14 maart 2008 door Joanna Sandberg
Mijn zoon van 8 kan zichzelf niet vermaken. Hij is enig kind en komt uit een gescheiden gezin. Hij is erg aanhankelijk naar mij toe en wil het liefst alles met mij doen. We zijn sinds kort verhuisd en wonen nu bij mijn vriend. Hij kan goed overweg met mijn vriend en ziet hem als een vader.
Twee jaar geleden heeft zijn eigen vader hem in de steek gelaten door de omgangsregeling stop te zetten. Hier heeft mijn zoon enorm veel verdriet van en geeft hem zelf de schuld. Hij is in therapie geweest en dat heeft hem goed geholpen.
Het is een lief en sociaal kind en hij heeft veel vriendjes. Op school gaat het ook heel goed met hem. Maar zodra het weekend nadert, begint hij al met "Wat gaan we doen vandaag?" Zo gaat het 't hele weekend door. Hij heeft veel speelgoed maar zelf spelen zit er niet in bij hem. Wat kunnen wij hieraan doen?
Uw zoon heeft niet geleerd om zichzelf te vermaken, en hij claimt u (in ieder geval in het weekend) om hem te vermaken. Waarschijnlijk heeft u hem verwend met te veel aandacht, en vindt hij het heel gewoon – en ook erg gezellig natuurlijk – om met samen met u leuke dingen te doen.
U vertelde dat hij lief en sociaal is, dat hij vriendjes heeft, en dat het goed gaat op school. Kennelijk functioneert hij dus overal goed, alleen thuis wat minder. Daar kan hij zich niet vermaken. Of beter gezegd: daar wil hij zich niet zelf vermaken. Ik denk namelijk dat hij het op zich best wel kan. Maar hoed dan ook is hij in ieder geval niet gewend om zichzelf te vermaken. Dat is hij afgeleerd. Maar hij kan het wel weer aanleren!
Hieronder zal ik aangeven hoe u uw zoon kunt helpen om weer alleen te kunnen spelen. Maar eerst iets meer over de huidige gezinssituatie.
Ik krijg de indruk dat uw zoon goed in zijn vel zit (mede dankzij de therapie) en dat het een leuke, aardige en vrolijke jongen is. Ook lijkt hij wel blij te zijn met uw vriend. Wat dat laatste betreft onderscheidt hij zich van veel andere kinderen van gescheiden ouders, die vaak wél moeite hebben met het accepteren van de nieuwe partner. Ze uiten dat niet zelden door zich lastig te gedragen.
Dat mag je echter niet omdraaien. Het feit dat uw zoon zich – zo te zien – niet echt lastig gedraagt, betekent niet automatisch dat de aanwezigheid van uw vriend geen onderdeel van het probleem zou kunnen zijn. Het is dus niet uitgesloten dat uw zoon het toch moeilijker vindt dan je op het eerste ogenblik zou denken, om u – en met name uw aandacht – te delen met uw vriend.
U vertelde dat hij al begint met "Wat gaan we doen vandaag?" als het weekend eraan komt. Hij is dus al bezig u te claimen nog voor het weekend goed en wel begonnen is. "En zo gaat het 't hele weekend door", zegt u. Met andere woorden: in het weekend eist hij u helemaal voor zichzelf op.
Vervolgens zegt u: "Hij heeft veel speelgoed, maar zelf spelen zit er niet bij". Ik leid daaruit af dat u waarschijnlijk altijd met hem gespeeld heeft, en dat hij dat gewend is geraakt. U bent sinds kort verhuisd, en heeft enige tijd alleen gewoond met hem.
Waarschijnlijk was u in die periode altijd voor hem beschikbaar, en in ieder geval had u toen ook meer tijd voor hem alleen (tijd die hij nu moet delen met uw vriend). Waarschijnlijk vond u het toen ook heel gezellig om van alles samen met hem te doen, juist omdat jullie met zijn tweeën waren. Mogelijk vond u hem ook zielig, omdat zijn vader geen contact meer met hem wilde, en heeft u dat trachten te compenseren door hem veel aandacht te geven.
