25 mei 2007 door Joanna Sandberg
Twee jaar geleden ben ik gescheiden. Net na de scheiding wilde mijn ex onze kinderen niet zien (onze dochter was toen 16 en onze zoon 13) omdat hij "nu eindelijk eens van het leven wilde genieten", zoals hij het zelf uitdrukte.
Na aandringen van mijn kant mochten de kinderen één avond in de week bij mijn ex komen eten. Maar zelfs dat ene uurtje kwam vaak niet uit. Mijn dochter probeert nog steeds om af en toe bij haar vader langs te gaan maar mijn zoon weigert nu elk contact.
Ik kan me hier wel iets bij voorstellen, maar ik merk dat als mijn dochter terugkomt, mijn zoon haar uithoort. "Wat hebben jullie gegeten? Waar hebben jullie over gepraat?" Meestal verdwijnen ze de rest van de avond dan naar hun slaapkamer.
Ze hebben huilbuien gehad, woede-uitbarstingen, enzovoorts. Allemaal dingen die ik wel normaal vond, en die in mijn ogen hoorden bij het verwerkingsproces rond een echtscheiding.
Maar nu hebben ze alle twee iets zombie-achtigs over zich gekregen. Mijn dochter is inmiddels 18 en mijn zoon 15 en ik kan me bijna niet meer herinneren hoe hun lach klinkt. Ze zijn de afgelopen twee jaar veranderd van twee gezonde kinderen – met sport, hobby's en veel vrienden – in twee kinderen die nergens meer plezier in hebben en het liefst thuis zitten.
Mijn zoon zei laatst dat hij zich niets waard voelde en mijn dochter zei toen dat zij dat ook had. "Het gevoel dat je het niet waard bent om van te houden, mama." Hoe kan ik zorgen dat ze dat gevoel weer terugkrijgen én hoe kan ik voorkomen dat de eerste gedachte die in mijn hoofd opkwam, namelijk dat mijn liefde voor hen niets waard is, zich niet bij mij nestelt?
Om met uw laatste vraag te beginnen: u kunt de gedachte dat uw liefde niets waard zou zijn, tackelen door u af te vragen of die gedachte 'waar' is, en of u uzelf ermee helpt. Zo nee, dan moet u in plaats daarvan een wél helpende gedachte gaan denken, zodat die gedachte zich bij u kan nestelen.
Tot zover u zelf, nu uw kinderen. Als ouders van pubers gaan scheiden, hebben de kinderen het er vaak heel moeilijk mee. Een scheiding is natuurlijk een ingrijpende gebeurtenis voor álle kinderen, maar juist bij pubers kan het extra hard aankomen.
Weliswaar valt er met pubers wel beter te praten over het hoe en waarom van de scheiding dan met jongere kinderen. Maar anderzijds is de puberteit sowieso al vaak een moeilijke periode voor ze, en dan is een scheiding een extra belasting. Overigens verschilt het wel van kind tot kind. De ene puber kan er beter tegen dan de andere. Dat is onder andere afhankelijk van leeftijd en temperament,
Zoals bekend verkeren pubers in een levensfase waarin ze zich stapje voor stapje steeds verder losmaken van thuis. Maar 'thuis' moet dan wel een vaste en stevige basis zijn, anders kan dat losmakingsproces verstoord raken. Dus als hun ouders juist in die periode gaan scheiden, wat meestal met ruzies en toestanden gepaard gaat, is het niet meer een stabiel thuis, en wordt het moeilijker voor pubers om zich los te maken.
De redenen waarom dat losmakingsproces moeizamer zal verlopen, liggen voor de hand. Ten eerste hebben de meeste pubers al een redelijk goed inzicht in relaties en de problemen die daarmee kunnen ontstaan, waardoor ze zich zullen gaan bemoeien met de scheiding. Daarnaast willen kinderen, en zéker pubers, de 'zielige' ouder helpen, al was het maar door partij voor hem of haar te trekken. Ook dat belemmert het (noodzakelijke) losmakingsproces.
In uw geval is er nóg iets wat een negatieve invloed op de kinderen gehad zal hebben. U vertelde namelijk dat uw ex-man zijn kinderen aanvankelijk niet meer wilde zien, "omdat hij nu eindelijk eens van het leven wilde genieten". U heeft uw best gedaan om het contact tussen de kinderen en hun vader toch intact te houden, maar het ging niet bepaald van harte (een maal per week een uurtje) en zelfs dat gaat vaak nog mis.
