23 november 2007 door Aleid Grijpma
Mijn zoon (nu bijna 9) en ik wonen samen sinds hij 2½ jaar is. Om het weekend gaat hij naar zijn vader. Het contact met de vader is goed, zowel tussen hem en zijn zoon als tussen ons (vader en moeder).
Ik ben bekend met obstuctieve-compressieve klachten, waar nu goed mee te leven valt. [Bedoeld is waarschijnlijk: obsessief-compulsieve klachten, oftewel dwanghandelingen en dwanggedachten - red. ] Maar sinds enkele maanden heeft mijn zoon nu zelf last van diverse dwangmatigheden. Als je hem iets vraagt, zegt hij bijvoorbeeld: "Ja, nee, ja, geintje, nee, ja..." Hij zegt dat hij dit niet kan stoppen.
Sinds een tijdje geeft hij nu aan dat hij er echt last van heeft. Dat hij steeds dingen wil (of moet) doen van zichzelf, die gevaarlijk zijn! Zoals aan mijn stuur trekken in de auto, en over het traphek vallen. Dat beangstigt hem. Hij is bang dat hij het echt gaat doen. Maar hij wil helemaal niet dood... Hij zegt dat hij er graag een pilletje voor wil hebben.
Laatst had hij een klein kraaltje in zijn mond gedaan, waar hij zelf van schrok. Hij zei: "Straks ga ik dood doordat ik iets raars doe." En daarna: Ik bén ook raar. Niemand doet dat behalve ik."
Ik probeerde hem gerust te stellen, en zei: "Wees positief over jezelf. Je bent een leuke, slimme jongen en je doet dat soort dingen niet." En: "Iedereen denkt wel eens wat raars, maar foutjes maken mag. Dat wil niet zeggen dat je ook raar bént." Ik heb daaraan toegevoegd dat ik het zelf ook wel eens heb, en dat ik dan oefen om het af te leren.
Ik vind het echt rot voor hem. Aan de ene kant wil ik er niet te veel op ingaan, maar aan de andere kant neem ik hem wel serieus. En eerlijk gezegd ben ik ook wel een beetje bang dat hij misschien écht iets gevaarlijks doet.
Ik vraag me af of ik zelf misschien schuldig ben aan zijn gedrag. Ik ben altijd veel met hem bezig. Ik zeg dat hij zuinig op zichzelf moet zijn, en dat hij heel voorzichtig moet zijn met buiten spelen en dergelijke. Dan geef ik ook (reële) voorbeelden van wat er fout kan gaan op straat.
Kan het zijn dat mijn aanpak nu misschien averechts gaat werken, waardoor zijn angst ontstaat dat hij zichzelf wat aandoet? Hij wil dat niet, en zegt juist heel oud te willen worden. Ik zeg dan: "We houden het in de gaten, praat positief over je zelf, wees blij met jezelf, en als het niet overgaat, dan gaan we naar de dokter." Waarop hij zegt: "Dat durf ik niet. Ik sta voor gek, want niemand heeft dit." Ik stel hem dan gerust door te zeggen: "Jawel hoor. Er zijn zat mensen die dat hebben. En de dokter weet dan wat we kunnen doen. Je hoeft echt niet bang te zijn."
Ik hoop dat u wat tips heeft hoe ik hem kan helpen. Of kan ik beter gelijk professionele hulp zoeken?
Als ik het goed begrijp, bedenkt uw zoon dingen die hij niet wil denken. Dat overkomt iedereen wel eens, en hoeft niet meteen een echt probleem te zijn. Maar als je er echt last van hebt, moet er wel actie ondernomen worden natuurlijk.
Zelf ziet u ook in dat er iets moet gebeuren, maar wat? Ik denk dat het inderdaad goed is om professionele hulp in te roepen. Hieronder zal ik uitleggen waarom ik dat denk. Maar eerst zal ik iets meer vertellen over de aard van het probleem.
Zelf heeft u last van een obsessief compulsieve stoornis (ik ga er maar even vanuit dat u dat bedoelde). Dat betekent dat u aan dwanggedachten en/of dwanghandelingen lijdt.
