9 augustus 2002 door Mieke Beers
Mijn zoon is bijna 3 en praat erg slecht. Je zou kunnen zeggen dat hij een eigen taal heeft waarin hij zich uitdrukt. Het is een combinatie van verstaanbare woorden (10-20 stuks), verzonnen woorden (een stuk of 30), klanken (ook 30) en gebaren (10). Naast m'n man en ik zijn er maar weinig mensen die hem snappen (erg sneu!).
Wat voorbeelden: lezen, praten, zingen = 'lala', groen = 'doe', geel = 'tieta', teletubbies = 'tata', konijn = 'na', Robbie Konijn Kleuter (is een groene CD-rom) = 'na noe doe', planten (bloemen, gras) = 'buf'. Als hij op m'n schouders wil zitten wrijft hij over z'n slaap, wil hij op schoot dan slaat hij op z'n knieën, hoort hij iets dan wijst hij op z'n oor, en wil hij eten dan wijst hij in z'n mond. Dieren worden genoemd naar het geluid dat ze maken of naar hun kleur (grommen is een hond en tieta – geel – is een kuiken/vogel).
Ondanks z'n kleine woordenschat gebruikt hij sinds kort tweewoords-zinnen of samentrekkingen van woorden ('aisja' en 'atee' vormen samen "ijsthee", en 'la die' is "de la moet dicht").
Z'n eerste woordje was 'a-ien' ('alsjeblieft'.. keurig toch ;-) en kwam toen hij anderhalf was. Dat woordje is niet veranderd. Sindsdien heeft hij gemiddeld 1 woordje per week erbij geleerd (met horten en stoten).
De afgelopen dagen heeft hij wel een sprongetje gemaakt: hij wil ineens samen praten ('lala'). Dan zeg ik 'n woordje voor en probeert hij het na te zeggen. "Ik" wordt dan bijvoorbeeld 'iek', "wil" wordt 'wieuw' en "van" wordt 'waf'. Woorden waar hij zelf al iets voor bedacht heeft, blijft hij op die manier uitspreken. "Ik wil een boterham" wordt dan 'iek wieuw un buh'... de zin zelfstandig uitspreken kan hij nog niet.
Ik heb niet het idee dat de 'achterstand' aan z'n gehoor ligt, omdat hij een uitstekend taalbegrip heeft en ook klakkeloos instructies van bijvoorbeeld computerspelletjes opvolgt ("ga naar de derde verdieping") terwijl het volume laag staat en het in de kamer rumoerig is. Ook pikt hij moeiteloos dingen op uit gesprekken tussen m'n man en mij, zonder dat er direct tot hem of zelfs maar in zijn richting of met zijn tempo wordt gesproken.
Uiteraard zal ik, als het zo doorgaat, binnenkort wel een doorverwijzing voor het Audiologisch Centrum vragen. Mijn huisarts en CB reageerden helaas wat 'makkelijk' op mijn zorgen ("komt vanzelf").
Mijn vraag is: hoe groot is de spreek-achterstand van mijn zoon? Wat kan ik doen om de spraakontwikkeling te stimuleren? Welke boeken gaan er specifiek over afwijkende taalvergaring? En wat zijn de (medische) stappen die ik moet ondernemen?
De voorbeelden die u geeft van de taal van uw zoontje lijken erop te wijzen dat hij inderdaad een langzame taalontwikkeling doormaakt. Zonder nader onderzoek kan ik helaas niet bepalen of er alleen sprake is van een vertraagde ontwikkeling, of dat er misschien meer aan de hand is.
Op deze leeftijd (bijna 3 jaar) zijn er grote verschillen in ontwikkelingstempo tussen kinderen. En om nu al te kunnen spreken van een gestoorde ontwikkeling lijkt hij me nog wat jong. De vragen die u stelt, kan ik echter wel beantwoorden.
Het lijkt me in ieder geval van belang dat u toch zo spoedig mogelijk een onderzoek laat doen op het Audiologisch Centrum. Daar kunnen ze door middel van testen al op deze vroege leeftijd nagaan wat de achterstand op dit moment is.
U heeft gelijk als u zegt dat u niet wilt wachten. Het gebruik van gebaren geeft bijvoorbeeld aan dat hij onvoldoende in staat is om zich met gesproken taal uit te kunnen drukken. Als er nu door middel van logopedie gewerkt kan worden aan het inhalen van de achterstand, voorkomt u mogelijk dat uw zoontje verder in de problemen raakt.
U merkt nu bijvoorbeeld al dat hij niet begrepen wordt. Dit moet er niet toe leiden dat hij zich terugtrekt uit de communicatie met anderen. Dat zou nu juist een averechts effect geven. Hij heeft juist veel en concreet taalaanbod nodig: eenvoudige zinnen en rustig spreektempo, bijvoorbeeld tijdens het voorlezen, waarbij plaatjes duidelijk maken wat de betekenis van de woorden is.
Om een indicatie geven van de achterstand: uit uw verhaal begrijp ik dat hij tweewoords-uitingen maakt. Dat is een fase die kinderen doormaken tussen de 2 en de 2½ jaar. Hij zou hier dus een half jaar op achterlopen.
Ook de moeite met klanken geven mij de indruk dat hij in deze periode zit. Hierin worden kinderen zich bewust van het feit dat woorden met verschillende betekenis op klankniveau verschillend uitgesproken worden. De hoeveelheid woorden die uw zoon produceert, lijkt gering maar waarschijnlijk begrijpt hij veel meer. De enige manier om hier een indruk van te krijgen is door middel van logopedisch onderzoek.
Wilt u meer weten over de problemen die kinderen kunnen hebben met hun taal- en spraakontwikkeling, dan kan ik u in ieder geval het volgende boek aanraden: "Spraak- en Taalproblemen bij Kinderen". Ik besprak dat boek vorig jaar op Ouders Online, onder de titel
Wanneer moet je je zorgen gaan maken? En dan?.
