1 januari 2000 door Ward van Alphen
Ik heb een vraag over een probleem met onze oudste dochter Lara. Ze is 5 jaar. Lara is vanaf haar vroegste kinderjaren al een ingetogen, verlegen, angstig en onzeker meisje.
De eerste echte problemen zijn onstaan tijdens de zindelijkheidstraining. Lara hield krampachtig haar ontlasting op en raakte geobstipeerd. Daardoor kreeg ze pijn bij de stoelgang en daardoor hield ze haar ontlasting weer krampachtig op. Hierdoor onstond dus een vicieuze cirkel die zeer moeilijk te doorbreken was en nu op haar vijfde heeft ze nog steeds veel moeite en problemen met haar ontlasting.
Nu lijkt het zo dat de problemen met haar ontlasting illustratief zijn voor het opvoedingsprobleem dat we nu hebben. We hebben sterk de indruk dat Lara in haar ontwikkeling stagneert omdat haar onzekere gevoelens; haar faalangst bepalend zijn voor haar gedrag.
Zo weigert ze te leren fietsen zonder zijwieltjes. Ze leunt met haar volle gewicht op de zekerheid van het linkerzijwiel en reageert erg boos wanneer we haar stimuleren om te oefenen.... Bovenstaande geld ook voor zwemmen, spelen met onbekende kinderen, klimmen in de speeltuin, etcetera.
Onze vraag is nu, welke houding nu het meest gewenst is. Moeten we haar stimuleren en de door haar opgeworpen blokkades omzeilen? Dus met haar angsten confronteren? Moet het een thema zijn?
Of moeten we haar angsten negeren;(door bijvoorbeeld de fiets weer op zolder op te bergen) en doen of er niets aan de hand is.
We hebben zelf erg de indruk dat wanneer we haar niet stimuleren, ze tot niets komt en dat wanneer we haar wel stimuleren haar onzekerheid toeneemt en daardoor ook tot niets komt. Een impasse dus.
Een aantal facetten kan je uit uw verhaal naar voren halen:
- U spreekt van een van kleins af aan angstig en onzeker kind.
- Er zijn problemen met de stoelgang, o.a. obstipatie, ontstaan tijdens de zindelijkheidstraining.
- Uw dochter is ook bij een aantal andere zaken faalangstig (geworden?), en is ook weigerachtig.
- U als ouders ervaart een opvoedingsprobleem.
Nu is obstipatie (verstopping) een probleem dat bij jonge kinderen tot en met vijf, zes jaar veel voorkomt. De trend is: hoe ouder de leeftijdsgroep, hoe minder obstipatie. Ik kon zo gauw geen precieze cijfers vinden, maar u moet denken aan 10% van de kinderen.
Bij kinderen van vier jaar en jonger is het eigenlijk nog als normaal te beschouwen dat er problemen met de stoelgang zijn. Let wel: ik beweer niet dat er dus geen probleem is bij Lara, maar wel dat ze lang niet de enige is, en dat de problemen meestal over gaan. Bij Lara zijn de problemen uitgewaaierd, en ondertussen zitten Lara en u wel in die vicieuze cirkel.
Een aantal trefwoorden:
- Obstipatie: u beschrijft heel goed hoe een probleem met de stoelgang via harde ontlasting en pijn tot angst en vermijding kan leiden. Van belang is om na te gaan of er nog steeds sprake is van harde ontlasting, die pijn geeft bij de stoelgang en zo de angst in stand houdt.
Tegenwoordig worden er wel tijdelijk laxantia gegeven afhankelijk van de mate "hardheid". Als er sprake is van kleine wondjes bij de anus, ten gevolge van die harde ontlasting, dan is het noodzakelijk om deze te behandelen. Volgens mij zijn dit soort "medische" behandelingen, zeker bij uw dochter, alleen zinvol in combinatie met meer "psychologische" benaderingen als zindelijkheidstraining.
- (Faal)angst en negatief gedrag: u schrijft dat uw dochtertje altijd al voorzichtig geweest is. Wat je wel eens leest is dat zo'n soort aanleg, in combinatie met problemen met het zindelijk worden, een versterking van de faalangst geeft, via gevoelens van angst en schaamte. Het kunnen kinderen zijn of worden die de dingen heel goed willen doen, en bang worden om fouten te maken.
Los van of je haar nu moet stimuleren of met rust moet laten, is het van belang dat u een klimaat schept waarin het normaal is om fouten te maken, waarin schaamte en angst geaccepteerd worden.
- Autonomie: daar moest ik ook aan denken als u vertelt dat uw dochter soms uw hulp weigert. Je kan dat natuurlijk zien als een soort vermomming van angst (ze durft iets niet, maar presenteert dat als niet willen).
Maar het zou ook kunnen dat ze weinig ruimte ervaart door haar angstig zijn, weinig eigen gebied heeft, uw steun als het nog kleiner worden van die ruimte ervaart en u daarom wegduwt.
Een beetje kromme manier van autonomiestrijd. Dan zou de wijze waarop u uw dochter stimuleert of juist met rust laat een rol kunnen spelen bij of dit proces een gunstige wending kan nemen.
· Vicieuze cirkel: daar bent u samen in beland. Mogelijk dat de angsten en de problemen met de stoelgang een (te) belangrijke positie in het contact met Lara zijn gaan innemen. In elk geval is het belangrijk dat ook de ongecompliceerde kant van Lara zich kan ontplooien, en dat u voldoende positieve aandacht voor haar heeft.
Overigens: als u de fiets op zolder zou zetten, is dat niet per se het negeren van angst (omdat u namelijk een belangrijke handeling pleegt: de fiets weghalen). De fiets schijnbaar achteloos laten staan waar deze staat, en het aan haar overlaten wat ze er mee wil: dat is neutraler en biedt volgens mij meer ruimte.
Ik denk dat in elk geval uitgesloten moet zijn dat een lichamelijke factor het ontlastingsprobleem in stand houdt. Wellicht kan de huisarts daar naar kijken. Om uit de cirkel te komen, kunt u proberen om op een aantal van bovenstaande zaken te letten, maar ik kan me ook voorstellen dat u hulp zoekt.
Sommige afdelingen kindergeneeskunde bieden behandelingen aan voor obstipatieproblemen. Ik denk dat de jeugdafdeling van de RIAGG, of een afdeling kinderpsychiatrie u ook verder kunnen helpen. De huisarts weet wellicht waar u dan het beste terecht kunt.