Wanneer één van de ouders helemaal niet meer geïnteresseerd is in zijn of haar kinderen, en eigenlijk verdwijnt, dan geeft dat een enorme knauw. Voor kinderen – en ook voor volwassenen natuurlijk – is het niet te begrijpen dat hun ouder opeens weggaat en niets meer met hen te maken wil hebben.
Als je als ouder scheidt, blijf je de ouder van je kinderen. Je scheidt immers van je partner, en niet van je kinderen. Maar als de scheiding in de praktijk dan tóch betrekking blijkt te hebben op de kinderen, doordat de ouder zich niet meer als ouder gedraagt, dan wordt het zelfvertrouwen en de eigenwaarde van een kind behoorlijk geschonden. Precies dus wat er bij uw eigen kinderen gebeurd is.
En bedenk: veel pubers zijn al wat kwetsbaar op dit punt. De puberteit is een gevoelige periode, waarin kinderen erg aan zichzelf kunnen twijfelen. Maar gelukkig hebben uw kinderen elkaar en kunnen ze elkaar steunen.
Kinderen verlangen naar hun ouders. Oók pubers, al laten ze dat soms niet bepaald blijken. Ze kunnen wel heel stoer doen, dat hun ouders ze geen barst interesseren, maar dat is maar schijn. Uw kinderen voelen zich dus enorm in de steek gelaten. Dat is al een rotgevoel op zich, maar het gaat nog verder.
Zowel jongens als meisjes hebben in de puberteit hun vader hard nodig. Voor jongens is hun vader een rolmodel, iemand om tegenop te kijken, maar ook iemand om je tegen af te zetten. En meisjes hebben – simpel gezegd – hun vader nodig als bewonderaar en beschermer. Voor beiden geldt dat ze hun vader nodig hebben om op een goede manier los te komen van thuis, en hun eigen weg te zoeken.
Uw dochter probeert steeds weer contact te krijgen met haar vader, en uw zoon probeert hem af te wijzen. Toch mist hij hem, en wil hij zoveel mogelijk over hem horen. Kinderen, pubers, zijn loyaal aan beide ouders, en dat maakt het ook zo moeilijk.
Wat is uw rol hierin? De kinderen wonen bij u, en u kunt ervoor zorgen dat het gezellig voor ze is, als ze thuis zijn. Dat is heel belangrijk voor ze, een moeder die er voor ze is, juist in deze ellendige tijd.
Daarnaast is het belangrijk, ook al toont hun vader geen interesse, om hem niet zwart te maken. Ze hebben maar één vader, en daar moeten ze het mee doen.
Verder moet u ervoor waken dat uw zoon thuis niet bezig is zijn vader te 'vervangen' (om u te steunen), en dat hij zich niet als uw 'partner' probeert op te stellen. Doet hij dat wel, dan moet u hem vriendelijk maar wel heel duidelijk te kennen geven dat hij uw zoon is en niet uw partner. Ga ook niet zelf op hem leunen, ook al heeft u het moeilijk.
Als de relatie met hun vader goed was vóór de scheiding, dan is er een kans dat het ooit weer goed komt tussen hen. Maar ondertussen zit u met kinderen die zichzelf niets waard vinden. Dat betekent dat ze u juist nu heel hard nodig hebben, als tegenwicht voor de problemen die ze met (en door) hun vader hebben. Bij u kunnen ze zichzelf zijn en zich permitteren om zich ellendig te voelen, omdat ze zich bij u vertrouwd en veilig voelen.
Het vader-probleem kunt u echter niet voor ze oplossen. Mogelijk is daar toch professionele hulp voor nodig. Dat kan via de GGZ of bij een particuliere praktijk. In eerste instantie denk ik dan aan gezinsgesprekken met jullie drieën, eventueel een keer met de kinderen en hun vader, en misschien ook individueel, voor elk kind apart. Als ze erg depressief zijn, is het ook goed om ze te laten onderzoeken door een kinder- en jeugdpsychiater.
Tot slot nog even dit: hoe functioneren uw kinderen op school? Misschien is het goed om ook nog eens met hun mentoren te gaan praten (als u dat nog niet gedaan had), en te vertellen hoe de gezinssituatie op dit moment is. Ze zullen dan ook beter begrijpen waarom uw kinderen zich op dit moment zo zombie-achtig gedragen. Omgekeerd kunt u op deze manier zelf meer te weten komen over het functioneren van uw kinderen in de schoolsituatie.
Ik wens u succes en sterkte!
