23 december 2005 door Nadia Eversteijn
Mijn zoontje is nu 2½ jaar. Wij, zijn ouders, zijn allebei in Nederland geboren, maar hebben allebei een andere etnische achtergrond. Ikzelf heb een Bosnische achtergrond en mijn echtgenoot heeft een Turkse achtergrond. Mijn zoontje wordt dus drietalig opgevoed.
Het Bosnisch spreekt hij het beste en in deze taal kan hij zich het makkelijkst uiten. Het Nederlands leert hij voornamelijk op de crèche, waar hij twee keer per week naartoe gaat en elke week leert hij heel veel Nederlandse woordjes. Het Turks leert hij van zijn vader.
Maar met het Turks wil het niet echt lukken. Mijn man heeft een eigen zaak, werkt zes dagen per week en heeft weinig tijd. Als hij wél tijd heeft, maakt hij puzzels met hem, leest hij boekjes etc. in het Turks. Hij spreekt ook altijd Turks met hem, maar mijn zoontje antwoordt altijd in het Bosnisch. Hij verstaat het wel (bijna) allemaal, maar het spreken blijft uit. Hij kent wel een aantal woorden, maar het is echt minimaal.
Soms heb ik het gevoel dat hij zich schaamt om de taal te spreken. Bij Turkse familieleden antwoordt hij ook in het Bosnisch of wil hij helemaal niets zeggen, en trekt hij zich terug.
Mijn echtgenoot en ik spreken altijd Nederlands met elkaar, maar we spreken hem ieder in een andere taal aan. Wij hebben heel veel op internet afgezocht en gelezen dat dit toch wel mogelijk is, als je maar consequent blijft. Ik ben heel vaak na mijn werk en in mijn vrije tijd bij mijn ouders, waar ook alleen maar Bosnisch wordt gesproken.
Mijn ouders passen ook een vaste dag in de week op. De Turkse grootouders tonen eigenlijk weinig interesse naar mijn zoontje toe. Ze houden uiteraard wel van hem. Wij gaan daar ongeveer een keer per twee weken langs.
Mijn echtgenoot heeft voorgesteld dat
ik onze zoon Turks moet leren, maar mijn Turks is minimaal. Ik spreek het alleen met mensen die echt geen Nederlands kunnen, want het taalniveau is echt laag en ik ben bang dat hij hierdoor in de war raakt. Ik ben ook op internet gaan zoeken of er ergens Turkse les wordt gegeven aan zulke kleine kinderen. Wij vinden het heel belangrijk dat ons zoontje alledrie de talen leert. Ik weet me hier echt geen raad meer mee.
Kunt u mij enkele tips geven? Of adressen in Rotterdam waar ik hier informatie over kan krijgen? Alvast bedankt.
De drietalige ontwikkeling van uw zoontje verloopt eigenlijk heel normaal. Bij drietalige kinderen zie je namelijk heel vaak dat ze de taal die ze het minst vaak horen, wel kunnen verstaan maar niet kunnen spreken. In uw zoontjes geval geldt dat dus voor het Turks. Hieronder zal ik daar wat dieper op ingaan. Ook zal ik u een aantal suggesties geven om uw zoontje vaker met het Turks in contact te laten komen.
Uw zoontje heeft al wel
passieve taalvaardigheid in het Turks. Dat wil zeggen: hij kan het redelijk goed verstaan. Hij heeft echter nog niet voldoende
actieve taalvaardigheid: hij kan en durft de taal nog niet goed te spreken. Dus begrijpt hij zijn vader en andere familieleden wel wanneer ze Turks tegen hem spreken, maar durft hij nog geen Turks terug te praten. Hij kiest dan voor het spreken van de taal waarin hij zich het zekerst van zichzelf voelt: het Bosnisch.
Het is beslist niet nodig om uw zoontje te dwingen om Turks te praten; dat zou hem alleen maar zenuwachtig kunnen maken. Als zijn passieve taalvaardigheid verder toeneemt, zal ook zijn actieve taalvaardigheid vanzelf ontstaan. Het is dus zaak om uw zoontje zoveel mogelijk Turks te laten horen. Dan volgt het spreken vanzelf.
De vraag is nu: hoe zorg je ervoor dat je kind zo veel mogelijk Turks kan horen? U vertelde dat uw eigen vaardigheid in het Turks minimaal is. Inderdaad bent u dus niet de aangewezen persoon om uw zoontje Turks te leren. Als u de taal niet vloeiend spreekt, is dat noch voor uzelf, noch voor uw zoontje plezierig.
