18 maart 2005 door Saskia Nihom-Nijstad

Mijn zoon is weer gaan broekpoepen. Wat doen we daaraan? (5½ jr)

Onze zoon van 5½ is altijd al een gevoelige jongen geweest. Hij heeft zich altijd heel erg aan mij gehecht en heeft er moeite mee wanneer je hem in een nieuwe situatie brengt. Daarnaast heeft hij altijd slecht geslapen. Hij wordt vrijwel elke nacht schreeuwend wakker en kan dan niet aangeven wat er nu eigenlijk is. Soms merk ik dat hij maar iets over monsters zegt om mij tevreden te stellen.

Nu poept hij sinds een paar weken regelmatig in zijn broek, zonder dat hij kan aangeven waarom. Hij is de oudste van ons gezin (zus 4 jr en broer 2 jr). Op school gaat het goed, al is het nog een echte kleuter. Hij zou volgend jaar naar groep 3 moeten (hij is van eind september), maar daar is hij nog niet aan toe. We hebben dus al besloten om hem een jaar langer te laten kleuteren, zodat hij niet zo op zijn tenen hoeft te lopen.

Wat moeten wij nu met dit mannetje, dat ergens last van lijkt te hebben, maar dit niet kan uiten?

Opvoeding en gedrag

Bedtijden kinderen per leeftijd: van 2 tot en met 18 jaar

Antwoord

Even samenvatten: u maakt zich zorgen over het broekpoepen van uw oudste zoon en u vraagt zich af of hem iets dwars zou kunnen zitten waar u geen weet van heeft. Hij is van jongs af aan een gevoelige jongen die niet makkelijk met nieuwe situaties om gaat, en moeite heeft met veranderingen.

Hieronder zal ik u wat meer vertellen over broekpoepen, en zal ik een aantal tips geven voor datgene wat u zou kunnen doen. Maar eerst wil ik iets zeggen over zelfvertrouwen en hoge eisen (zonder daarmee te willen beweren dat het broekpoepen van uw zoon daarmee verband houdt. Het kan, maar het hoeft niet.)

Zelfvertrouwen

Uit uw verhaal maak ik op dat uw zoontje nog niet veel zelfvertrouwen heeft opgebouwd. Hij heeft moeite met doorslapen en wordt midden in de nacht schreeuwend wakker. U vindt hem nog te jong om naar groep 3 te gaan en u heeft al besloten dat hij een extra jaar gaat kleuteren.

Eerlijk gezegd komt dit een beetje vreemd bij mij over. Het is pas maart. Hoe komt het dat u dit nu al heeft besloten? Er kan in de komende maanden wat betreft de sociaal-emotionele ontwikkeling van uw kind nog heel veel gebeuren. Groeien, niet alleen qua lichaam maar ook sociaal-emotioneel, gaat vaak in spurts.

Zou het kunnen zijn dat u de lat heel hoog legt voor u zelf en voor uw kinderen? Krijgt uw zoon wel genoeg ruimte om de wereld te ontdekken en zijn nieuwsgierigheid te voeden op zijn manier? Stimuleert u hem om dingen zonder u te doen? Steunt u hem als hij dingen alleen onderneemt? Stelt u misschien (te) strakke grenzen en (te) hoge eisen?

Kinderen hebben grenzen nodig, maar binnen die grenzen moeten ze wel de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Met vallen en opstaan.

Als u iets in het bovenstaande herkent, kunt u er misschien iets mee doen. En anders vergeet u het gewoon weer.

Criteria voor broekpoepen

De klinische term voor broekpoepen is encopresis. In de vakliteratuur (DSM IV) worden daarvoor de volgende criteria gehanteerd, die ik voor de duidelijkheid maar even naar gewoon Nederlands heb vertaald:

• er wordt herhaaldelijk gepoept op plaatsen die daar niet voor bedoeld zijn;
• het gebeurt minstens 1 maal per maand gedurende minstens 3 maanden;
• het kind is 4 jaar of ouder (of heeft een vergelijkbaar ontwikkelingsniveau), zodat de hersens voldoende gerijpt zijn en er geen sprake is van 'onzindelijkheid';
• er is geen medische oorzaak (behalve obstipatie) en het broekpoepen wordt niet veroorzaakt door een laxeermiddel.

In de Poeppoli van het AMC wordt het woord 'broekpoepen' overigens niet gebruikt, omdat dat zo negatief en stigmatiserend klinkt. Daar spreekt men liever van 'vieze broeken'. In Nederland hebben ongeveer 50.000 tot 100.000 kinderen regelmatig last van een vieze broek. De grootste groep is tussen de 4 en 10 jaar oud.