Uw zoon is al 8 jaar. Dat is een leeftijd waarop kinderen zichzelf al langere tijd kunnen vermaken. U zult dus stapjes terug moeten doen in aldoor maar aandacht geven. Hoe pak je dat aan?
Om te beginnen kunt u de dag verdelen in stukken: ochtend, middag en avond. En in alle drie de dagdelen laat u hem een tijdje alleen spelen. U moet het geven van aandacht dus gaan structureren (aan de hand van de dagindeling).
Vervolgens gaat u afspraken met hem maken (wat in feite ook een vorm van structuur aanbrengen is). Ik zou u aanraden om met hem en uw vriend aan tafel te gaan zitten en te beginnen met het geven van complimenten. Bijvoorbeeld hoe goed hij het op school doet, en dat hij zulke leuke vriendjes heeft. Dan zegt u dat hij al een grote jongen van 8 is, en dat u het daarom zo belangrijk vindt dat hij leert om het in zijn eentje ook fijn te hebben.
Daarna vraagt u hem hoe hij zélf denkt dat hij plezier kan hebben in zijn eentje. Dat is altijd nuttig in dit soort gevallen, om niet te snel met eigen suggesties te komen, omdat het risico dan groot is dat het kind toch "nee" zegt, of "daar heb ik helemaal geen zin in." Bovendien is het natuurlijk veel makkelijker voor hem om iets voor zichzelf te gaan doen als hij het zelf bedacht heeft.
Als hij écht niets kan verzinnen, komt u met voorstellen. Ik zal u daarvoor wat tips geven, maar waarschijnlijk komt u zelf ook op goede ideeën.
1. Wanneer kinderen te veel speelgoed hebben, weten ze al snel niet meer wat ze moeten kiezen, en gebeurt er dus helemaal niets. Bij kleine kinderen (jonger dan uw zoon) is het gebruikelijk om ze dan een voorselectie te laten maken van bijvoorbeeld 5 speelgoedjes. Maar de omstandigheden in aanmerking nemend denk ik dat dit voor uw zoon ook goed kan werken. Dus: u zegt hem dat hij een paar, bijvoorbeeld 5 speelgoedjes mag kiezen om dit weekend mee te spelen. De rest stopt u weg. Het weekend erna mag hij weer 5 andere speelgoedjes kiezen.
2. Wanneer uw zoon gaat zeuren, zegt u dat hij dat maar op zijn kamer moet doen, en dat hij weer terug kan komen als hij weer normaal kan doen. Hier moet u heel strikt in zijn. U geeft dan een goede grens aan: wel aandacht als hij alleen gespeeld heeft, en geen aandacht als hij zeurt. Het gaat erom dat als u iets met hem doet, u hem de volle aandacht geeft, en daarna moet hij weer iets alleen doen.
3. Belonen werkt ook altijd goed. In dit geval met de aandacht waar hij om vraagt. Dus als hij – om te beginnen – een uurtje alleen heeft gespeeld, gaat u één spelletje met hem doen. Dat uurtje alleen spelen kun je langzaam opvoeren. U kunt ook zeggen dat u op zaterdagavond het extra gezellig maakt, met een extra spelletje en wat lekkers erbij, als hij drie keer op een dag een uur alleen speelt. Hij kan zelf op de klok kijken of hij een uur alleen gespeeld heeft.
4. Uw zoon is enig kind. Daarom is het goed om (zeer) regelmatig een vriendje uit te nodigen om te komen spelen in het weekend, en om zo'n vriendje ook te laten logeren als het zo uitkomt. Of omgekeerd: om uw zoon bij een vriendje te laten spelen en daar eventueel te laten logeren. In de situatie dat er een vriendje bij jullie thuis komt logeren, is het heel gezellig om op zaterdagavond een spelletje te doen met z'n allen (dus met u en uw vriend erbij).
5. Uw zoon kan u helpen in de keuken; u kunt hem al leren koken! Dan slaat u twee vliegen in één klap. U geeft hem aandacht en hij leert er ook nog wat van.
6. U kunt uw zoon (vaste) huishoudelijke taakjes geven. Zoals: het vuilnis buiten zetten, elke dag tafel dekken, en de ontbijttafel extra gezellig maken in het weekend.
