23 maart 2007 door Henk Boeke

Hoe motiveer ik mijn man om door te gaan met Turks? (2½ jr)

Ik ben een Nederlandse vrouw, getrouwd met een Turkse man die is geboren en getogen in Nederland. Eigenlijk dus een Nederlandse man met Turkse ouders ;-) Zijn Turks is heel goed omdat hij in Leiden Turkse taal- en letterkunde heeft gestudeerd. Zijn Nederlands is perfect. Mijn Turks is zeer basaal.

Onze zoon is bijna 2½ jaar, en we voeden hem tweetalig op volgens de OPOL methode. Hij lijkt zeer talig te zijn. Zijn Nederlands is voor zijn leeftijd heel erg goed, met lange zinnen en complexe grammaticale constructies. Hij praat ook honderd-uit en vindt het leuk om te experimenteren met woorden.

Omdat we met de familie van mijn man nauwelijks contact hebben, en onze vrienden vrijwel allemaal Nederlandstalig zijn, hoort onze zoon eigenlijk alleen Turks van mijn man (die, behalve in het weekend, nog één dag per week thuis is, op de dag dat ik werk).

Dit is de situatieschets, nu het probleem. Mijn man is zeer enthousiast en gemotiveerd begonnen met altijd Turks spreken tegen onze zoon. Tot voor kort was ook duidelijk dat onze zoon alles begreep wat mijn man zei in het Turks. Hij zei vrijwel nooit zelf iets in het Turks, maar dat lijkt normaal, in een dominant Nederlandstalige omgeving.

Opvoeding en gedrag

De gevreesde peuterpuberteit: tips hoe andere ouders hiermee omgaan

Maar nu merk ik dat mijn man steeds minder enthousiast én minder consequent is, wat ik dat best kan begrijpen. Onze zoon zegt niets terug in het Turks (wel soms in het Nederlands, een teken dat hij het begrijpt).

Bij het voorlezen in het Turks (zoals Nijntje) of het zien van de Teletubbies in het Turks, verslapt de aandacht van onze zoon al heel snel. (In het Nederlands volgt hij geconcentreerd complexe voorleesverhalen en programma's, zoals Het Zandkasteel of Bob de Bouwer).

Kortom, de lol is er een beetje af bij mijn echtgenoot. Hij gelooft niet dat het nog iets wordt met dat Turks. Bovendien wil hij natuurlijk óók gezellig kletsen en uitwisselen met onze zoon, dat snap ik ook heel goed. Nadat mijn echtgenoot een maand in Turkije was voor zijn dienstplicht, zei onze zoon zelfs tegen hem: "Papa niet Turks praten!"

Toch denk ik dat het nu of nooit is. Ik zou het heel erg zonde vinden als deze kans om écht goed Turks te leren, voorbijgaat. Maar ik wil mijn man ook niet voortdurend 'dwingen' om Turks te blijven praten.

Hoe kan mijn man gemotiveerd blijven om Turks te blijven spreken? Hoe kunnen ze een zinvolle uitwisseling hebben als mijn zoon niets terugzegt in het Turks? Heeft het zin om vaker als gezin onderling Turks te spreken, bijvoorbeeld tijdens het eten, ondanks mijn simpele Turks? En tenslotte: hoe doen andere ouders dit eigenlijk?

Antwoord

We kunnen ons heel goed voorstellen dat u het jammer vindt dat uw man er niet zo'n zin meer in heeft, maar ik hoop dat u zult begrijpen dat wij daar weinig aan kunnen doen. Het liefste zou u waarschijnlijk willen dat wij uw man weer konden motiveren, maar dat zal toch echt uit hemzelf moeten komen. Hij moet het zelf willen, anders werkt het niet.

Zelf stelde u voor om Turks te gaan gebruiken als gezinstaal. Dat is natuurlijk altijd het proberen waard, als uw man dat ook zou willen. Dat u zelf niet goed Turks spreekt, is niet zo'n probleem. Jullie (taalgevoelige en intelligente) zoon zal immers al heel snel in de gaten hebben dat er twee soorten Turks zijn: het vloeiende Turks van papa en het gebrekkige Turks van mama. Als het een beetje mee zit, zou hij u op een gegeven moment wel eens kunnen gaan verbeteren...