Twee groepen

De Poeppoli onderscheidt twee groepen. De grootste groep heeft last van obstipatie oftewel verstopping. Dit komt bij jongens en meisjes evenveel voor. Meestal hebben deze kinderen al op jonge leeftijd last daarvan. Ze klagen over buikpijn en eten slecht.

Een kleine groep kinderen gunt zich geen tijd om naar de wc te gaan. Ze negeren hun aandranggevoel. Meestal krijgen zij pas een vieze broek na schooltijd. Het grootste gedeelte van deze groep bestaat uit jongens.

Let op: bij deze laatste groep bestaat het risico dat het van kwaad tot erger gaat, omdat deze kinderen in feite bezig zijn zichzelf af te leren om het aandranggevoel te herkennen. Je ziet dat bijvoorbeeld ook bij kraanmachinisten, die soms veel te lang hun ontlasting ophouden, omdat ze het te veel gedoe vinden om naar beneden en weer omhoog te moeten klimmen. Deze mensen ontwikkelen vaak obstipatie omdat ze zichzelf afgeleerd hebben te reageren op aandrang.

Obstipatie

Veel kinderen poepen elke dag, sommige kinderen wel drie keer per dag. Er zijn echter ook kinderen die om de dag poepen. Dat kan allemaal. We spreken pas van verstopping als een kind minder dan drie keer per week ontlasting heeft. Maar ook als een kind veel moeite heeft met poepen omdat de ontlasting hard en droog is geworden. Jonge kinderen moeten vaak huilen als ze harde ontlasting hebben omdat het poepen pijn doet.

Als kinderen die al zindelijk zijn, toch weer vieze broeken krijgen, is er vaak sprake van verstopping.

Wat is verstopping eigenlijk? De ontlasting hoopt zich op aan het eind van de dikke darm en blokkeert de uitgang. Langs de dikke prop loopt steeds een beetje poep weg in de onderbroek van het kind. Kinderen doen dit niet expres en voelen vaak niet eens dat ze ontlasting verliezen. Deze kinderen hebben de hele dag vieze broeken. Na een aantal dagen komt die prop er dan toch uit, vaak met veel pijn. De eetlust neemt toe en daarna begint het weer van voren af aan.

Wat denkt u als u dit leest over uw eigen zoon? Heeft hij last van verstopping (omdat hij minder dan drie keer per week naar de wc gaat)? Of behoort hij tot de groep jongens die zich geen tijd gunt om naar de wc te gaan en voornamelijk na schooltijd last heeft van vieze broeken?

Mogelijke oorzaken

Verstopping (met vieze broeken als mogelijk gevolg) wordt vaak veroorzaakt door:

• te weinig vezels in de voeding;
• te weinig vochtinname. Voor de minimaal benodigde hoeveelheid vocht bestaan ingewikkelde formules, die gebaseerd zijn op het lichaamsgewicht. Voor een kind van de leeftijd van uw zoon kunt u uitgaan van ca. 1,5 liter per dag.

Andere oorzaken van vieze broeken kunnen zijn:

• een te strenge of te vroege toilet-training;
• spanningen (ruzie, echtscheiding, verhuizing, gepest worden, etc.);
• te hoge werkdruk op school;
• of nare gebeurtenissen (ziekte, verlies en verdriet, etc.)

Praktische tips

Wat kunt u in ieder geval doen? Hieronder geef ik een aantal praktische tips:

• probeer begripvol te zijn;
• reageer niet boos of tegendraads;
• negeer de vieze broeken;
• geef gewoon een schone onderbroek of laat hem er zelf een pakken;
• laat uw kind 3x per dag na het eten gedurende 5 minuten naar de wc gaan;
• stimuleer uw kind om dit ritueel te herhalen;
• geef uw kind een voetenbankje, zodat hij lekker op de wc zit en geef er wat te lezen bij;
• geef uw kind een complimentje als hij in ieder geval probeert te poepen op de wc (ook als het niet lukt);
• laat zien dat u trots bent als het is gelukt;
• reageer positief als uw kind een dag geen vieze onderbroek heeft;
• maak op school afspraken met de leerkracht over het naar de wc gaan op school.

Actie ondernemen

Duurt de verstopping of het verliezen van ontlasting langer dan 2 maanden, ga dan naar uw huisarts, of neem contact op met de Poeppoli (020-6552906). Wacht niet te lang, wat de reden ook is.

Als je te lang wacht, gaat het kind steeds minder meedoen aan sociale activiteiten, uit angst voor schut te staan. En ook binnen het gezin kunnen er allerlei spanningen door ontstaan. Als je daarentegen vroeg hulp zoekt, kun je daarmee voorkomen dat je kind negatieve associaties krijgt met zijn ontlasting. En bij het opbouwen van zelfvertrouwen heeft uw kind weinig aan vieze broeken...

Succes ermee!