7. Uw zoon vindt uw vriend leuk. Maak daar gebruik van! Ze kunnen samen 'mannendingen' gaan doen, zoals de auto wassen, samen op stap gaan, of mamma verwennen met lekkere hapjes. Dat leert hem om het begrip 'tijdsbesteding' los te koppelen van de permanente betrokkenheid van zijn moeder.
8. Ga af en toe eens even weg in het weekend (koffie drinken bij een vriendin, winkelen, etc.) zodat uw zoon in zijn eentje bij uw vriend blijft. Ook daardoor leert hij dat er ook een leven zonder u bestaat.
9. Ga minstens één keer in de 4 à 6 weken samen uit met uw vriend op zaterdagavond. Ga lekker uit eten, naar de film of naar het theater en regel een leuke oppas. Dat is niet alleen goed voor uw relatie maar ook voor uw zoon.
10. Koop een puzzel die interessant is voor zijn leeftijd en die niet in een vloek en een zucht af is, maar een tijdje kan blijven liggen om afgemaakt te worden. Dat kán een traditionele afbeelding met veel stukjes zijn (de dozen in de winkel geven goede leeftijdsinformatie) maar veel kinderen raken dan toch al snel de draad kwijt (en dus hun motivatie om de puzzel af te maken). Moderne puzzels zoals 3D-puzzels – denk aan wereldbollen, etc. – kunnen dan uitkomst bieden.
Maar welk soort puzzel u ook neemt: begeleid uw zoon in het begin, en geef het daarna aan hem over. Zodra hij zich verveelt, kunt u hem vragen om de puzzel weer een beetje aan te vullen. Gaat hij zeuren, dan stuurt u hem weer naar zijn kamer (zie punt 2.) En nog een tip: voeg zelf ook af en toe wat stukjes toe als hij er niet bij is. Dan kunt u enthousiast tegen hem zeggen dat u weer een stukje gevonden heeft. Dat motiveert hém dan weer om door te gaan.
11. Bedenk dingen om samen buitenshuis te doen en wees daar creatief in. Ga bijvoorbeeld eens met hem naar de bibliotheek (om samen een boek te lenen), verken samen het openbaar vervoer in uw omgeving, ga samen naar het politiebureau en vraag of uw zoon mag zien hoe een cel eruit ziet, vraag een rondleiding in een plaatselijke fabriek, ga na welke musea er in de buurt zijn en voer samen met uw zoon een vergelijkend warenonderzoek uit, enzovoorts, enzovoorts.
Hoe gevarieerder het aanbod, hoe meer uw zoon leert dat je met een héél klein beetje nadenken héél interessante dingen kunt beleven.
12. Overweeg om hem op een sportclub te doen. Zowel de trainingen als de wedstrijden (mogelijk in de weekenden) zorgen ervoor dat hij lekker in zijn eentje bezig kan zijn. Maar ook andere clubs kunnen leuk zijn natuurlijk. Denk aan scouting, of allerlei buurthuis-clubs.
13. Een muziekinstrument is hét middel bij uitstek om jezelf (en anderen) te vermaken. Het vergt in ieder geval heel wat studie-uren...
14. Het viel mij op dat u niets zei over het gebruik van een computer. Heeft u daar principiële bezwaren tegen? Zo niet, dan is zo'n ding natuurlijk ideaal om kinderen lekker in hun eentje bezig te laten zijn. Ze kunnen ermee gamen, communiceren, spelletjes maken, websites bouwen, tekenen, beelden bewerken, muziek mixen, filmpjes maken, enzovoorts, enzovoorts. Ook voor kinderen van 8 biedt dit medium talloze mogelijkheden! Zie ook, bijvoorbeeld: www.mijnkindonline.nl en www.weetwatzegamen.nl.
15. Tot slot wil ik u een gewetensvraag voorleggen. Wat is er zo erg aan verveling? Waarom zou uw zoon per se iets moeten doen? In het voorgaande heb ik mij uitgeput in het bedenken van dingen die uw zoon zou kunnen doen, maar hij kan natuurlijk ook gewoon niets doen. Een beetje mijmeren en nadenken is ook niet slecht.
Ik wens u veel succes!
