Vroeger, heel lang geleden, toen ik jong was, twijfelde ik wat ik moest gaan doen na school: conservatorium of Engels studeren. Eerst maar een jaar au-pair, waarin ik geen geld had voor muzieklessen en mijn instrument eigenlijk niet eens echt mistte.
Dan maar Engels. Prima. Ik was er goed in, want toen ik nog jonger was had ik mezelf Engels geleerd. Áls ik ooit Michael Jackson tegen zou komen dan moest ik dus wel met hem kunnen praten!
Ik hield van de taal, ik hield van het land (zelfs na negen maanden au-pair in Essex) en ik hield van leren. Het waren perfecte jaren en een heel goede keus. Al ben ik een totaal andere richting op gegaan en doe ik werk wat er helemaal níks mee te maken heeft.
Er is veel keuzestress onder jong volwassenen en jongeren. Er wordt vaak een opleiding afgebroken ‘want het past niet helemaal bij me’. Ergens heb ik de neiging om te zeggen ‘Doe niet zo verwend, hup doorzetten!’ maar net niet-weten gaat gepaard met veel verdriet, twijfel en een heel klein voelen van de jongeren. Depressie soms. Dus hup, doorzetten is veel te kort door de bocht.
Ik denk hierover na, want het zint me niet dat er zoveel jongeren verdriet en andere shit van hebben. Wat maakt nou dat dit zo speelt?
Ontzettend veel jongeren kampen met depressieve gedachtes en voelen zich somber. Hoe dit komt? Ik denk dat het een gevolg is van een gigantisch aanbod waar we maar over twijfelen voordat we een keuze maken. Daarnaast streven we perfectie na en zijn we het niet meer gewend om te wachten. Ten slotte blijven we onze kinderen opvangen en redden uit situaties die zij juist nodig hebben om te ervaren. Er zijn dus vier oorzaken:
In mijn tijd (aiaiai oud wijf dat ik ben) koos je meestal voor een beroep of voor een studie in het verlengde van de middelbare school. Engels dus, of geschiedenis, wiskunde, scheikunde, filosofie… Simpel. En nu lijkt er zoveel meer te kiezen. Daar is onderzoek naar gedaan. Als je kunt kiezen uit drie potjes jam, maak je snel een keuze en ben je daar tevreden mee. Als je kunt kiezen uit 100 potjes jam (je zou kunnen denken ‘Wat een luxe!’) dan doen mensen er eeuwen over en twijfelen ze na afloop enorm aan hun keuze.
Ons brein is inmiddels getrained op perfectionisme. Rationeel weten we wel dat ‘Het Echte Leven’ anders is dan wat alle insta-feeds en TikTok reels ons voorschotelen, maar ondertussen worden we wel onbewust geprogrammeerd. Een perfecte keus maken tussen twee dingen die nauwelijks te vergelijken zijn, is onmogelijk. Een opleiding die perfect bij je past bestaat niet. Je mag al blij zijn als je 15% van je studie echt leuk vindt. Maar we verwachten wel van onszelf dat we dit moeten doen, en jongeren helemaal.
We hoeven nergens meer op te wachten. Alles is binnen een paar uur besteld en bezorgd. Instant dopaminekicks via je telefoon, het eten hoeft alleen maar even opgewarmd. Lust je geen appels dan is er altijd wel mango te koop. Als iets een beetje tegenvalt, is er vrijwel onmiddellijk een alternatief beschikbaar. Een studie duurt lang en is vaak 85% bikkelen. De beloning is er pas na een aantal jaar. Dat is erg moeilijk om vol te houden nu we niet meer gewend zijn te wachten op wat we willen.
“Lust je die pap niet? Dan bak ik wel even snel een omelet.” – zei ik zelf tegen mijn jongste. Onze jongeren zijn gewend dat ouders heel lang de kastanjes voor hen uit het vuur halen. Ouders bellen met school, met de stage, en laatst las ik over een moeder die de ex van haar 18-jarige kind wel even zou gaan appen dat ze hem niet zo aan het lijntje moest houden. Zo leren de kinderen niet om erop te vertrouwen dat ze zich wel redden, ook al maken ze niet de perfecte keuze.
Dit is hoe het gewoon gaat als je een mens bent. Het scheelt wel iets als je je ervan bewust bent. Okee leuk. Maar... Heel concreet, hoe kies je dan wel?
Je begint met aanhoren dat je keuze voor je opleiding gaat over wat je de komende paar jaar voor dingen gaat doen, vakken gaat volgen, stage gaat lopen. En op welke plek je gaat rondlopen, hoe de sfeer is, de medeleerlingen zijn en meer. Zie jij het jezelf daar naar je zin hebben?
Bijna niemand is geworden wat hij dacht dat hij zou worden toen hij 16 was. Dus niet te moeilijk doen. Maak eerst eens een top drie, of desnoods een top vijf van de studies die je interessant lijken. Hoe meer keuze, hoe moeilijker en hoe meer kans op twijfel. Dus sluit er eerst een hele bubs uit.
Grote keuzes kies je niet alleen rationeel. Je kiest met je hoofd, je hart, je ziel en je lijf. Die helpen je allemaal.
En dan? Een week vrij van keuzestress. Bovenstaande moet inzinken. Zodra je de pieker- en twijfelgedachtes voelt opkomen, zeg je tegen jezelf: “Oke, nu even niet. Inzinkproces on going - Zaterdag mag het weer.”
En na die week vraag je iemand om 3….2….1 te roepen en dan roep je het eerste wat er bij je opkomt. Of je doet iene miene mutte als je het nog niet weet. Dan weet je in elk geval dat je er heel goed over nagedacht hebt.
En eerlijk? Het maakt echt geen biet uit welke uit de top drie je kiest. Het gaat toch allemaal anders lopen dan je denkt. Elke opleiding heeft heel veel saaie elementen en in iedere klas zitten klojo’s. En op elke school zijn er vervelende docenten. Naast het verkrijgen van nieuwe kennis leer je deze jaren ook doorzetten, discipline, je niks aantrekken van vervelende mensen, vallen en opstaan x100, blij zijn met de diamantjes en pareltjes die je ook tegenkomt en mega trots zijn op jezelf als je je weer eens ergens doorheen geworsteld hebt. Deze lessen zijn minstens zo belangrijk.
Maar als je vaker dan twee keer verandert, dan moet je je echt op de kop gaan krabben en eens een jaar au-pair gaan zijn. Dat zet alles wel weer in perspectief. Het was bedoeld als kwinkslag, maar van een jaar buitenland leer je enorm doorzetten. Je ouders zijn er niet om je op te vangen voor je überhaupt valt, je hebt geen beschikking over onmiddellijke oplossingen en je doet ongelooflijk veel ervaring op. Het is dus eigenlijk helemaal niet zo'n gek idee om eerst te leren op eigen benen te staan en dan je studie te kiezen.
Je studiekeuze bepaalt de komende paar jaar van je leven, niet je hele toekomst. En zo enorm veel maakt het ook niet uit. Kop of munt en gaan met die banaan. En niet te snel opgeven.
