19 november 2004 door Aleid Grijpma
Ik heb een dochter van 5 jaar, waarover ik eerst wat achtergrondinformatie wil geven voor ik verder op mijn vraag inga.
Zij is een ernstig, rustig en gevoelig meisje. Vorig jaar is ze in de wintermaanden flink en geregeld ziek geweest. Ze heeft ook last van haar longen. Ze loopt bij de kinderarts in verband met het instellen van longmedicatie en het in de gaten houden van haar gewicht. Ze is namelijk aan de lichte kant. Zodra het niet lekker gaat met haar, gaat ze gelijk erg slecht eten. Waardoor de negatieve spiraal weer dreigt.
Het ging deze zomer echt de goede kant op; ze is nu 1.11 m en weegt nu eindelijk iets meer dan 17 kilo. Maar nu de Sint weer in de land is, gaat het helaas weer een heel stuk minder. Ze eet nauwelijks en we dringen bijna niet tot haar door. Alsof ze met haar hoofd constant in Sinterklaasland zit, en zich niet meer bewust is van wat er om haar heen gebeurt.
Alleen op de zaterdag wordt er een schoen gezet. Ik heb haar een pietenpakje gegeven, zodat ze het in haar spel kan verwerken. We geven ook aan dat Sint kleine cadeautjes geeft, en dat er pas op het feest wat grotere cadeautjes komen (ze was afgelopen weekend teleurgesteld over een set kartelscharen, terwijl ze graag knutselt. Ze had een groter cadeau in haar hoofd).
We willen haar het feest van Sinterklaas niet ontnemen. Heeft u hier ideeën over en/of tips hoe wij haar door deze maanden heen kunnen helpen?
De laatste maanden van het jaar zijn voor heel veel kinderen moeilijk. Er heerst veel spanning en stress, op school loopt het vaak allemaal wat anders, en veel kinderen hebben daar gewoon last van. Helaas komt Sinterklaas tegenwoordig ook al zo vroeg aan (op 13 november notabene!) waardoor de stress dan eigenlijk ook al bijna een maand te vroeg begint. En dat allemaal omwille van de commercie. Maar goed.
Wat u dochter betreft spelen er volgens mij een aantal dingen die eigenlijk ook sterk bij haar leeftijdsfase horen, maar misschien ook bij haar temperament. En kennelijk bezorgt het uzelf ook veel stress.
Hieronder zal ik eerst iets vertellen over temperament en daarna over angst. Dat is algemene informatie die nodig is om te kunnen begrijpen wat Sinterklaas 'doet' bij uw kind. Daarna zal ik ingaan op Sinterklaas zelf, en tenslotte op het eetprobleem. Al met al hoop ik u daarmee voldoende handvatten te geven om wat beter om te gaan met het probleem.
Een gerenommeerd psychiater heeft ooit voorgesteld om kinderen in twee groepen te verdelen, op basis van de manier waarop ze met stress en frustraties omgaan. Hij onderscheidde:
Internaliserende kinderen wijten problemen vaak aan zichzelf en proberen de problemen zelf te verwerken (internaliseren betekent: 'naar binnen richten'). Dit type kinderen kan daardoor lijden aan angsten, depressies en lichamelijke klachten.
Externaliserende kinderen reageren problemen af op anderen en zijn voor hun omgeving vaak lastig of storend (externaliseren betekent: 'naar buiten richten'). In tegenstelling tot internaliserende kinderen (die – zoals gezegd – vaker angsten, depressies en lichamelijke klachten krijgen) laten externaliserende kinderen juist meer gedragsproblemen laten zien.
Het is zeker niet zo dat een kind van alles tegelijk heeft, of continu klachten heeft. Sommige kinderen hebben wel vaak klachten, terwijl andere kunnen alleen klachten hebben in bepaalde overgangsfasen (bijvoorbeeld als ze voor het eerst naar school gaan) of onder bijzondere omstandigheden. Ze kunnen dan wat angstiger of somberder reageren, of meer teruggetrokken zijn, of dromerig.
U herkent dit ook vast wel bij uzelf. Praktisch iedereen kan van zichzelf zeggen of hij iemand is die naar buiten gericht is, of iemand die altijd eerst naar zichzelf kijkt als er iets is, en dan ook bij tijden wat somber of angstig kan zijn. Dit is dus niet iets pathologisch (ziekelijks), maar meer een stijl. Een temperament dus.
Uit uw vraag maak ik op dat uw dochter een internaliserend kind is.
Angst verandert in de loop der tijd. De ontwikkeling is globaal als volgt:
In de peuter/kleutertijd zien we angsten voor concrete dingen als vreemden en lawaai gaandeweg verdwijnen, en plaats maken voor meer denkbeeldige zaken, zoals spoken, het donker, en je stout voelen.
