30 mei 2002 door Joanna Sandberg
Ik ben sinds twee jaar gescheiden en heb drie kinderen (twee meiden van 21 en 18, en een jongen van 13) waarvan de oudste bij haar vader woont. Sinds negen maanden woon ik samen met een nieuwe partner waarmee ik in november ga trouwen. Hij is ook gescheiden sinds twee jaar, en heeft twee meisjes: een van 11 die bij haar moeder woont en een van 14.
Met die laatste, mijn stiefdochter van 14, heb ik problemen. Vanaf het begin ging het geweldig goed. Het contact tussen ons tweeën, tussen de kinderen en ons, tussen de kinderen onderling: alles ging fantastisch.
Mijn stiefdochter, die aan het begin van onze relatie pas twee maanden bij haar vader woonde, bleek echter iedereen voor de gek te houden. Ze zat tot diep in de nacht achter de PC en bleek op school helemaal niks uit te voeren. Ook merkte ik na een tijdje dat ze hooguit één keer per week onder de douche ging.
We hebben veel gesprekken met haar gehad, waarna ze ons altijd beterschap beloofde. Maar helaas bleek ze gewoon door te gaan met liegen en uiteindelijk moest ze naar een andere school.
Sinds drie maanden wonen we in een ander huis en alles leek goed te gaan. Er moest wel elke dag verteld worden dat ze moest leren en elke dag weer stuurde ik haar de badkamer in, omdat ze uit zichzelf niks doet. Ze heeft nergens zin in, wil niks (alleen achter de PC dus, en op de bank hangen) ze haat school, enzovoorts.
Twee weken geleden moest ik in haar kast zijn en ik vond tot mijn grote schrik in haar la met ondergoed tien slipjes met vuil maandverband en bloed erin. Het is niet zo dat ze zich schaamde om het in de was te gooien (ik heb wel vaker ondergoed met bloed voor haar gewassen) en vuil maandverband kan natuurlijk in de vuilnisbak.
We zijn eerst boos op haar geworden, en daarna hebben we weer met haar gepraat. Ze kan of wil niet aangeven waarom ze dit gedaan heeft, maar beloofde wel beterschap.
De dag daarna raakte ze helemaal van streek. Ze vertelde me dat ze haar moeder miste als ze bij ons was, en andersom als ze bij haar moeder was, miste ze haar vader. Weer een goed gesprek gehad hierover, met haar vader erbij, en gezegd dat we hier een oplossing voor zouden gaan vinden.
De volgende dag bleek het allemaal weer over te zijn en wilde ze er niet meer over praten, dus had ik weer het idee in de maling genomen te zijn door haar. Een uurtje daarna vond ik op haar kamer tussen haar schoolboeken weer een vieze onderbroek. Na een kwartiertje liegen bleek ze die er inderdaad gewoon zelf verstopt te hebben. Waarom, dat kon ze niet zeggen.
Mijn man gaat hier zo langzamerhand aan onderdoor, ik word er doodnerveus van, en we weten het gewoon niet meer. Het is nu zover dat mijn man gezegd heeft dat als ze haar gedrag niet verandert, ze terug moet naar haar moeder. Daar heeft ze al een jaar bij gewoond en toen wilde ze juist bij hem komen wonen.
Ik had heel graag advies hierover, al kan ik me voorstellen dat het een te gecompliceerd probleem is.
Geachte mevrouw,
De problemen met uw 14-jarige stiefdochter zijn inderdaad complex. Ook kan ik mij goed voorstellen dat ze behoorlijk drukken op uw gezinsleven. Ik zal proberen u te helpen door alle dingen die u beschrijft op een rijtje te zetten en waar mogelijk te verklaren. Mijn analyse mondt uit in een advies.
Er hebben in korte tijd – de afgelopen twee jaar – veel ingrijpende gebeurtenissen plaatsgevonden. U en uw huidige partner zijn allebei twee jaar geleden gescheiden, jullie wonen sinds negen maanden samen met drie van de vijf kinderen. Ook gaan jullie in november trouwen.
Uw stiefdochter woonde pas twee maanden bij haar vader toen u een relatie met hem kreeg. Nu woont zij dus bij u en uw partner in een (nieuw) samengesteld gezin. En drie maanden geleden zijn jullie ook verhuisd.
Doordat de gebeurtenissen elkaar zo snel opvolgden, was er weinig tijd voor alle betrokkenen om deze te verwerken.
Als je het rijtje van gebeurtenissen bekijkt, wordt wel duidelijk dat het veel aanpassingsvermogen vraagt van alle betrokkenen, en met name van de kinderen.
