17 januari 2002 door Mieke Beers
Mijn zoon en dochter van bijna 5 jaar vinden het reuze interessant om alle woorden en zinnen in het Engels en alle mogelijke andere talen te horen.
Is dit niet erg verwarrend? Mijn zoon leest en vraagt dan waarom sommige letters anders uitgesproken worden. Ik vertel hem dat wat ik weet, maar is ook dit niet erg verwarrend?
Als zij zelf om deze informatie vragen, is het voor kinderen allerminst verwarrend om woorden en zinnen in allerlei talen te horen. Uit de vraag van uw kinderen blijkt dat zij zich bewust worden van het bestaan van meerdere talen en van het feit dat taalelementen, zoals woorden en zinnen, maar ook de letters uit het boek (geschreven taal),
gemanipuleerd kunnen worden.
Het vergelijken van woorden en zinnen tussen verschillende talen is een vorm van het bewust worden bij kinderen van het fenomeen 'taal'.
Bewust bezig zijn met taal, praten over opvallende zaken in de taal en spelen met taal, zijn dingen waar kinderen vanaf hun derde levensjaar mee aan de slag gaan. Vóór deze leeftijd hebben zij taal als iets vanzelfsprekends ervaren en onbewust en in een hoog tempo verworven.
In breder cognitief verband (dus ook op andere vlakken dan de taalverwerving) ontwikkelen kinderen op deze leeftijd ook het vermogen om verschillen en overeenkomsten van voorwerpen te observeren. Het gevorderde taalvermogen stelt het kind in staat om deze observaties onder woorden te brengen.
Maar taal is ook zelf een 'voorwerp' waar deze -- cognitieve -- vaardigheid op van toepassing is. Dit wordt het metalinguïstisch vermogen genoemd.
Zoals met veel aspecten van taal, bestaan er tussen kinderen grote verschillen in de mate waarin zij deze metalinguïstische vaardigheden ontwikkelen. Het ene kind is veel taalvaardiger dan het andere.
Dit blijkt bijvoorbeeld in de verschillen die er bestaan tussen kinderen bij het rijmen: een vorm van het metalinguïstisch vermogen op het gebied van klanken.
Allereerst moet het kind zich daartoe bewust zijn van het feit dat woorden uit verschillende klanken bestaan. Daarnaast moet het kind beseffen dat het vervangen van klanken nieuwe woorden met een andere betekenis oplevert. Metalinguïstiche kennis van klanken wordt wel het fonologisch bewustzijn genoemd.
Uit onderzoek weten we dat een belangrijke oorzaak voor de problemen die sommige kinderen ondervinden bij het leren lezen en spellen, veroorzaakt wordt door een minder sterk ontwikkeld fonologisch bewustzijn.
Als voorbereiding op het leren lezen worden daarom in groep 1 en 2 van de basisschool al veel verschillende oefeningen gedaan die het fonologisch bewustzijn vergroten. Niet alleen rijmspelletjes, maar ook het zogenaamde hakken en plakken van woorden ("in boek hoor je b-oe-k") zijn hier voorbeelden van.
Dat leidt tot de klank-letter-koppelingen die van belang zijn bij het leren lezen en spellen.
Uitgaande van de interesse die uw kinderen blijken te tonen in allerlei aspecten van taal, is het niet waarschijnlijk dat zij hier enige moeite mee zullen hebben!