In de psycho-analyse (de methode van Freud, zeg maar) wordt dit verklaard vanuit de relatie tussen de ouders en het kind. In de peuter/kleutertijd zie je nieuwe heftige gevoelens van agressie ontstaan, die vaak tegen de ouders gericht zijn. Aan de andere kant speelt ook de afhankelijkheid en de hulpeloosheid nog heel erg mee. Die twee dingen leiden tot ambivalente (tegenstrijdige) gevoelens van kinderen ten opzichte van hun ouders. En kinderen weten zich daar vaak geen raad mee.
Ook zie je dat in de laatste fase van de kleutertijd naast de angst voor het verlies van liefde en de angst voor straf, ook de angst voor het geweten ontstaan. Daarmee wordt bedoeld: alles wat ouders verbieden of juist gebieden.
De manier waarop een kind de verschillende angst-stadia doorloopt (bijvoorbeeld: of hij er erg last van heeft of niet), hangt af van een aantal zaken. De belangrijkste daarvan zijn:
Sinterklaas als persoon, plus alles er omheen, is een fenomeen dat angst teweeg kan brengen. Om te beginnen is er een wat typische man uit Spanje, met zwarte Pieten, die alleen al door hun verschijning angst kunnen oproepen. Daarnaast kan de betekenis die aan hen gegeven wordt angst oproepen. In de liedjes wordt bijvoorbeeld gedreigd "wie stout is krijgt de roe", en veel ouders spelen het spel mee door te zeggen dat Sinterklaas alles ziet en weet. Sommigen maken daar zelfs gebruik van door te zeggen dat Piet je zal meenemen als je stout bent.
Zoals ik eerder al zei, lijkt zij een meisje dat geneigd is om internaliserend te reageren op stress. "Alsof ze met haar hoofd constant in Sinterklaasland zit, en zich niet meer bewust is van wat er om haar heen gebeurt", schreef u. Dat is precies de reactie (op stress) die past bij haar temperament. Op zich dus heel begrijpelijk, vanuit haar gezien.
Een belangrijke vraag is altijd hoe een kind – waar de ouders zich zorgen over maken – op school functioneert met zijn leeftijdgenoten. Maar óók belangrijk is de vraag hoe het met het eten gaat. Juist bij u is dat laatste van toepassing, omdat u zich zorgen maakt over dat eten. Uw dochter reageert immers een deel van haar problemen af met eten of juist met niet eten. U vindt dat problematisch vanwege haar geringe gewicht en mogelijk haar lichamelijke conditie. Straks, aan het eind van dit artikel, ga ik u aanraden om al die eetproblemen gewoon te negeren. Want hoe moeilijker u erover doet, des moeilijker uw dochter zal gaan eten.
Wat betreft Sinterklaas: probeer eens na te gaan of de Sint inderdaad angst bij uw dochter zou kunnen oproepen. Hoe denkt zij over hem? Juist de doordenkers maken zich zorgen of ze wel het hele jaar lief zijn geweest. En aangezien zij heel goed weten dat dit niet zo is, voelen ze zich schuldig.
Het kan dan ook heel goed zijn dat ze niet teleurgesteld was doordat het cadeautje te klein was, maar eerder angstig dat ze een klein cadeautje kreeg omdat Sint weet dat ze niet lief geweest is. U kunt haar daarover geruststellen, door uit te leggen dat Sint heel goed weet dat alle kinderen stout én lief zijn, en dat dit heel normaal is, etc.
Ook belangrijk is dat u Sinterklaas nooit als een dreigement of als een straf gebruikt. Daar is het feest niet voor bedoeld, en kinderen kunnen er niets mee. Bovendien komen ze erachter dat zaken als 'meegenomen worden naar Spanje', helemaal niet waar zijn omdat het helemaal niet gebeurt. Het kan kinderen echter wel heel angstig maken. Het zal je maar gebeuren, dat zo'n vreemd iemand je weg gaat halen bij je ouders...
Heel verstandig van u, dat u uw dochter maar een beperkt aantal keren haar schoen laat zetten. Al kan het natuurlijk wel lastig zijn als andere kinderen (van school) wél iedere dag hun schoen mogen zetten. Uw dochter kan zich dan afvragen waarom dat bij haar dan niet gebeurt.
Het zal enige creativiteit van u vereisen om daar iets op te bedenken. Misschien u uit de naam van de Sint een bief schrijven, waarin je positieve zaken van een kind benadrukt en ze daarmee prijst, maar ook uitlegt waarom hij dan pas weer langs komt.
Tot slot nog even iets over het eten, een heel lastig probleem dat zeer veel voorkomt, met name ook in deze fase.
Ik ga ervan uit dat u al veel tips gehad heeft, maar nog even in het kort:
En bedenk verder dat deze maand ook weer voorbij gaat. En hoe ouder uw dochter wordt, hoe beter ze met de Sint zal leren omgaan.
Heel veel sterkte, deze maanden!
