport is, zelfs zo goed dat hij extra uren sport krijgt op school.
Ik ben dan ook heel benieuwd hoe uw zoon zich op school gedraagt. Vindt hij het leuk op school? Doet hij goed mee met de sportlessen? Doet hij goed mee in de klas? Hoe is het contact met zijn docenten?
U maakt zich zorgen en u bent boos, maar u vertelde helaas niet wat u al gedaan heeft. Heeft u bijvoorbeeld al contact opgenomen met school, en de problemen van uw zoon daar besproken? Dat is belangrijk, want samen met school kunt u uw zoon gaan aanpakken.
Ik neem aan dat uw zoon sport leuk vindt, gezien zijn school. Mogelijk kunt u hem samen met school daarop aanspreken (door het roken zal hij bijvoorbeeld merken dat zijn conditie achteruit gaat).
Verder kunnen de school en u er samen op letten dat hij niet spijbelt, er kan een mentor met hem gaan praten, u en school kunnen hem stimuleren om buiten school ook op een sportclub te gaan, enzovoorts.
U vroeg of u de andere ouders moet inlichten over het gedrag van de vriendengroep. Dat zou ik inderdaad doen. U kunt dan uw zorgen uitspreken tegenover hen, om samen bespreken hoe jullie de kinderen aan gaan pakken. De meeste ouders willen toch niet dat hun kinderen liegen en bedriegen?!
Wel belangrijk is dan dat u uw zoon vertelt wat u gaat doen. Zo laat u hem ook duidelijk merken dat u bezorgd bent en moeite en tijd in hem wil steken. Dat u het niet alleen bij woorden laat, maar ook daadwerkelijk hem wil helpen. Probeer met hem in gesprek te blijven.
Verder zou ik u adviseren om het niet te laten bij de dingen die ik in het voorgaande heb aangeraden, maar om óók hulp te zoeken bij Bureau Jeugdzorg.
Aangezien de problemen van uw zoon al lang bestaan, is de kans groot dat ze nogal taai zijn. Dat vereist een gecoördineerde aanpak door u, samen met de andere ouders, én de school, én Bureau Jeugdzorg.
