20 maart 2002 door Ward van Alphen
Tien jaar geleden ben ik gescheiden. Mijn zoontje was toen 3 en mijn dochtertje 2. Het contact met hun vader was sindsdien minimaal.
Toen mijn dochter 5 was, kwam ze in het ziekenhuis terecht met een heupontsteking. Op dat moment kwam vader ineens weer in beeld, hetgeen (naar ik meen) erg verwarrend is geweest voor haar. Bovendien sloegen de antibiotica niet aan, waardoor de genezing van haar heup niet voorspoedig verliep.
Opmerkingen van goedbedoelende verpleegsters "Je moet goed drinken, dan word je weer snel beter", hadden tot gevolg dat mijn dochter – toen ze niet snel beter werd – dacht dat het haar eigen schuld was. Een boze kinderarts die dacht dat ze zich aanstelde toen ze bleef klagen over pijn, deed haar uiteraard ook niet goed. Toen een tweede operatie nodig bleek, de arts zijn verontschuldigingen aanbood en ik en verpleegkundigen om het hardst riepen dat het niet aan mijn dochter lag, was het kwaad al geschied. Denk ik...
Mijn dochter heeft hulp nodig. Ze is inmiddels 12, ze heeft een hekel aan school, ze wil zich niet inzetten voor het leerwerk omdat ze zich geen gelukkig leven kan voorstellen, dus waar zou ze het voor doen? Ze haat "het" en zichzelf. Haar houding is onverschillig, ze zoekt voortdurend de grenzen van het toelaatbare op, en ze is onverzettelijk in haar wil wanneer ze meent in haar recht te staan: "Jij hoeft niet te bepalen wat ik wel en niet mag; ik laat niet over mij lopen".
Mijn dochter heeft hulp nodig. Maar als ik ook maar iets zeg wat volgens haar in de richting van therapie of praten (met wie dan ook) gaat, haakt ze af. Je ziet letterlijk een waas voor haar ogen komen en je kunt haar niet meer aankijken; ze sluit zich af.
Een enkele keer lukt het mij erdoorheen te breken. Dan huilt ze en komt het verdriet vanuit het diepst van haar wezen. Ze heeft geen vertrouwen in het leven, in de toekomst en in enige vorm van hulp.
Wat kan ik als moeder nu nog doen? Mijn dochter heeft hulp nodig. Help mij haar te helpen.
Het is mij helaas niet helemaal duidelijk waar uw dochter hulp bij nodig heeft. Maar laten we ervan uitgaan dat er inderdaad hulp nodig is; hoe zorg je dan dat je kind zich toch wil laten helpen? Aan het eind van mijn verhaal zal ik aangeven dat er ook nog iets anders aan de hand zou kunnen zijn.
Eerst maar even een antwoord op de vraag waaróm pubers zich vaak verzetten tegen hulp. De puberteit is typisch een leeftijd waarop jongeren enerzijds zelf willen bepalen en beslissen, maar anderzijds ook kunnen vastlopen en dan steun nodig hebben. Soms komt het voor dat ze moeite hebben om die steun te accepteren, en al helemaal van hun moeder, omdat ze immers bezig zijn zich daarvan los te maken.
In zo'n situatie moet je kijken waar er nog ruimte zit, bijvoorbeeld op terreinen waar het goed gaat, en waar uw dochter plezier in heeft.
Ook is het belangrijk om te weten te komen waar voor uw dochter de lijdensdruk zit: waar heeft zij last van? Misschien is dat wel iets anders dan waar u denkt dat ze last van heeft.
Neem nou de schoolprestaties. De meeste volwassenen kunnen wel bedenken dat het belangrijk is om een goede opleiding te doorlopen als je jong bent. Maar voor sommige jongeren moeten schoolprestaties meer beschouwd worden als een graadmeter voor hoe ze zich voelen.
In de hulpverlening zal – om tactische redenen – de ouderbegeleiding worden gescheiden van gesprekken met het kind. (Ouderbegeleiding is het helpen van de ouders om een optimale opstelling tegenover hun kind te vinden.) De kunst is dan hoe je het kind zover krijgt dat het meegaat voor een kennismakingsgesprek.
Soms helpt het om te zeggen dat je als ouder met een probleem zit in de benadering van het kind. Dan hoeft het kind iets minder hard te ontkennen dat er iets met hemzelf aan de hand is.
Als het niet gelukt is om het kind in redelijkheid te overtuigen van het nut van hulp, dan mag u best uw gezag laten gelden. U kunt dan inzetten op tenminste een kennismakingsgesprek.
Een goede jeugdhulpverlener zal vervolgens proberen om een basis voor contact te leggen en nagaan wat de eventuele hulpvraag van uw dochter is. Soms is het dan nog te vroeg om te beginnen met gesprekken, maar kan er soms wel een begin van nieuwsgierigheid bij de jongere gewekt worden ("Hier valt misschien wat te halen").
U vertelt verder niet meer wat de rol van vader op dit moment is. Hij kan natuurlijk ook behulpzaam zijn om uw dochter zover te krijgen naar een kennismakingsgesprek te gaan.
Het is altijd van belang dat ouders die zelf van alles hebben meegemaakt, dit zodanig kunnen hanteren dat het de ontwikkeling van hun kinderen zo min mogelijk belemmert. Voor echtscheidingsproblemen geldt soms dat de gescheiden ouders er meer last van hebben dan de kinderen.
Kinderen hebben soms een knauw gehad omdat hun ouders destijds emotioneel minder beschikbaar waren, en soms zijn ze ook in het heden nog minder beschikbaar, vooral als er nog steeds onverwerkte problematiek speelt.
Hier ligt het gevaar van projectie op de loer: mensen hebben soms zelf niet zo door dat ze ergens mee zitten, maar denken dan des te scherper soortgelijke problematiek bij anderen te herkennen.
Het is dan niet zo dat "de ander" nergens last van heeft, maar eerder dat zijn of haar emoties onder een vergrootglas komen te liggen. Dat kan voor spanningen in een relatie zorgen, ook in ouder-kind-relaties.
Of zoiets bij u speelt, weet ik natuurlijk niet, want daarvoor heb ik te weinig informatie. Maar mocht u er iets in herkennen, dan biedt dit wellicht mogelijkheden om in de relatie met uw dochter verder te komen; ook als zij geen hulp wil. U zou dan zelf meer ruimte krijgen om uw dochter op een goede manier tegemoet te treden.
Succes ermee!
