29 mei 2009 door Aleid Grijpma
Ik ben vader van een dochter van 9 en een zoon van 11 en ik ben 3 jaar geleden gescheiden. Mijn zoon heeft PDD-NOS en in mindere mate ADD. Geen goede combinatie, zo is herhaaldelijk gebleken.
Inmiddels woon ik samen met een andere vrouw, met wie ik samen een baby heb. Moeder heeft 2 jaar een relatie gehad maar die is inmiddels verbroken.
Er is een omgangsregeling van een 2-daags weekend om de 2 weken; het onderlinge contact tussen mij en mijn ex verloopt moeizaam/stroef. Ik heb de indruk dat ze mij met regelmaat zwart maakt bij de kinderen, maar ik ga daar nooit op in.
Er zijn meerdere voorvallen tussen beide kinderen geweest die soms tot levensgevaarlijk geweld hebben geleid.
Door mijn toedoen en eindeloos herhaald doordrammen is onze zoon uiteindelijk toegelaten tot een cursus 'Creatieve therapie' bij GGZ-Jeugd. Na ongeveer 3 maanden heb ik een brief van GGZ-Jeugd ontvangen dat alles goed gaat, dat de jongen veel vooruitgang heeft geboekt en dat de therapie alweer is afgebouwd.
Hij wordt omschreven als een jongen die vrolijk door het leven gaat. Maar zelf ervaar ik een jongen die zich heel moeizaam tussen uitersten beweegt. Overdag dan weer uitbundig vrolijk (kinderlijk) buiten spelen of clownesk gedrag vertonen, om vervolgens als het even tegen zit, volkomen door te slaan in zelfkastijding, naar buiten gericht agressief gedrag, of zich huilend terugtrekken.
Hij vertoont sterk dwangmatige patronen. Hij moet bijvoorbeeld dag en nacht een hemd aan, het hemd moet in de onderbroek, de broek moet in de sokken, enzovoorts. Hij slaapt ontzettend slecht, 's nachts na enen loopt hij vaak nog heel stilletjes rond, of hoor je hem snikken van onmacht om in slaap te komen.
Als ik hem op dergelijke momenten omarm en troost, begint hij vaak over de dood of dat hij niet durft te slapen omdat hij bang is niet meer uit al dat zwart te kunnen komen. Ook zegt hij dan vaak dat hij niet snapt waarom hij leeft. Bij zijn moeder is hij ook vaak hele of halve nachten wakker, zegt hij.
Ook eet hij de laatste 5-6 maanden erg slecht. Hij is zeker 10 kilo afgevallen.
Mijn vraag is simpel: maak ik mij ten onrechte zeer ongerust over met name zijn toekomst? En hoe hiermee om te gaan? Ik heb overigens een broer die manisch schizofreen is.
Wat u beschreef zijn zorgelijke zaken. Het lastige is echter – zowel voor u als voor mij – dat de dingen die u beschreef door uzelf zo ervaren worden, en kennelijk bij u gebeuren, terwijl niet duidelijk is hoe het bij de moeder gaat. Dat is lastig voor u, omdat het contact tussen u en uw ex-partner moeizaam is, waardoor het waarschijnlijk ook moeilijk is om uw zorgen met haar te delen. En het is lastig voor mij, omdat ik daardoor een incompleet beeld van uw zoon heb.
Maar ook als ik mij beperk tot het gedrag dat hij bij u vertoont, kan ik zo 1-2-3 niet inschatten wat dat betekent. Het kunnen emotionele problemen zijn – bijvoorbeeld vanwege de scheiding of iets wat met school te maken heeft – of het kunnen psychiatrische problemen zijn, die te maken hebben met zijn PDD-NOS en ADD. Het hoeft trouwens niet of-of te zijn. De twee typen problemen die ik noemde, emotioneel en psychiatrisch, kunnen ook tegelijkertijd een rol spelen, en elkaar zelfs wederzijds beïnvloeden. Ik zal dat hieronder een beetje uiteen proberen te rafelen.