Mocht hij overigens glashard terug blijven praten in het Nederlands, dan is dat ook niet erg. Dwing hem dan niet om Turks te spreken (het moet wel leuk blijven) en weet dat hij sowieso Turks zal oppikken van de gesprekken tussen u en uw man, en van het Turks waarin hij wordt toegesproken.

Motiverende tips

We hebben vier tips voor u, die u kunt doorgeven aan uw man, en die zijn tegenzin misschien wat kunnen verzachten.

• Ten eerste zit jullie zoon nu in de peuterpuberteit (officieel 'de autonomie-fase' genoemd). Dat betekent dat hij aan het ontdekken is dat hij een eigen wil heeft, die hij ook voortdurend zal willen uittesten. Eentalig opgevoede kinderen kunnen dan bijvoorbeeld 'eten' (lees: niet eten) als machtsmiddel gaan gebruiken, en het zou kunnen zijn dat jullie zoon 'Turks praten' (lees: weigeren om Turks te praten) als machtsmiddel gebruikt.

Inmiddels heeft hij gezien dat het nog werkt ook. Wat een overwinning! Hij heeft papa onder de duim gekregen! Misschien dat dit het eergevoel van uw man kan prikkelen. Zo van "Dat laat ik niet op mij zitten".

• Ten tweede: het is een bekend verschijnsel dat kinderen die tweetalig worden opgevoed, in bepaalde levensfasen weigeren om een van de twee talen te spreken (met name de minderheidstaal). Niet alleen uit recalcitrantie, maar ook bijvoorbeeld omdat ze het nut er op dat moment niet van inzien (het moet wel lonend zijn) of omdat ze zich – wanneer ze wat ouder zijn – ervoor schamen. Oudere kinderen willen liever niet anders zijn dan anderen.

Dat is allemaal heel normaal, en als je weet dat het normaal is, en dat het 'erbij hoort', dan kun je je als ouder misschien wat makkelijker erover heen zetten dat er nu eenmaal van die fases zijn en dat je je daardoor niet uit het veld moet laten slaan.

• Ten derde: is uw man zich wel voldoende bewust van de voordelen van tweetaligheid? Tweetalig opgevoede kinderen leren gemiddeld sneller lezen, ze kunnen zich beter concentreren, ze leren gemakkelijker een vreemde taal, en ze kunnen beter kunnen abstraheren.

• Ten vierde: u zei dat het praktisch gezien wat moeilijk is, maar contact met (andere) Turks-sprekende mensen zou toch wel erg motiverend kunnen werken voor uw kind. Denk daarbij aan Turkse speelkameraadjes, of een vakantie naar Turkije. Uw man zou eens kunnen kijken wat hij nog voor mogelijkheden ziet.

Waarschuwing

Als uw man er echt geen zin meer in heeft om Turks te spreken tegen jullie zoon, dan houdt het echt op. Het spreken van je moedertaal doe je immers om de band met je kind versterken, en niet om die te belemmeren.

Hoe doen andere ouders zoiets?

Op de vraag hoe andere ouders dit aanpakken, kunnen we jammergenoeg geen bruikbaar antwoord geven. De waarheid is namelijk dat je in vergelijkbare gevallen maar al te vaak een taalverschuiving binnen het gezin ziet plaatsvinden.

In de praktijk zie je dan dat ouders langzaam maar zeker overgaan op de omgevingstaal, waardoor de minderheidstaal steeds meer een marginale rol krijgt.

Tussenoplossing

Wat dacht u van de volgende tussenoplossing. Aan de ene kant kunt u uw zoon meer Turks aanbieden, terwijl er aan de andere kant wat Turks afgaat.

U kunt dit doen op de twee manieren die al eerder genoemd werden:

• u kunt uw zoontje in contact brengen met meer Turks-sprekende personen, zodat hij ziet dat Turks praten geen rariteit van zijn vader is, maar dat het nuttig en zinnig is in het contact met veel meer mensen;
• u kunt het Turks invoeren als gezinstaal aan de eettafel. Dan hoeft noch u, noch uw man zich bezwaard te voelen als er aan de andere kant wat Turks 'afgaat'. Op gezellige vader-zoon-momenten mag uw man namelijk best Nederlands spreken, als zijn gevoel dat ingeeft.

Veel succes gewenst!