15 juni 2007 door Annelou de Vries
Mijn dochter, 12 jaar, is een brusje [broer of zusje van een gehandicapt kind - red.]. Haar grote broer is een Gilles de la Tourette-kind met een dwangneurose. De laatste twee jaren is de relatie tussen mij (mama) en mijn dochter zeer slecht geworden. Ze is zeer ontevreden over mij, en brutaal, en ze toont geen respect. Ook manipuleert ze mij steeds.
Nu wil ze niet meedoen met de eind-musical van school, omdat ze dat heel erg eng vindt. Ze heeft daardoor last van slapeloosheid en ze is misselijk. Ik heb het met de juf erover gehad, maar die vindt dat ze gewoon mee moet doen. Volgens de juf wil ze gewoon haar zin krijgen.
Thuis gaat het niet goed. Ze blijft maar dwingen dat ik voor haar op moet komen. Ze heeft het ook erover dat ze weg wil van huis. Thuis heeft ze geen plezier meer...
Ik ben bang dat ik haar aan het kwijtraken ben. Ik vind het ook zo moeilijk, en ik weet niet meer wat ik moet doen. Kunt U mij helpen?
Zoals altijd is het moeilijk om uit zo'n korte beschrijving op te maken wat er precies aan de hand is, maar het zou heel goed kunnen dat het gedrag dat u beschrijft past bij 'brusjes'-problematiek. Misschien vermoedde u dat zelf ook al, omdat u daar meteen al iets over zei.
Toch moet u wel goed nagaan of er werkelijk sprake is van brusjes-problematiek, want uw dochter kan natuurlijk ook met iets heel anders zitten. Maar áls het klopt, dan laat uw dochter door haar gedrag misschien zien dat de situatie thuis voor haar toch wel erg zwaar en moeilijk is, en dat ze het gevoel heeft iets te missen. Dat biedt aanknopingspunten om ervoor te zorgen dat u weer contact met haar krijgt en haar niet kwijtraakt.
'Brusje' staat voor 'broer en zusje'. Het wordt gebruikt als we niet weten of we over een broertje of een zusje spreken (bijvoorbeeld bij een kindje dat nog geboren moet worden), of als een soort afkorting.
Het woord heeft echter ook een specifieke betekenis gekregen, namelijk 'broertjes en zusjes die opgroeien in een gezin met een kind met een ernstige ziekte, een handicap of een gedragsstoornis'. Vanaf nu zal ik deze laatste betekenis bedoelen.
Het leven van brusjes is grotendeels hetzelfde als dat van alle andere kinderen met broertjes of zusjes. Ze kunnen samen spelen, ze kunnen samen ruzie maken, en ze moeten aandacht delen. Maar het is ook anders. Omdat zieke of gedragsgestoorde kinderen bijzondere zorg en aandacht nodig hebben, komen brusjes vaker dan gemiddeld in de situatie dat zij moeten inschikken en er minder tijd is voor hen.
Ook kan een brusje bepaalde dingen missen, of minder mogelijkheden hebben dan kinderen die in een gewoon gezin opgroeien. Bijvoorbeeld omdat het huis, of de situatie in het gezin, speciaal is aangepast op het kind dat problemen heeft, of omdat er veel onrust is in huis.
Brusjes kunnen verschillend reageren op de bijzondere situatie waarin ze opgroeien. Enerzijds heb je kinderen die zich erg aanpassen, en eigenlijk te vroeg volwassen worden. Dit soort kinderen begrijpt meer dan bij hun leeftijd past, en meer dan goed is voor hun ontwikkeling. Als ouder heb je er geen last van, maar zelf kunnen deze kinderen er later wel moeite mee krijgen.
Anderzijds heb je kinderen die door hun gedrag laten zien dat ze in de knel zitten. Bijvoorbeeld door zich terug te trekken, of stil en verdrietig te worden. Of juist door boos, koppig en opstandig te worden, en zich af zetten tegen hun ouders. Dit laatste lijkt uw dochter te doen.
Ik weet niet hoe ernstig de stoornis van uw zoon is, maar het kan zeer opvallend zijn, met onvoorspelbare bewegingen en geluiden. Kinderen met zo'n tic-stoornis kunnen zich er daar erg voor schamen, maar voor hun brusjes geldt dat ook. Het kan bijvoorbeeld zijn dat uw dochter daardoor geen vriendinnetjes mee naar huis durft te nemen.
Ook kunnen jongeren met een tic-stoornis bijkomende gedragsproblemen hebben. Ze kunnen erg druk, ongeconcentreerd en snel boos zijn, of ze kunnen moeite hebben met contact. Ook dat kan een flinke belasting vormen voor een jonger zusje.