Sommige dingen die u beschreef, hebben waarschijnlijk wel te maken met de PDD-NOS problematiek. In ieder geval zijn dwangmatigheid, en mogelijk ook zijn woede-uitbarstingen. Ik zie dit vaak, juist ook in deze combinatie, en ik heb dan altijd sterk de indruk dat het ontstaat als een kind het overzicht in zijn leven kwijt is.
Het kind wil dan de regie over zijn eigen leven terugkrijgen door van alles en nog wat dwangmatig te willen doen. Vanzelfsprekend lukt dat vaak niet, met woede-uitbarstingen als gevolg. En als deze kinderen niet lekker in hun vel zitten, hoor je ze ook vaak uit wanhoop zeggen dat ze maar liever dood zouden willen zijn.
Maar waarom is uw zoon de regie dan kwijt? Die vraag kan ik vanaf deze afstand natuurlijk niet beantwoorden, maar ik zie wel een aantal mogelijkheden:
Verder vroeg ik mij of u zelf het idee dat u voldoende weet wat PDD-NOS eigenlijk inhoudt, en hoe je daar het beste mee om kunt gaan.
Jongens zoals uw zoon hebben extra veel duidelijkheid en voorspelbaarheid nodig, en de ouders moeten in staat zijn om dat te geven. Maar juist in een echtscheidingssituatie is dat vaak lastig, omdat je toch met twee leefsituaties te maken hebt die per definitie verschillend zijn en waar het dus nooit hetzelfde toegaat. Precies wat iemand met een stoornis in het autistisch spectrum nou net niet kan gebruiken. Een extra complicatie in uw geval is dat u en uw ex-vrouw onenigheid hebben en niet goed met elkaar kunnen communiceren.
Voor u zou het wel prettig zijn als u weet hoe hij op andere terreinen functioneert, bijvoorbeeld op school en bij zijn moeder. Laat hij daar hetzelfde beeld zien? Daar hebt u zorgen over. U vraagt zich zelfs af of uw zoon zich zou kunnen gaan ontwikkelen als uw broer die manisch schizofreen is.
Het is daarom tóch van groot belang dat u daarover contact zoekt met uw ex-partner, hoe moeilijk dat ook is. Misschien heeft zij het ook zwaar met de opvoeding van jullie zoon en deelt zij uw zorgen.
Tip: beperk het gesprek tot jullie zoon en vertel wat hij bij u laat zien. Uit geen enkel verwijt, ga niet in op verwijten die aan u gericht zijn, praat niet over het verleden, en zeg niets over uw indruk dat ze negatief over u praat. Probeer bij de feiten te blijven, dus: dat hij somber is, dat hij over de dood praat, dat hij slecht slaapt, etc.
Als uitgangspunt voor het gesprek zou ik nemen dat u zelf behoefte heeft aan begeleiding: hoe u het beste met uw zoon kunt omgaan, wat goed is voor hem en wat niet, etc. Eventueel kunt u voorstellen om een bemiddelaar mee te nemen naar dit gesprek, bijvoorbeeld een familielid.
Als communiceren met uw ex echt niet mogelijk is, neem dan eens contact op met een GGZ-instelling (of Bureau Jeugdzorg), of de school van uw zoon. Om uw zorgen te delen en tips te vragen.
U zult dan ongetwijfeld de tip krijgen om een zo voorspelbaar mogelijke omgeving voor uw zoon te creëren, met zo min mogelijk stress. Maar ook kan men u vertellen wat u het beste kunt doen als uw zoon zich gedraagt zoals u beschreef, bijvoorbeeld hoe ver je moet gaan in het stellen van grenzen.
Tenslotte nog een opmerking over uw zorgen voor later, die mede ingegeven zijn door de psychiatrische ziektegeschiedenis van uw broer. Sommige jongeren met PDD-NOS kunnen psychoses ontwikkelen, maar op deze leeftijd (11 jaar) kan niet voorspeld worden wie dat zijn.
Wat dat betreft kan ik u dus niet helpen, noch geruststellen. We weten het gewoon niet. Het enige wat ik hierover kan zeggen, is dat je de risico's wel vermindert met zo veel mogelijk voorspelbaarheid en zo min mogelijk stress.
Ik wens u succes!
