1 januari 2000 door Joanna Sandberg
Onze dochter van net een jaar lijkt al een behoorlijk eigen wil te gaan krijgen. Bij alles wat haar niet zint, begint ze heel hard te gillen. Bijvoorbeeld als ik haar bij de stereo weghaal, of waar dan ook, soms bij het verschonen. Als zij het niet wil, dan gebeurt het niet.
Ze slaat mij ook regelmatig in het gezicht, soms uit drift, maar ook omdat ze dat grappig vindt.
Ik vind hier echter weinig grappigs aan, en probeer haar op verschillende manieren te 'corrigeren'. Maar niets lijkt te helpen: een boze stem, een tik op de vingers, negeren, of duidelijk maar vriendelijk zeggen dat ze dat niet mag doen.
Ze vertoont dit gedrag overigens alleen bij mij, niet bij mijn partner.
Ik vind het moeilijk om er mee om te gaan. Want aan de ene kant realiseer ik mij dat ze nog te klein is om te 'straffen', maar aan de andere kant beginnen dat gegil en het slaan mij steeds meer te ergeren.
Ben ik misschien te lief voor haar? Of houdt dit gedrag 'vanzelf' weer op?
Baby's zijn totaal afhankelijk van de (goede) verzorging van hun ouders, maar zij zijn niet passief. Vanaf de geboorte ontwikkelen kinderen zich in interaktie met andere mensen, en met name met hun moeder en vader. Er is ook een wisselwerking tussen lichamelijke rijping, waarbij de motoriek een grote rol speelt, en de psychische, emotionele ontwikkeling.
Het kind heeft een liefdevolle omgeving nodig waarin zij de ruimte krijgt om (o.a. door beweging) de wereld te onderzoeken. Het kind gaat dus allerlei stadia door om zich van heel afhankelijk tot een zelfstandig en zelfredzaam mens te ontwikkelen. Dit heeft vele jaren nodig en het kind heeft tot de volwassenheid ouders nodig die hem opvoeden en begeleiden in dit spannende proces.
Want een spannend proces is het, ook voor de ouders. Elke keer sta je als ouder, zeker bij je eerste kind, weer voor verrassingen. De overgang van een hulpeloze baby naar een peutertje die niet meer hulpeloos WIL zijn, is niet eenvoudig. Het vraagt andere opvoedingscapaciteiten van de ouders dan die zij zich (net) eigen gemaakt hadden. De ene ouder lukt dit ook makkelijker dan de andere.
In de gewone ontwikkeling hebben kinderen vanaf ongeveer 12 maanden de lichamelijke en psychische rijping om zich (nog meer) als individu te manifesteren. Het kind ontdekt zichzelf en de wereld om zich heen, en vindt dit heel boeiend. Juist als een kind zich veilig voelt is het in staat om de omgeving te verkennen. Het kind gaat op onderzoek uit en experimenteert met haar kunnen en met de reakties vanuit haar omgeving.
Het kind leert hiervan. Echter, het kind is nog niet in staat om de consequenties van haar gedrag te overzien. Daarvoor heeft het de volwassene nodig..., en ja dan ontstaan vaak de conflicten tussen ouder en kind. Dit is helemaal niet erg. Het kind heeft dit juist nodig om grenzen te leren kennen, om zo de bescherming van de ouder(s) te ervaren.
Uw dochtertje van een jaar begint net met het bovenstaande proces. De kunst is om als ouder -- als moeder -- niet in een strijd verwikkeld te raken. In de relatie met uw kind vindt er altijd een wisselwerking van reageren op elkaar plaats. Daar bedoel ik mee dat het ene gedrag het andere uitlokt, en vice versa. Ik heb het idee dat u uw dochtertjes gedrag te veel interpreteert als zou zij expres niet naar u willen luisteren, of u bewust willen pijn doen of pesten. Bijvoorbeeld het punt dat uw dochtertje u in uw gezicht slaat. Het is de vraag of zij dit grappig vindt. Ik denk dat ze iets probeert en daarmee reaktie bij u wil uitlokken.
Misschien bent u onzeker gemaakt door alle opvoedingsboeken, opvoedingsdeskundigen, pedagogen (zoals ik), en dat vind ik heel spijtig, maar u mag echt reageren vanuit uw eerste gevoel. En dat is boosheid, want slaan in het gezicht doet pijn, of nog niet zo erg, maar het is zeker geen gewenst gedrag. Dus u moet het meteen stoppen, zodat het kind leert dat dit niet mag. Wanneer u uw eerste gevoel volgt, dan komt uw afwijzing van dit gedrag het beste over. Door duidelijk in uw stem te leggen dat u dit niet wil, geeft u uw grens aan.
U schrijft dat "als zij het niet wil, dan gebeurt het niet". Dit geeft mij het idee dat u zich machteloos voelt, en dus dat u uw dochtertje in zekere zin de macht in jullie relatie hebt gegeven. U bent de volwassene, en u kunt deze situatie veranderen. Door geen aandacht aan negatief gedrag te geven, dus door niet te mopperen, niet een beetje geïrriteerd of boos te reageren, of door niet te stoppen met uw eigen bezigheden, zorgt u ervoor dat dit gedrag stopt. Want aandacht, positief zowel als negatief, versterkt het gedrag en zorgt voor herhaling.
Probeer om het negatieve gedrag te negeren, of als het nodig is het beslist en direkt te stoppen, zonder veel omhaal van woorden. Dit is consequent zijn, zonder dat het meteen streng zijn betekent. Het kind weet waar het aan toe is, en dat geeft veiligheid.
De interaktie tussen uw kind en uw partner verloopt met minder strijd dan tussen u en uw dochter. Dat betekent dat u iemand in uw direkte nabijheid heeft waarvan u kan afkijken hoe hij/zij dat doet met jullie dochter. Ik hoop dat u uzelf in de gelegenheid stelt om hiervan te leren. U zou bijvoorbeeld uw partner de zorg over jullie kind een weekend kunnen geven, met zijn grenzen en verboden, terwijl u alleen de leuke dingen doet. Op deze manier kunt u uw beginnende strijdrelatie met uw dochter veranderen in een positief contact, waardoor het negatieve doorbroken wordt.
De kunst in het opvoeden van een peutertje is om niet de wil te breken, maar om het in de juiste banen te (bege)leiden. Dit vergt nogal wat diplomatie van de ouders. Enerzijds is het belangrijk om de eigen wil van het kind te erkennen, en anderzijds moet het kind leren wat wel en niet kan. Afleiding en humor (natuurlijk) geven ruimte aan ouders en kind om een middenweg te vinden. Positieve aandacht vinden kinderen, van alle leeftijd, heerlijk. Wie niet trouwens?
Ik wens u veel succes met uw ondernemende dochter.
