23 december 2005 door Annelou de Vries
Mijn puberzoon (17) heeft al van jongs af aan een agressieprobleem, waarvoor hij – onder andere – in speltherapie is geweest. Hij is emotioneel niet sterk. Na mijn scheiding is hij in zijn eigen omgeving, bij zijn vader gebleven.
Zijn vader heeft hem echter het huis uitgezet en laat niks meer van zich horen. Doordat mijn jongste van 8 bij mij woont, kan ik de opvoeding van mijn oudste niet overnemen. Dit vraagt gewoon veel extra aandacht, enz. Bovendien vindt de jongste het allemaal heel spannend, en beïnvloedt de oudste zijn gedrag negatief. Ik werk fulltime.
Mijn oudste heeft al op verschillende scholen gezeten en ik heb geprobeerd hem te helpen. Hij heeft gevaren, in combinatie met een opleiding, maar ook dat heeft hij opgegeven. Verder weigert hij elke vorm van hulp van jeugdzorg. Hij woont nu bij een "vriend" die in "handeltjes" doet, steelt fietsen en verkoopt ze.
Ik maak me grote zorgen. Wat kan ik nog doen voor hem? Hij komt nog wel bij me over de vloer en ik geef hem af en toe kleding en boodschappen. Ik zie geen verbetering; werk heeft hij niet. Ik ben ten einde raad.
De situatie die u met uw 17-jarige zoon beschrijft, lijkt mij erg moeilijk voor u. Het moet verschrikkelijk zijn om geen vat op hem te hebben, om aan te zien dat hij geen school afmaakt, dat hij geen werk heeft, en dat hij omgaat met dubieuze vrienden.
Ik vrees dat de situatie zoals u die beschreef, heel moeilijk beïnvloedbaar is. Ik zal u straks uitleggen waarom. Maar vervolgens zal ik u wel ideeën aan de hand doen voor datgene wat u nog zou kunnen betekenen voor uw zoon.
U vertelde dat uw zoon al langer agressieproblemen heeft. We weten dat agressief gedrag al op heel jonge leeftijd kan beginnen en dan kans heeft om te blijven bestaan op latere leeftijd.
Er is bijvoorbeeld wel eens een wetenschappelijk onderzoek gedaan in een peutergroep, met kinderen van 2 en 3 jaar. Zoals te verwachten was, vertoonden alle (!) kinderen wild en soms boosaardig gedrag: ze beten elkaar, sloegen elkaar, trokken elkaar de haren uit, etc. Daarna werden deze kinderen gevolgd, om te zien hoe het verder met ze ging. Het bleek dat dit agressieve gedrag bij vrijwel alle kinderen verdween, alleen bij de extreem agressieve kindjes bleef het bestaan. Deze kinderen hadden later meer kans om in contact te komen met de politie vanwege agressief gedrag.
Het lastige is dat je alleen maar weet dat er een kans is dat het agressieve gedrag blijft bestaan (en eventueel hoe groot die kans is), maar dat je van tevoren niet kunt voorspellen bij welk kind het goedkomt en bij welk kind niet.
Wat wél duidelijk lijkt, is dat het heel belangrijk is om agressief gedrag bij jonge kinderen zo vroeg mogelijk in goede banen te leiden, om problemen op latere leeftijd te voorkomen. Onderzoeken naar hulpprogramma's van kinderen die opgroeiden in kwetsbare situaties hebben laten zien dat die hulpprogramma's inderdaad een gunstig effect hadden op latere leeftijd; er was meer kans dat de kinderen een school afmaakten, een baan kregen, en niet in het criminele circuit terecht kwamen.
Overigens zijn er veel jongeren die een bepaalde periode wat grensoverschrijdend gedrag vertonen, om later in hun leven – bijvoorbeeld als ze een vriendinnetje krijgen – toch een baan te vinden en niet verder gaan op het verkeerde pad.
Maar nogmaals: het lastige van vroeg ingrijpen is dat je van tevoren niet weet wie later problemen houdt en wie niet. Heel veel kinderen worden dan begeleid waarbij het zonder hulp ook wel goed gekomen zou zijn. Misschien is dit ook bij uw zoon het geval!
