20 juni 2008 door Annelou de Vries
Sinds 3 jaar ben ik samen met mijn nieuwe partner en mijn dochter. In mijn vorige huwelijk was er veel narigheid. Toen ik 8 jaar geleden ben gescheiden, heeft mijn ex tegen mijn dochter gezegd dat hij niet wist of zij zijn dochter wel was. Als destijds 9-jarige (inmiddels 17) heeft zij hier uiteraard een klap van gekregen.
De scheiding heeft veel heftige situaties met zich meegebracht. Zo heeft mijn ex gedreigd met zelfmoord en ook de kinderen vastgehouden terwijl zij weg wilden. Dat was een hele nare tijd, waarin ik voor de kinderen ook hulp heb gezocht bij jeugdzorg. Zij wilden wel bemiddelen met vader, maar al hun pogingen zijn op niets uitgelopen.
Ook kregen we regelmatig te horen dat de kinderen (mijn zoon en dochter) vanzelf wel alles op een rijtje zouden krijgen, omdat ze intelligent genoeg waren en zo. Mijn zoon heeft ervoor gekozen om bij zijn vader te gaan wonen, zodat hij geen gekke dingen zou gaan doen en mijn dochter bij mij. Dat was ook eerlijker vonden zij.
Op dit moment loop ik tegen veel problemen op met mijn dochter. Zij heeft zichzelf aan het begin van dit jaar beschadigd met sigaretten en heeft veel wisselende stemmingen. Ze loopt bij de GGZ en kreeg al een assertiviteitstraining.
Tot vorige week zondag dacht ik dat we haar op die manier goed konden helpen. Maar die dag heeft ze via een SMS afscheid genomen van al haar vrienden en vriendinnen.
Toen wij haar vonden, was ze niet aanspreekbaar. De crisisdienst heeft haar laten opnemen. Echte gesprekken met de mensen daar of met mijn dochter heb ik niet gehad.
Afgelopen vrijdag ging de IBS [inbewaringstelling, oftewel gedwongen opname - red.] eraf en mocht zij weer naar huis. Totdat ik aangaf dat ik het komende weekend met angst tegemoet zag. Want hoe nu verder met haar? Wie kon ons vertellen wat we wel of niet mochten verwachten en doen?
Het leek de psychiater toen beter dat zij zich vrijwillig zou laten opnemen. Vrijdag is ze opgehaald door haar vader en ze heeft het weekend bij hem doorgebracht. Nu is ze vreselijk boos op mij en zit ze weer op de crisisafdeling, waar ze niet echt veel gesprekken met haar hebben. Met mij wil ze geen contact, tot er wat gebeurt vanuit de afdeling.
Heb ik het verkeerde besluit genomen? En hoe moet ik nu verder? Het groeit me allemaal vreselijk boven het hoofd. Ik voel me ook schuldig omdat er zoveel rust is nu ze is opgenomen. Ik hou heel veel van mijn dochter, maar weet gewoon niet hoe ik met haar gedrag moet omgaan en hoe ik haar nog moet helpen.
Een suïcidepoging en een gedwongen opname zijn zeer heftige gebeurtenissen, die altijd veel verwarrende gevoelens en veel vragen oproepen. Ik zal proberen om daarin wat helderheid te scheppen.
Waarschijnlijk voel je je als moeder niet alleen enorm verdrietig, maar ook teleurgesteld, en boos, en schuldig. Een suïcidepoging roept dat soort gevoelens op, omdat het zulk verwarrend gedrag ís. Iemand zegt ermee niet meer te willen leven, en doet iets waar hij inderdaad aan dood had kunnen gaan, maar uiteindelijk is hij helemaal niet doodgegaan.
Dat is eigenlijk zo dubbel. Heel vaak zijn er ook ruzies en verwijdering met de mensen om iemand heen geweest, en een suïcidepoging lijkt dan een uiting van woede. Alsof het een beschuldiging is. Daarnaast raakt het ook aan ieders eigen diepe twijfels en vragen over de zin van dit leven.
Wij leven in het algemeen met een vrij sterke norm dat je de zin van het leven niet mág betwijfelen. Daardoor zijn zelfmoordgedachten eigenlijk 'verboden gedachten' en wordt een zelfmoordpoging gezien als ongepast gedrag.
Voor de naasten is het daarom – in al deze verwarring – moeilijk om de machteloosheid en de pijn te zien van degene die een suïcidepoging heeft gedaan. Uw dochter deed zo'n poging immers juist omdat ze geen andere manier wist om haar ellende te uiten en hiervoor hulp te vragen.
Die onmacht om hulp te vragen en erin te geloven, dát is de crisis die iemand doormaakt die een suïcidepoging heeft gedaan. Ook psychiaters hebben hiermee te maken als zij in gesprek gaan en zich aanbieden om samen met iemand die zo diep in de put is geraakt een uitweg te gaan zoeken.
Veel mensen die een suïcidepoging hebben gedaan, hebben al te maken gehad met hulp, net als uw dochter. Soms zijn ze daarin teleurgesteld, omdat de juiste snaar nog niet gevonden was of ze zichzelf verder voelden wegzakken, ondanks de hulp. Je kunt dat ervaren als falen van die hulp en zorg, en dat is het natuurlijk ook. Maar het laat ook zien hoe erg iemand die een suïcidepoging doet, er eigenlijk aan toe is.