Om uw dochter te kunnen helpen, moet u eerst nagaan of het inderdaad zo is dat ze reageert op de situatie met uw zoon, of dat er iets anders is waardoor ze niet lekker in haar vel zit. Ik noem een paar mogelijkheden:
Als u denkt dat dat allemaal niet speelt, dan zou ik nagaan hoe de thuissituatie voor uw dochter 'als brus' is:
Op dit moment is het de kunst om de band met uw dochter te herstellen, en er weer wat positiefs van te maken. Meestal gaat dat het beste door zo min mogelijk in te gaan op haar vervelende gedrag, niet met haar in discussie te gaan, en haar zo min mogelijk op de huid te zitten (dus: door niet alsmaar te vragen wat er aan de hand is). Doe je dat soort dingen wel, dan wordt een kind dat in de knel zit meestal alleen maar bozer.
Mocht ze alsnog boos worden, dan moet u haar wegsturen of zelf weglopen. Zo voorkomt u dat de zaak gaat escaleren.
Probeer ook om vanaf nu alleen nog maar prettige momenten samen met haar te hebben. Dat betekent niet dat u haar overal haar zin in zou moeten geven, of dat u haar alsmaar cadeautjes zou moeten geven. Het zit hem in de kleine dagelijkse dingen. Vindt ze het bijvoorbeeld leuk om met u boodschappen te doen, samen te koken, te fietsen of samen bij een dierbare op visite te gaan? Nodig haar dan uit om zoiets te gaan doen. Ook kunt u met haar naar de film, of mee naar haar (sport)club.
In gezinnen waarin een ziek, gehandicapt of gedragsgestoord kind extra veel aandacht vraagt, moet je als ouders vaak bewuster aandacht maken voor de 'brusjes'. Bijvoorbeeld op de manier die ik hierboven noemde.
Misschien denkt u al bij voorbaat dat dit allemaal toch niet gaat lukken, omdat de sfeer al té veel verpest is, en uw dochter zich al zó van u heeft afgekeerd. Toch leert de ervaring dat kinderen vaak niets liever willen dan dit soort positieve aandacht van hun ouders.
Het kan heel goed zijn dat uw dochter het eerst gelaten over zich heen laat komen, maar dan toch zuchtend meegaat in uw voorstellen, om dan na verloop van tijd schoorvoetend, en vooral niet te opvallend, te laten zien dat ze de gezellige momenten toch heel fijn vindt.
Als u iets met haar gaat doen, dan moet u er heel bewust op letten dat u zich niet mee laat slepen in haar norsigheid, en dat u zich niet laat manipuleren. (Een van uw klachten was dat zij u zo manipuleert, maar om te manipuleren zijn wel twee partijen nodig. Iemand die het doet en iemand die het laat gebeuren.) Dus: als u voorstelt om iets leuks te gaan doen, dan gebeurt dat op úw voorwaarden. En als zij dat niet op die manier wil, dan niet.
U moet dus proberen om u zo weinig mogelijk aan te trekken van uw dochters eventuele geklaag. Dan zult u zeer waarschijnlijk merken dat zij toch op de uitnodiging in zal gaan. Juist door het op uw voorwaarden te doen, is er geen ruimte meer voor manipulatie. Het is een beetje 'graag of niet', met maar heel weinig ruimte voor overleg.
Zodra het gelukt is om weer wat leuke ervaringen samen te hebben, kan heel voorzichtig een gesprek ontstaan over de dingen die haar dwars zitten. Bijvoorbeeld over haar broer.
Misschien begrijpt ze bepaalde dingen van hem niet, misschien is ze het zat om rekening met hem te houden, of misschien zegt ze wel dat hij haar leven verpest. Of dat nu allemaal waar is of niet: het zijn allemaal gevoelens en gedachten die zij kan hebben, en die voor haar belangrijk kunnen zijn. Als u weer een goede band met haar wilt opbouwen, dan zult u dat allemaal moeten aanhoren, zonder er meteen een oordeel over te vellen.
Waar ik het tot nu toe nog niet over heb gehad, is haar brutale en respectloze gedrag. Het lijkt me dat ze dat vooral bij u heeft, en niet bij anderen, zoals de juf. Ik zou u aanraden om hier heel duidelijk over te zijn, en haar te vertellen dat u zo niet aangesproken wil worden. Doet ze dat wel, dan kunt u volstaan met zeggen dat u dat niet wil, en dat het u verdriet doet. Punt. Geen ruzie, geen discussie.
In feite komt het erop neer dat u zich niet moet laten provoceren. Dat kan heel erg moeilijk zijn, en het zal vaak betekenen dat u haar weg moet sturen, of dat u zelf weg moet lopen. U mag best een beetje begrip voor haar gescheld hebben, omdat ze kennelijk niet lekker in haar vel zit, maar niet te veel. Het is goed om te laten merken dat er grenzen zijn in hoe u wilt dat zij met u omgaat.
Als het u lukt om weer wat prettiger contact met uw dochter te hebben, dan kan ze er misschien behoefte aan krijgen om eens te praten met iemand die verstand heeft van Gilles de la Tourette. U kunt daarvoor de behandelaar van uw zoon inschakelen, maar u kunt (beiden) ook contacten leggen via de Stichting Gilles de la Tourette. Zie: www.tourette.nl.
Ook kunt u uw dochter wijzen op de site www.brusjes.nl, waar ze in contact kan komen met lotgenoten.
Ik wens jullie veel succes en sterkte!
