1 januari 2000 door Ward van Alphen
Mijn dochter van bijna 3 trekt al sinds ongeveer een jaar haren uit haar hoofd. Zij is aan 1 kant bijna kaal en ik word er niet goed van om dit aan te zien.
Ze doet het als ze moe is, boos is, tv kijkt, gaat slapen, etcetera. Ze heeft haar duim in haar mond, trekt wat haren uit haar hoofd en houdt deze in de hand waar ze mee duimt.
Ik heb al op diverse manieren geprobeerd dit te stoppen: negeren, erover praten, zeggen dat als ze het een dag niet gedaan heeft ze een bloemetje mag plukken en op haar kamer mag zetten, etcetera.
Laatst zei ik hou nou toch eens op met dat haren trekken, straks word je kaal. Ze ging huilen en zei dat ze haren wilde zoals Alice in Wonderland, ik zei dat ze dan toch echt geen haren meer moest trekken. Ik ben de kamer uitgelopen en heb een potje staan janken.
Ik weet het niet meer. Ze is verder ook niet een van de makkelijkste in de omgang, dat is ook de leeftijd en bovendien is ze erg aanwezig (peuterspeelzaal en thuis). Hier bedoel ik mee dat ze ook veel slaat, bijt en om zich heen trapt. Graag uw advies.
Kort geleden heeft mijn collega Joanna Sandberg een vergelijkbare vraag beantwoord, over een meisje van 2 dat haren uittrok. Zij gaf enkele goede tips over hoe dit gedrag aan te pakken. Ik zal nog wat aanvullingen trachten te geven naar aanleiding van uw vraag. [Zie: Dochter trekt voor het slapen gaan haren uit haar hoofd (2 jr.) - red.]
Haren uittrekken is, zoals Joanna Sandberg al genoemd heeft, een soort gewoontegedrag. Bij kleine kinderen gaat het meestal vanzelf over en zie je het meestal bij jongetjes. Bij oudere kinderen komt het meer voor bij meisjes en is het hardnekkiger.
Het is ook bekend als psychiatrische stoornis, valt dan onder de zogenaamde impulscontrolestoornissen. Bij zo'n klein kind als uw dochtertje kan je daar niet van spreken. Bij haar is het waarschijnlijk meer een automatische handeling, en bestaat er geen bewuste wens of neiging om haren uit te trekken. Bij bepaalde kinderen zie je dit fenomeen vaker voorkomen, kinderen met een verstandelijke handicap of hersenbeschadiging, maar u noemt geen verschijnselen die daaraan doen denken.
Ik krijg de indruk dat uw dochter met een bepaalde ontwikkelingsstap bezig is en dat het haar niet makkelijk af gaat. Het gaat dan om het leren samen spelen, leren delen van dingen, met frustraties leren omgaan. Waarom heeft ze het daar zo moeilijk mee?
Theoretisch gezien kan er een andersoortig probleem (een ontwikkelingsachterstand bijvoorbeeld, of een contactstoornis) achter zitten. Het is ook mogelijk dat uw dochter vrij impulsief van aard is, en daardoor snel tegen grenzen aanloopt. Dan zou het zo kunnen zijn dat er daardoor spanningen ontstaan, en dat het haren trekken een symptoom van spanning is.
Dat zou ook goed kunnen passen bij een advies dat ik op een Amerikaanse site voor "consumenten" aantrof: spanning/stress verminderen! Hoe doe je dat? Door de eventuele oorzaak van spanning op te sporen en aan te pakken. Levert dat niets op of lijkt er geen duidelijke oorzaak in beeld, dan kan je de inspanningen ook richten op het moeilijk omgaan met anderen.
Je zou in spel met je dochtertje gedrag waarbij ze rekening houdt met anderen ontzettend kunnen belonen. Je zou manieren van omgaan met frustratie die "gezond zijn" voor haar leeftijd kunnen gaan belonen. Je zou, zonder in een spiraal van negatief contact verzeild te raken, bepaalde dingetjes die ze leuk vindt kunnen wegnemen als ze gedrag vertoont dat absoluut niet gewenst is.
Dus: korter voorlezen als ze kinderen heeft geslagen bijvoorbeeld. En iets wat ze leuk vindt doen (of geven, maar liever doen) als het gelukt is een dagje geen haren uit te trekken.
Als ze wel haren heeft uitgetrokken, zou ik proberen het te negeren. Belangrijk is om echt consequent te blijven, een geruime tijd lang. Dus niet na twee dagen al wanhopen en overgaan op een andere tactiek. En bij een impulsief kind is het belangrijk om rust en regelmaat te bieden, met voldoende mogelijkheden om impulsiviteit te kunnen uitleven.
De combinatie van aanpakken van het haarprobleem met de gedragsproblemen zou wel eens meer kans op succes kunnen bieden. Komt u er niet uit, dan kunt u zich het beste tot uw huisarts wenden. Eventueel kan deze medische oorzaken van haarverlies uitsluiten, en verwijzen naar Bureau Jeugdzorg voor verdere hulp.
