7 augustus 2001 door Ward van Alphen
Wij weten al enige tijd dat onze oudste dochter (binnenkort 6 jaar) hoogbegaafd is. Dat wil zeggen, zij scoorde op de Rakit-test 145+. Voor de buitenwereld is er echter nauwelijks iets zichtbaar, of het moet haar manier van praten zijn, enigszins wijs voor haar leeftijd.
Zij doet niet bijzonder veel met cijfers of letters. De cijfers worden vaak in spiegelbeeld geschreven en veel verder dan 9 gaat ze niet (op zich normaal in groep 2). Zij heeft echter een week of 6 in groep 3 gezeten, wat niet de juiste keuze bleek. Bij toetsen viel ze door de mand.
Onlangs las ik over het syndroom van Asperger. De eigenschappen die daarbij horen lijken redelijk van toepassing te zijn. Ik ben daar toch wel flink van geschrokken en zou graag advies hieromtrent krijgen.
Kan dit syndroom ten grondslag liggen aan hoogbegaafdheid? Kunnen wij laten nagaan of en zo ja, in welke mate er sprake is van hoogbegaafdheid en in welke mate van de vorm van autisme?
Begaafdheid kan zich over vele aspecten van de persoonlijkheid uitstrekken. Denk aan lichamelijke begaafdheid, zoals bij sporters of dansers; muzikale begaafdheid; sociale begaafdheid en ook cognitief/intellectuele begaafdheid. Intellectueel begaafde mensen kunnen onderling enorm verschillen. Een goede feitenkennis of uitgebreide woordenschat kan samengaan met een gebrekkig ruimtelijk-analytisch inzicht.
Jonge kinderen bevinden zich in een ontwikkelingsproces, waar al die verschillende aspecten die het begrip intelligentie opmaken, in meedoen. Dit maakt dat je voorzichtig moet zijn met het begrip begaafdheid bij jonge kinderen. Intelligentietests meten bovendien meestal een bepaald deel van de intelligentie: er is méér onderzoek voor nodig om een totaalbeeld van de vermogens van een kind te krijgen.
Kinderen die in één bepaald aspect van de menselijke vermogens intelligent zijn, gaan later soms opvallen door hun minder goede eigenschappen. Naarmate zo'n kind ouder wordt, worden de eisen die de omgeving aan hun stelt steeds veelzijdiger, terwijl andere kinderen zich gewoon door blijven ontwikkelen. Intelligentie is een relatief begrip.
Of uw kind lijdt aan het syndroom van Asperger, kan ik op basis van de door u verstrekte informatie niet zeggen. Daarvoor zou je als hulpverlener een kind ook moeten zien.
U zegt heel terecht dat het gemiddelde kind pas in groep 3 met cijfers en letters aan de gang gaat. Dat heeft iets te maken met de bovengenoemde voortgaande ontwikkeling van een kind, en waarschijnlijk ook met de rijping van de hersenen. Het zou kunnen dat uw dochter op bepaalde gebieden erg intelligent is, en op dit gebied gemiddeld.
Een klas overslaan is vaak daarom niet verstandig: een kind moet dan prestaties gaan leveren waar het nog niet aan toe is, en kan zo geïsoleerd komen te staan in een klas. Van belang is juist om de ontwikkeling op alle terreinen een kans te geven en te bevorderen.
Kinderen met het syndroom van Asperger of een andere vorm van aan autisme verwante contactstoornis, hebben echter een duidelijke handicap, waar je als omgeving rekening mee moet houden. Ze hebben problemen op het gebied van contact met anderen, vertonen afwijkend en éénzijdig gedrag. Ook is de taalontwikkeling vaak anders en/of verstoord.
Bij intellectueel begaafde kinderen vallen dit soort problemen soms minder -- of pas later -- op: door hun begaafdheid kunnen ze het één en ander compenseren, terwijl de omgeving vaak méér in beslag genomen is door bijvoorbeeld hele drukke kinderen. Geleidelijk wordt dan pas duidelijk hoezeer de omgeving -- met name het gezin -- door deze kinderen wordt beïnvloed.
Aan de andere kant: veel intellectueel begaafde kinderen zijn niet contactgestoord, en sociale problemen bij intelligente kinderen kunnen ook andere oorzaken hebben dan een aan autisme verwante contactstoornis.
De NVA (www.autisme-nva.nl) heeft een uitstekende website met informatie voor ouders en hulpverleners. Maar als u zich zorgen blijft maken over de ontwikkeling van uw dochter, kunt u het beste allereerst contact opnemen met uw huisarts. Deze kan u zonodig voor goede diagnostiek doorverwijzen naar een hulpverleningsinstantie zoals de RIAGG of een Regionaal Autisme team.