Een extra complicatie is dat uw zoon al 17 is. Dat betekent dat de (vrijwillige) hulpverlening eigenlijk niets meer kan doen, zolang hij zelf niet wil.
Bovendien is het gedrag op deze leeftijd vaak veel moeilijker beïnvloedbaar dan op het moment dat kinderen nog klein zijn.
Wat is er dan wél mogelijk? Allereerst denk ik dat het belangrijk is dat u aanwezig blijft voor uw zoon. Alhoewel misschien begrijpelijk, is het wel jammer dat hij niet bij u kan wonen, waar u meer grip op hem zou kunnen hebben. Vaak hebben toch degenen direct om iemand heen nog de meeste invloed. Dat is nu de vriend bij wie hij woont, maar anders had u misschien een beter voorbeeld kunnen zijn.
U moet hem nu proberen duidelijk te maken dat u van hem houdt. Maar tegelijkertijd moet u ook uw grens aangeven, dus duidelijk maken dat u het leven dat hij nu leidt, afkeurt. Het beste zou zijn om dit samen met zijn vader te doen. U bent immers samen met hem de verantwoordelijke ouders; officieel tot hij meerderjarig is, en financieel zelfs tot zijn 21e!
Vervolgens kunt u hem toch proberen te motiveren om hulp te zoeken bij een instelling die gespecialiseerd is in het behandelen van agressief en grensoverschrijdend gedrag.
Eén van die instellingen is De Waag, met vestigingen in Utrecht, Almere, Amsterdam, Den Haag, Haarlem, Leiden en Rotterdam. Hier worden mensen begeleid die al in aanraking zijn geweest met de politie, maar ook mensen die daar risico op lopen. U zou alvast eens kunnen informeren wat zij uw zoon zouden kunnen bieden. Zie:
Ook kan ik u aanraden: De Derde Oever. Dat is een instelling in Amsterdam, die gespecialiseerd is in hulp voor jongeren die problemen hebben met agressie en zich aan de regels houden.
Het bijzondere van deze instelling is dat er hulp geboden wordt door het gehele gezin in behandeling te nemen. Deze methode heet functionele gezinstherapie en laat ook in onderzoek goede resultaten zien!
Het feit dat dit zo goed blijkt te werken, geeft aan dat de directe familie vaak nog veel meer veranderingen kan bewerkstelligen dan ze zelf meestal denken. Op de site van het Ministerie van Justitie wordt een en ander heel helder uitgelegd, zie:
Misschien vraagt u zich af of er ook mogelijkheden zijn voor gedwongen hulpverlening. Dat kán, maar daarvoor rest er nog maar weinig tijd. Uw zoon is namelijk al 17 en gedwongen hulpverlening is slechts mogelijk tot zijn 18e.
Maar er is nóg een probleem. Voor veel ouders voelt het namelijk erg ingrijpend. Dat komt doordat er eerst een zogenaamde ondertoezichtstelling (OTS) opgelegd moet worden (via Bureau Jeugdzorg, de Raad van de Kinderbescherming en de kinderrechter). Bij een OTS wordt er geconcludeerd dat het ouderlijke gezag tekort schiet, en wordt er een gezinsvoogd aangesteld die de jongere gedwongen hulp biedt.
Behalve dat deze procedure emotioneel belastend is, duurt hij ook nog eens vrij lang. Soms kan hij wel bespoedigd worden als er sprake is van politiecontacten of aangiftes.
Eerlijk gezegd denk ik dat dit traject eigenlijk te laat komt, maar het is de enige mogelijkheid als het u zelf niet lukt en uw zoon vrijwillig niets wil.
Tot slot wil ik nog eens benadrukken dat de situatie van uw zoon mij zorgelijk lijkt, maar dat het vanaf een afstand altijd heel moeilijk is om zo'n situatie goed te kunnen beoordelen. Misschien heb ik het te zwaar ingeschat. En voorspellen hoe een en ander zich verder zal ontwikkelen, is echt onmogelijk.
Ik wens u in ieder geval heel veel succes met uw pogingen om meer grip krijgen op het leven van uw zoon.