U zou bijvoorbeeld kunnen denken: "Als ik niet tot 10 tel, gebeurt er een ongeluk." Vervolgens kan dat tot dwanghandelingen leiden, omdat je dan steeds tot 10 moet tellen. Wat ook vaak voorkomt, is dat iemand alsmaar ramen en deuren moet controleren omdat er anders iets ergs kan gebeuren. En 'smetvrees' natuurlijk, waarbij mensen angstig zijn voor vuil, en daarom voortdurend dingen moeten schoonmaken.
Kenmerkend voor een obsessief compulsieve stoornis is dat degene waar het om gaat, zijn eigen gedachten raar vindt. En dat diegene ook last heeft van die gedachten.
In het algemeen geldt dat er sprake is van een stoornis als de bijbehorende gedachten en handelingen zó erg zijn, of zó vaak voorkomen, dat iemands functioneren eronder gaat leiden.
Bij kinderen zien we deze klachten ook wel, maar vaak duurt het lang voordat ze herkend worden. De reden daarvoor is dat kinderen zich er meestal voor schamen, en dat ze het lang geheim houden.
Daarnaast moet je je realiseren dat dwangmatigheden normaal zijn in de kinderleeftijd. Denk bijvoorbeeld aan de lijnen tussen de stoeptegels die niet geraakt mogen worden (weet u het nog van vroeger?) of de schoenen die keurig op een rijtje moeten staan.
Dwanggedachten en dwanghandelingen bij kinderen komen dus veel voor. Maar: slechts bij een beperkt aantal kinderen leidt het tot een stoornis, met alle functioneringsproblemen van dien. Bijvoorbeeld dat ze zich zó bedreigd gaan voelen dat ze eronder gaan leiden.
Op grond van recent onderzoek lijken er aanwijzingen te zijn om welke kinderen het gaat. De volgende risicofactoren worden genoemd (die ook in combinatie kunnen voorkomen):
Daarnaast kunnen er nog allerlei andere factoren een rol spelen. Zo zie je bijvoorbeeld dat kinderen gevaarlijke gedachten kunnen ontwikkelen (zoals de gedachte van uw zoon om aan het stuur te rukken) vanuit een soort wens om eens iets te doen wat je eigenlijk niet durft.
En soms hoor je kinderen wel eens zeggen dat zij stemmen horen, die zeggen dat ze hun moeder iets moet aandoen, of zichzelf. Ieder kind heeft wel eens van die gedachten, omdat je zo boos kan zijn op jezelf of op je moeder dat je haar of jezelf wel iets zou willen aandoen. In de meeste gevallen kan een kind zo'n gedachte weer van zich afzetten, maar soms lukt dat niet. Dan gaan zich zó schuldig voelen dat ze er erg veel last van krijgen.
In dit soort situaties kán het om dwanggedachten gaan maar dat hoeft niet. Het kunnen ook allerlei (onbewuste) gedachten zijn van kinderen die emotioneel klem zitten.
Ik kan u helaas geen specifiek advies geven, omdat ik dan meer van uw zoon zou moeten weten. Bijvoorbeeld hoe op het school gaat, met andere kinderen, en met leren. Maar ook hoe het met zijn ontwikkeling gaat, en of er misschien iets is waardoor hij emotionele problemen heeft. Zijn gedachten zijn namelijk nogal op hemzelf gericht. Alsof hij zichzelf pijn moet doen.
Ik zou u dus willen aanraden om er eens met andere instanties (te beginnen bij de huisarts of de schoolarts) over te praten, en te vragen of men vindt dat er nader onderzoek gedaan moet worden. U kunt er dan bij vertellen dat dit soort klachten in de familie voorkomen, en dat het lijkt alsof zijn gedachten een signaal zijn dat het niet zo goed met hem gaat.
Een belangrijke overweging om professionele hulp in te schakelen, is dat ik me heel goed kan voorstellen dat u erg bezorgd bent, en dat ik me afvraag of het u gaat lukken om dit zelf op te lossen. Houd er ook rekening mee dat als er niets gedaan wordt, de problematiek kan verergeren.
Tot het moment dat er daadwerkelijk actie ondernomen kan worden, kunt u het volgende doen:
Heel veel succes gewenst!