De crisis van een suïcidepoging geeft soms opeens het soort duidelijkheid waar iemand met zijn geliefden weer mee verder kan. Soms maakt het duidelijk waar de grootste pijn ligt, of wat het meeste dwars zit, waarna de hechte band die eerst niet meer gevoeld werd, zich alsnog kan herstellen. Dan zorgt zo'n crisis ervoor dat de zin van het leven weer duidelijk wordt, evenals het belang van de mensen in de omgeving, en hun betekenis. Maar helaas gaat het lang niet altijd zo.
Vaak is de machteloosheid zo groot dat een uitweg zich niet zomaar aandient. En als iemand door dat uiterst sombere gevoel of door de grote en onvoorspelbare stemmingswisselingen een gevaar voor zijn eigen leven blijft, dan mag diegene gedwongen opgenomen worden op een psychiatrische afdeling. Dat gebeurt dan met een 'inbewaringstelling' (IBS) zoals dat juridisch heet, en waar u inmiddels ook zelf al mee te maken heeft gekregen.
Het belangrijkste wat er op een crisisafdeling gebeurt, is iemand in bescherming nemen. Daarnaast wordt wel geprobeerd om diegene te motiveren om weer wat hoop te krijgen in hulp die helpt, maar dat is erg moeilijk. Waarschijnlijk is dat ook de reden waarom u het gevoel heeft dat er weinig gedaan wordt.
Het lastige is dat je iemand die niet gelooft in hulp, bijna niet kán helpen. Dat ervaren de ouders en de vrienden maar ook de crisisafdeling zelf. Jongeren met problemen zitten daar doorgaans niet omdat ze geloven in hulp. Dit is dus niet de plek waar veel praten en echt aan de slag gaan (met weer vertrouwen in het leven krijgen), echt goed lukken.
Mijn ervaring is overigens wel dat er op dit soort afdelingen vaak heel stevige verpleegkundigen werken, die de kunst verstaan om een klik te maken met mensen die er ellendig aan toe zijn. De toevallige gesprekjes die deze verpleegkundigen (of groepsbegeleiders) over de dag voeren, werken voor mensen die er eigenlijk niet meer in geloven, vaak beter dan de officieel geplande gesprekken met een psychiater. Het is dus niet niks wat er gebeurt op een crisisafdeling.
Het oplossen van de problemen die ertoe geleid hebben dat iemand zijn leven niet meer zag zitten, lukt eigenlijk alleen als iemand er weer een beetje in gelooft, of in ieder geval bereid is te proberen er weer wat van te maken.
Onder dwang kan dat dus niet. Daarom proberen psychiaters het liefst om jongeren na een suïcidepoging zo kort mogelijk op een crisisafdeling te houden. Een extra reden daarvoor is dat het meestal een behoorlijk deprimerende plek is. Dat komt doordat er allemaal jongeren zitten die echt in de knel met zichzelf zitten.
Het zoeken naar een meer fundamentele oplossing voor de problemen kan dus veel beter op een andere plek gebeuren dan op de crisisafdeling. Het liefst gewoon vanuit huis, zodat iemand zijn of haar leven zo goed mogelijk weer kan oppakken. Soms is een dagbehandeling of een opname op een andere plek nodig.
Dit waren waarschijnlijk de overwegingen om uw dochter al weer vrij snel naar huis te laten gaan.
U vroeg of u er goed aan heeft gedaan om te zeggen dat u het niet aandurfde om uw dochter meteen mee naar huis te nemen. Dat was inderdaad een goede beslissing, hoe boos uw dochter ook is geworden. Het is heel begrijpelijk dat je vertrouwen als moeder geschaad is, en ook psychiaters begrijpen dat.
Bij iemand die een suïcidepoging heeft gedaan, heb je altijd te maken met de mensen er omheen, zoals de ouders. Het is heel belangrijk dat die betrokken worden bij de vraag hoe het nu verder moet. En net zo belangrijk is het dat zij de tijd krijgen om erin te geloven dat iemand weer genoeg perspectief ziet, en zich niet meteen opnieuw iets aandoet.
Vooral wanneer je als moeder weet dat de stemmingen van je dochter flink kunnen wisselen, en het vaak onduidelijk is wat er in haar omgaat, is het begrijpelijk dat je huiverig bent. Daarom denk ik dat u goed heeft gehandeld.
Dat uw dochter boos is over uw besluit, daar moet u eigenlijk even boven durven staan. In zekere zin is het háár verantwoordelijkheid om u weer het vertrouwen in haar terug te geven. Hoe moeilijk dat ook voor haar is. Het gaat er immers om dat zij hulp vraagt als zij dat nodig heeft, en niet nog een keer een suïcidepoging nodig heeft om dat duidelijk te maken.
Tot slot nog een opmerking over de dingen die uw dochter heeft meegemaakt. In hoeverre zouden de scheiding, het gedoe met haar vader, en het nieuwe stiefgezin een rol kunnen spelen?
Het is altijd zeer lastig om directe verbanden te leggen tussen wat er gebeurd is in het verleden en hoe iemand zich nu voelt en gedraagt. Ik zal dat dus niet doen. Natuurlijk is het ongunstig als iemand in een onstabiele en onveilige situatie opgroeit. Maar sommige mensen blijken zich desondanks toch sterk en positief te ontwikkelen, terwijl anderen er echt butsen aan overhouden.
In een aanvullende mail vertelde u dat uw dochter een opleiding volgt en interesse lijkt te hebben in een mooi maatschappelijk beroep. Ook vertelde u achteraf dat ze vrienden heeft en een zorgzame moeder en stiefvader. Dat is allemaal heel positief, en geeft wel hoop voor de toekomst. Het biedt de hoop dat zij voldoende krachtige kanten heeft om toch verder te gaan.
Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0900-0113 of 113.nl.
