5 december 2008 door Annelou de Vries
Een half jaar geleden zijn we erachter gekomen dat onze zoon van 17 al ruim een jaar rondloopt met zelfmoordplannen. Op doktersadvies heeft hij zes gesprekken bij een psycholoog gehad. Het gaat nu goed, volgens mijn zoon en de psycholoog. Een paar dagen geleden was het laatste gesprek; hij hoeft niet meer terug te komen.
Gisteren had onze zoon zijn computer aanstaan en mijn man zag een wanhoopsbrief van hem, waarin hij zich afvraagt of het ooit nog goed komt met hem en hij schrijft weer over zelfmoord. "De dag is niet ver weg meer dat ik het doe," schrijft hij. "Ik heb al meerdere keren in mijn pols gekrast."
Hij weet niet dat wij die brief hebben. Hij houdt iedereen voor de gek en zegt dat het goed gaat. Wij zullen met de psycholoog en de huisarts gaan praten, maar we willen vooral graag weten hoe wij hem kunnen bereiken, zodat hij zijn problemen met ons deelt en wij hem beter kunnen helpen.
Hij zit in het examenjaar VWO en heeft nog een broertje van 15, in het examenjaar VMBO-t.
Ik kan me goed voorstellen dat u zich zorgen maakt om de suïcidale uitlatingen van uw zoon, want de brief die u heeft gelezen is alarmerend. Suïcidale uitlatingen zijn altijd een uiting van diepe pijn en wanhoop, en daarmee een schreeuw om hulp.
Duivels ingewikkeld is alleen dat hij het niet rechtstreeks kan uiten, en dat u er indirect – via die brief – achter moest komen dat het helemaal niet goed met hem gaat.
U vertelde dat u graag zou willen dat hij zijn problemen met u deelt. Maar dat is nu juist een onderdeel van het probleem. Suïcidaliteit is bijna altijd een uiting van diep gevoelde eenzaamheid, verlies van vertrouwen in anderen (volwassenen en vaak ook leeftijdgenoten) en verlies van vertrouwen in de toekomst. U zult begrijpen dat het wel erg moeilijk is om je problemen te delen met anderen als je niets en niemand meer vertrouwt.
Dat u hierover met zijn psycholoog en de huisarts wilt praten, lijkt mij terecht. Ik hoop echter wel dat u dit eerst met hem bespreekt, en dat u hem ook meeneemt.
Hieronder zal ik vertellen wat u verder nog zou kunnen doen. Maar ik begin met wat algemene informatie over zelfmoordgedachten en zelfmoordgedrag bij jongeren. De strekking daarvan is dat de kans dat uw zoon zal overlijden aan zelfmoord heel erg klein is.
Een geslaagde zelfmoord komt bij jongeren heel weinig voor. (In de leeftijdsgroep tussen 15 en 20 jaar wordt zeventienmaal zo vaak een
niet geslaagde poging tot zelfdoding gedaan als een die wel slaagt.) Je kunt je dan afvragen hoe het komt dat zelfmoord bij jongeren toch nog de tweede doodsoorzaak is, na ongevallen. Dat komt doordat overlijden op jonge leeftijd op zich al zeldzaam is.
Gedachten aan de dood, en de wens om te overlijden (om verlost te zijn van zorgen en problemen), komen echter wél vaak voor. Ongeveer 25% van de jongeren denkt er wel eens aan.
Dat betekent dat van iedereen die denkt aan zelfmoord, bijna niemand aan zelfmoord zal overlijden. Wel zal een aantal van deze jongeren een poging doen. Het gaat dan om 5 tot 10% van de jongeren.
Meestal worden er pillen geslikt, of wordt er gekrast in de pols. Heel vaak komt zo'n poging niet onder de aandacht van de medische zorg of van ouders of andere volwassenen, maar houdt de jongere dit voor zichzelf.
Zelfmoordpógingen worden dus vaak niet opgemerkt door de omgeving, maar van alle jongeren die overlijden aan een suïcide, heeft driekwart contact gehad met een psycholoog of een psychiater. En 90% van hen leed aan een psychische stoornis. Meestal een depressie, of anders: verslaving, psychoses, angsten of een persoonlijkheidsstoornis.
Wat kun je als ouders doen om een suïcidale 17-jarige die zich niet uit, toch te helpen? Eigenlijk niet veel, juist omdat je de ouders bent. Het liefst zou je van je kind willen horen wat er aan de hand is en hoe je kunt helpen, maar ouders zijn niet de aangewezen gesprekspartners. Op deze leeftijd zijn jongeren immers bezig hun eigen leven vorm te geven en zich een eigen identiteit te vormen, los van hun ouders. Vaak doen ze dat ook door zich in meer of mindere mate tegen hun ouders af te zetten.
Veel kunt u dus niet doen, maar wel iets. Uw zoon toont immers gedrag dat mogelijk levensbedreigend kan zijn en waar u zeer bezorgd over bent. Dat rechtvaardigt dat u ferm ingrijpt en van hem eist dat hij zich openstelt voor professionele hulp.
Vervolgens is het voor uw gemoedsrust en de zijne nodig dat er iemand met verstand van suïcidaliteit bij jongeren benaderd wordt. Diegene kan beoordelen wat uw zoon met zijn suïcidale uitlatingen bedoelt, en of het nodig is dat hij tegen zichzelf in bescherming genomen moet worden (zie ook: Hoe ga ik om met de zelfmoordpoging van mijn dochter?)
Dat kán de psycholoog zijn waar hij al was. Mocht dat echter niet de aangewezen persoon zijn, om wat voor reden dan ook, dan moet u via de huisarts iemand anders regelen. Eventueel kan er een zogenaamde spoedbeoordeling uitgevoerd worden bij een instelling voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ).
U hoort betrokken te worden bij die beoordeling. U bent immers degene bij wie uw zoon in huis woont. En het is niet de bedoeling dat u voortdurend moet denken dat u hem in de gaten moet houden omdat hij zichzelf iets aan zal doen.
Soms werkt het beter om iemand anders de rol van de ouders te laten overnemen: een andere volwassene waar uw zoon een goede band mee heeft, zoals een gezinsvriend of een naast familielid. Zeker als hij ook niet eerlijk is geweest tegenover de psycholoog, kan dit helpen om hem te laten praten over wat hem dwars zit.
In principe moeten jongeren (en volwassenen) in vertrouwen dingen kunnen vertellen aan volwassenen, zonder dat dat direct wordt doorverteld. Maar als er gevaar dreigt, dan is dat een reden om toch openheid te geven over wat er aan de hand is (met zoveel mogelijk respect voor de privacy).
Het is dan ook goed om deze informatie aan een huisarts, psycholoog of psychiater te vertellen, die daarmee de ernst van de suïcidedreiging van uw zoon zo goed mogelijk kan inschatten en de meest passende hulp voor uw zoon kan organiseren.
Zie je het leven niet meer zitten? Of maak je je zorgen over een ander? Bel 0900-0113 of chat via 113.nl. Anoniem, gratis en 24/7.
