13 september 2002 door Joanna Sandberg
Onze zoon van bijna 5 wil de hele dag geprikkeld worden door ons. Hij kan zelf niet spelen. Verder praat hij de hele dag, zingt desnoods. Nooit laat hij ons met rust en nooit gaat hij zelf iets ondernemen. Hij onderhandelt als een volwassene over wanneer iets gaat gebeuren of hoe hij zijn boterham gesneden of gesmeerd wil hebben. Hij zuigt ons echt leeg!
Wij weten niet meer hoe we dit moeten oplossen; het is echt een probleem. We hebben nog een dochtertje van 16 maanden waar hij stapel op is. Het probleem speelt al 2 jaar.
Uit uw verhaal maak ik op dat uw zoon van 5 de baas is in huis. Hij bepaalt de gang van zaken en u moet doen wat hij wil. Dat gedrag bestaat al sinds zijn derde jaar.
Deze situatie is niet goed voor uw zoon, en ik kan me voorstellen dat u en uw partner er doodmoe van worden. Gelukkig is hij heel erg dol op zijn kleine zusje.
Voor het geven van een goed advies zou ik natuurlijk nog meer over uw gezin moeten weten; ik zal mij dus beperken tot de hoofdlijnen.
Uw zoon lijkt mij een slim kind. Hij is verbaal sterk, want hij onderhandelt als een volwassene. Hij heeft in de relatie met u en uw partner geleerd hoe hij ervoor kan zorgen dat jullie doen wat hij wil. Dat heet: manipuleren.
Kinderen komen rond hun tweede jaar in de koppigheidsfase en proberen dan in van alles hun zin te krijgen. Vooral slimme kinderen testen wat dat betreft de grenzen van hun ouders. Volgens mij hebben u en uw partner hem daar te veel ruimte voor gegeven.
Met 'te veel ruimte' bedoel ik dat hij waarschijnlijk vaak zijn zin gekregen heeft door lastig en dwingend gedrag te vertonen. Mogelijk had u niet altijd zin in strijd, en gaf u toe. Dit geeft dan een gevoel van machteloosheid bij u als ouder, en een gevoel van 'ik heb gewonnen' bij uw kind. Dat is niet goed; noch voor de ouders, noch voor het kind.
Om zijn gedrag te veranderen heeft het kind de hulp van zijn ouders nodig. Maar ook dát is nog lang niet makkelijk, zeker als het al zo ver is gekomen als in dit geval, omdat het volkomen tegen zijn gevoel ingaat.
Dat heeft te maken met het verschil tussen korte-termijn-denken en lange-termijn-denken. Jonge kinderen beheersen alleen het korte-termijn-denken en kunnen de gevolgen voor de langere termijn nog niet overzien.
Het huidige gedrag lijkt op de korte termijn veel winst op te leveren (ik krijg mijn zin, mama en papa vermaken mij, etc.), en als hij ermee ophoudt kan hij alleen maar verlies verwachten (ik mag niet doen wat ik wil, ik krijg mijn zin niet, etc.). Daarom is er weinig reden om te veranderen, en in te zien dat dat voordeel biedt op de langere termijn.
Uw zoon is eraan gewend geraakt dat u hem vermaakt. Voor hem is er dus geen aanleiding om te leren om zelf te spelen. Nu moet hij dus alsnog gaan leren om naar u te luisteren, zijn zin niet door te drijven en te leren om alleen te spelen.
Dit zal veel van hem, maar ook van u en uw partner, vergen. Jullie moeten samen uw zoon leren dat jullie de baas zijn in huis en dat hij moet gaan luisteren.
In eerste instantie zal hij heftig gaan protesteren, maar als u en uw partner consequent grenzen stellen, dan zal uw zoon die op den duur gaan accepteren. Grenzen bieden namelijk ook veiligheid, en dat is wel degelijk iets wat hij als voordeel kan zien. Kinderen gedijen goed bij een duidelijke structuur en duidelijke grenzen in huis, met daarnaast natuurlijk veel liefde en veel positieve aandacht.
Ik besluit met een aantal tips, die niet nieuw zijn (zie het archief van deze Vraagbaak) maar daarom niet minder toepasselijk zijn.
U vertelt uw zoon dat u hem apart gaat zetten (time-out) wanneer hij (nog) niet luistert en/of zijn zin gaat doordrammen. U spreekt af waar hij apart moet gaan zitten, gedurende maximaal 5 minuten. Daarbij kan een keukenwekker worden gebruikt.
In het begin zal het apart zetten veel moeite kosten, maar als u het consequent en rustig blijft doen, dan zal hij leren dat u bepaalt wat er gebeurt. Wanneer u uw zoon op bijvoorbeeld de gang zet, dan moet u ervoor zorgen dat hij niet de deur open krijgt. U moet deze strijd winnen; zo niet, dan heeft het geen enkele zin om uw zoon een time-out te geven. Zodra hij rustig is, geeft u hem weer positieve aandacht. Wanneer hij gaat mokken, negeert u hem, en gaat u door met uw bezigheden. Sommige ouders zetten dan wel eens een koptelefoon op, zodat ze geholpen worden om niet op het gedrag van hun kind te reageren.
Hij moet dus alleen leren spelen. Ik zou beginnen met 10 minuten alleen spelen met u in de buurt. Als hij leuk gespeeld heeft, dan beloont u hem met bijvoorbeeld voorlezen. Elke dag 5 tot 10 minuten erbij. Ook kunt u hem belonen met wel even met hem te spelen wanneer hij rustig alleen gespeeld heeft. Hopelijk leert hij zo dat alleen spelen ook heel fijn kan zijn.
Als u na enige tijd merkt dat het u en uw partner niet lukt om weer gezag te krijgen over uw zoon, dan raad ik u aan om – via uw huisarts – hulp te vragen bij een gezinstherapeut. Geef niet te snel op, maar wacht ook weer niet te lang. Gezien de lengte van de periode dat het probleem al speelt (2 jaar), kan het misschien wel 3 maanden duren voor uw zoon goed naar u gaat luisteren.
Wat een vreselijk advies. Toch is het minder vreselijk dan het klinkt, omdat de huidige situatie nog veel erger is. Twee ouders die zeggen dat ze al twee jaar lang worden leeggezogen.
Ik wens jullie veel succes!