Ondanks uw uitvoerige verhaal komen er toch nog enige vragen bij mij op. Bijvoorbeeld: hoe zijn de huwelijken ontbonden? In goed overleg (wat maar zelden voorkomt) of waren er conflicten (ook al voor de scheiding)? Hoe hebben de verschillende kinderen gereageerd op de scheiding van hun ouders? Hoe is het contact met de ex-partners? Is er overleg over de opvoeding van de kinderen? Hoe is de omgangsregeling geregeld? Wat is de reden dat de kinderen in verschillende gezinnen wonen?
Uw stiefdochter woonde eerst bij haar moeder en haar zusje woont daar nog steeds. Heeft ze ruzie met haar moeder gekregen? Uw oudste dochter woont bij haar vader. Wat is daar de reden van? Hoe gaan de kinderen met hun (stief)broer en (stief)zusters om? Meestal vinden kinderen het erg moeilijk om van elkaar gescheiden te wonen. En wordt er met elkaar gepraat over bovenstaande punten?
Het antwoord op die vragen is van belang om écht te weten wat er aan de hand is. Vandaar dat de rest van mijn verhaal met enig voorbehoud gelezen moet worden.
Volgens mij kunnen de gecompliceerde problemen van uw stiefdochter heel wel mogelijk een uiting zijn van de veelheid en complexiteit van alle gebeurtenissen en van de complexiteit van het pas samengestelde gezin.
U schrijft dat het vanaf het begin geweldig goed ging en dat het onderlinge contact tussen de kinderen en het contact met u en uw partner fantastisch ging. Maar: uw stiefdochter bleek (in haar gedrag) iedereen voor de gek te houden.
Voor de meeste kinderen is een scheiding problematisch. Ook reageren kinderen meestal negatief op een nieuwe partner en de kinderen die hij of zij heeft meegenomen). Doorgaans duurt het een tijd voordat zij deze partner en de kinderen accepteren. (In het archief van deze Vraagbaak vindt u daar meerdere artikelen over.)
Het verbaast mij dan ook zeer dat álle kinderen vanaf het begin zo positief reageerden. Was er echt wel ruimte voor de kinderen om ook met hun woedende, boze en verdrietige gevoelens over de hele gang van zaken naar buiten te komen? Of durfden zij niet het 'prille' geluk van hun ouder te bederven, en deed uw stiefdochter misschien aan schijn-aanpassing?
Volgens mij kan of durft uw stiefdochter niet te praten over haar moeilijke gevoelens en uit zij die door middel van haar gedrag.
In dat gedrag zijn de volgende dingen opvallend:
Ik denk dat deze gedragingen uitingen zijn van een depressie, en dat uw stiefdochter snel hulp nodig heeft.
Ze vertoont dus steeds vreemder gedrag, dat u en haar vader van streek maakt. Zelfs zo erg dat haar vader gedreigd heeft dat ze terug moet naar haar moeder, als het gedrag niet verandert. Dit zal niet bijdragen aan een positieve verandering van haar.
Vooral meisjes van 14 jaar lijden onder een lage zelfwaardering en een negatief zelfbeeld. Dit heeft onder andere te maken met hun onzekerheid over hun uiterlijk en seksuele aantrekkelijkheid.
De puberteit is voor de meeste meisjes een emotioneel verwarrende tijd en een scheiding maakt die verwarring alleen maar groter. De puber is namelijk bezig om zich los te maken van zijn ouders, maar zijn ouders maken zich los van elkaar, en losser van de kinderen (in ieder geval een ouder waar het kind niet bij woont).
Ook is de jonge puber bezig (verborgen voor de volwassenen, en meestal nog in gedachten) met seksualiteit. Wanneer een ouder een nieuwe relatie krijgt, kan de puber er niet omheen dat zijn ouder ook een seksueel wezen is. Vaak vinden pubers dit idee vreselijk en schaamtevol. Het zou kunnen zijn, opper ik heel voorzichtig, dat haar gedoe met gebruikt maandverband en vieze onderbroek te maken heeft met het bovenstaande. Het is dan een uiting van haar woede op u en haar vader en dus op jullie (seksuele) relatie.
Ik zou u aanraden om snel naar de huisarts te gaan, het liefst samen met uw partner en uw stiefdochter, om een verwijzing te vragen naar een kinderpsychiater. Die kan uw stiefdochter onderzoeken en haar mogelijk antidepressivum voorschrijven en een verwijzing verzorgen voor een psychotherapeut of een gezinstherapeut (of beide).
Een paar gezinsgesprekken lijken mij in ieder geval heel nuttig in deze situatie. Mogelijk is daarna nog individuele therapie voor uw stiefdochter nodig, maar het kan ook zijn dat gezinstherapie genoeg is.