Uw man is natuurlijk wél de juiste persoon. Hij spreekt consequent Turks tegen jullie zoontje. En ook al is hij niet vaak thuis: u vertelde dat hij, áls hij thuis is, puzzelt en boekjes leest. Dat is heel positief: niet alleen lezen, maar ook puzzelen is een activiteit waarbij heel veel taal gebruikt wordt: "Nee dat past niet, probeer dat kleine stukje eens." Of: "Draai het stukje eens om." Of: "Zoek het ronde stukje maar." Enzovoorts.
Op die manier kan uw man kwalitatief hoogwaardig taalaanbod geven, wat heel belangrijk en heel nuttig is. Uit onderzoek is gebleken dat kinderen over het algemeen meer taal leren wanneer hun ouders echt gericht met hen spelen, dan tijdens de dagelijkse verzorging. Bij het laatste wordt vaak minder taal gebruikt, én minder ingewikkelde taal.
Voor zover ik weet wordt er nergens Turkse les gegeven aan kleine kinderen. Af en toe is een peuterspeelzaal gezegend met een leidster van Turkse herkomst, die de kinderen gedeeltelijk in hun eerste taal wegwijs maakt. Maar dat is dan wel min of meer illegaal, aangezien het tegen het overheidsbeleid indruist.
Het beleid van de Voor- en Vroegschoolse Educatie is er namelijk volledig op gericht om kinderen zoveel mogelijk gestructureerd taalaanbod in het Nederlands aan te bieden. De thuistaal van allochtone kinderen komt daarbij helaas niet aan bod. En ook bij oudere kinderen wordt de lijn van 'alleen Nederlands' in het onderwijs doorgetrokken: tot grote spijt van alle deskundigen is het OALT (Onderwijs in Allochtone Levende Talen) in 2004 afgeschaft.
U zult dus naar andere manieren moeten zoeken om uw zoontje Turks taalaanbod te laten ontvangen. Maar gelukkig zijn die er genoeg te bedenken. Hij zou bijvoorbeeld veel kunnen leren van zijn Turkse grootouders. Want mensen van de eerste generatie Turkse immigranten in Nederland, spreken thuis onderling over het algemeen veel meer Turks dan hun tweetalig opgegroeide kinderen.
U vertelde dat uw schoonouders eigenlijk weinig interesse in hun kleinzoon tonen, maar wel van hem houden. Natuurlijk ben ik volstrekt niet in de positie om een oordeel uit te spreken over deze familierelatie. Maar wie weet zijn uw schoonouders gewoon bang dat hun kleinzoon hen niet verstaat? Mogelijk zijn ze wel degelijk enthousiast te krijgen om af en toe op te passen, als uw man en u vertellen dat jullie heel graag willen dat jullie zoontje meer Turks leert. Veel grootouders zijn daar toch wel gevoelig voor. En zoals het oer-Hollandse spreekwoord luidt: Nee heb je, Ja kun je krijgen.
Natuurlijk is het ook prima als uw zoontje tijd met andere Turkse familieleden doorbrengt, zoals ooms en tantes. Helaas vertelde u niet of er ook Turkse neefjes en nichtjes zijn. Als die er zijn, zou dat mooi zijn, want spelende kinderen leren spontaan veel taal van elkaar.
Zijn er geen Turkse leeftijdsgenootjes in de familie, dan zou u misschien eens rond kunnen kijken naar Turkse speelkameraadjes in uw omgeving, bij wie uw zoontje misschien thuis mag komen spelen.
Juist zo'n poging om op zoek te gaan naar Turkse kinderen, al of niet in de familiekring, kan heel gunstig zijn. Uit mijn eigen onderzoek (te verschijnen in 2006), blijkt dat Turkse kinderen vóórdat ze naar school gaan, thuis veel Turks spreken. Maar liefst tweederde van hen (64% om precies te zijn) spreekt thuis Turks, en 15% van hen spreekt zowel Turks als Nederlands.
Het feit dat deze kinderen thuis Turks spreken, heeft géén nadelige invloed op hun Nederlandse-taalvaardigheid. Integendeel: ik heb juist een positief verband gevonden tussen taalvaardigheid in het Turks en het Nederlands. Hoe hoger ze scoren op een Turkse taaltoets, hoe hoger ze óók scoren in het Nederlands!
Maar laat ik niet afdwalen. Ik was bezig suggesties te doen voor meer Turkse input. U kunt bijvoorbeeld ook denken aan Turkstalige kinderprogramma's voor uw zoontje. Als u een satelliet-schotel heeft, kunt u heel wat aardige Turkse kinderprogramma's ontvangen.
En tot slot: een vakantie in Turkije kan echt een wondermiddel zijn! wanneer uw zoontje een aantal weken volledig 'ondergedompeld' wordt in het Turks, dan kan dat een grote stimulans voor hem zijn om ook Turks te gaan spreken. Veel succes gewenst!
