25 mei 2007 door Nadia Eversteijn
Wij hebben ons dochtertje geadopteerd uit China toen ze bijna 4 jaar was, ze sprak dus al Chinees. Ze woont nu bijna een jaar bij ons en haar Nederlands vordert maar erg langzaam.
Kunt u aangeven hoe lang kinderen er gemiddeld over doen om op een oudere leeftijd nog een taal te leren? En wat kunnen wij doen om haar te helpen?
Ze gaat halve dagen naar school maar in ons dorp is men niet bekend met allochtone of geadopteerde kinderen.
Kinderen die ná hun babytijd geadopteerd worden uit het buitenland, kunnen inderdaad een stagnatie in hun taalontwikkeling vertonen. Dat is zelfs het vaakst geconstateerde ontwikkelingsprobleem bij adoptiekinderen. In het algemeen geldt: hoe ouder het kind was toen het naar Nederland kwam, hoe groter de kans op taalproblemen. Hieronder zal ik uitleggen hoe dat komt en wat er eventueel aan te doen is.
Om te beginnen kun je je afvragen waarom geadopteerde kinderen het zoveel moeilijker hebben dan allochtone kinderen, ook als daar thuis geen Nederlands wordt gesproken.
Een allochtoon kind dat in Nederland geboren wordt, en waar thuis geen Nederlands gesproken wordt, groeit toch op in een meertalige omgeving. Zo'n kind hoort namelijk wél Nederlands spreken bij de buren, in de winkel en in de speeltuin. Zo krijgen zijn of haar oortjes toch de kans om van jongs af aan een beetje gewend te raken aan het Nederlandse klanksysteem.
Voor een adoptiekind is de situatie volstrekt anders. Het groeit niet op in een meertalige omgeving, maar verhuist van de ene op de andere dag naar een volstrekt nieuwe taalomgeving. Dat is een enorme verandering.
Een tweede probleem is het Chinees zelf. Of beter gezegd: 'de Chinese taal waarmee uw adoptiedochter is opgegroeid'. Want het Chinees bestaat niet. Het land is zó groot dat er allerlei verschillende talen en dialecten gesproken worden.
Uw dochtertje sprak dus een Chinese taal voordat ze in Nederland arriveerde. Dat is een totaal ander soort taal dan het Nederlands. Wat zij sprak, was een zogenaamde 'toontaal'. Dat wil zeggen dat niet alleen de spraakklanken zelf maar ook de intonatie ervan de uiteindelijke betekenis bepalen. Zo betekent dong als je het hoog en vlak uitspreekt: 'oost'. Maar spreek je het uit met een lage en dalende toon, dan betekent het ineens 'begrijpen'. (Bron: workshop Mandarijn)
Uw dochtertje stond dus voor een enorm moeilijke taak toen ze, na bijna vier jaar lang alleen Chinees gehoord te hebben, ineens Nederlands moest gaan leren.
Overigens levert niet alleen het Chinees problemen. Na zijn onderzoek onder Roemeense kinderen in 1999, constateerde René Hoksbergen (hoogleraar adoptie), dat 57% van de kinderen die 3 jaar of ouder waren bij hun adoptie, kampten met spraak- of taalstoornissen. Hoe komt dat?
Voor een buitenlands geadopteerd kind verandert er plotsklaps nog veel meer dan alleen de taal. Alles in zijn omgeving verandert: de mensen, de omgangsvormen, de huizen, het landschap, het eten... Enfin, dit spreekt voor u als adoptieouder natuurlijk voor zich. U heeft van dichtbij ervaren dat uw kind een enorme verandering beleefde.
Het verwerken van zo'n overgang en het wennen aan de nieuwe situatie kost een adoptiekind tijdelijk ál zijn energie. Daardoor kan de ontwikkeling een poosje stil gaan staan. Niet alleen de taalontwikkeling, maar de volledige cognitieve en lichamelijke ontwikkeling. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat kinderen in de eerste maanden na de adoptie even niet groeien in lengte of gewicht.
Kortom: het kind moet veel tijd gegund worden om te acclimatiseren. Wat betreft de taalontwikkeling is het niet ongebruikelijk als die ongeveer een jaar stilstaat.
Naast de enorme omslag die een adoptiekind meemaakt, en de energie die dat kost voor het kind, kan er nóg een oorzaak zijn voor een vertraagde taalontwikkeling. Het kan namelijk zijn dat er in de eerste levensjaren weinig tegen het kind gesproken is, waardoor het geen kans heeft gehad om de eerste taal goed te ontwikkelen. Met name in kindertehuizen is dit helaas nogal eens het geval.
Als het kind geen goede basis heeft gekregen in de eerste taal, is het nog veel moeilijker om een tweede taal te leren. In dat geval kun je met een zojuist geadopteerde kleuter ook niet direct aan de slag met prentenboekjes voor 4-jarigen. Het kind kan domweg nog lang niet vergeleken worden met leeftijdsgenoten. Er moet dan eerst nog een basis gelegd worden, door veel aan te wijzen in de omgeving, en gebruik te maken van baby- en dreumesboekjes.
Omdat ik de achtergrond van uw dochter niet ken, kan ik natuurlijk niet beoordelen in hoeverre dit op haar van toepassing is. Maar feit is dat de vaardigheid die zij de eerste jaren in het Chinees heeft verworven, voor een groot deel bepaalt hoe gemakkelijk of moeilijk het nu voor haar is om het Nederlands te verwerven.
U vertelde dat het Nederlands van uw dochter erg langzaam vordert. Het gaat langzaam, maar het vordert dus wel. Helaas vertelde u niet wat ze op dit moment wel en niet kan. Is haar Nederlandse taalvaardigheid tot nu toe alleen passief? Begrijpt ze bijvoorbeeld een aantal woorden, of misschien ook al eenvoudige zinnetjes en opdrachtjes? Of begint haar actieve taalvaardigheid zich ook al te ontwikkelen, en zegt ze al wat woordjes, of korte zinnetjes?
Los van het antwoord op die vragen kan ik u in ieder geval het volgende boekje aanraden:
Een nieuwe start... een nieuwe taal
Verslag van onderzoek naar de taalontwikkeling van adoptiekinderen, met praktische tips
door: A.K. de Vries en L.A.C. Bunjes
uitg.: Adoptiecentrum van de Rijksuniversiteit te Utrecht, 1988
ISBN 9090025588
Blijft u zich zorgen maken, dan kunt u contact zoeken met een logopedist. Die kan inventariseren hoe uw dochters taalvaardigheid is; in het Nederlands en eventueel ook in het Chinees. Het testen van de Chinese taalvaardigheid zal dan waarschijnlijk plaatsvinden op een Audiologisch Centrum, in samenwerking met een tolk.
Ik zei: eventueel ("eventueel de Chinese taalvaardigheid testen") want als uw dochter al bijna een jaar geen Chinees meer gehoord heeft, dan kan haar vaardigheid in die taal al flink zijn weggezakt. De logopedist zal moeten beslissen in hoeverre het zinvol is om ook de Chinese taalvaardigheid nog te toetsen.
In ieder geval kan de logopedist uw dochter – indien nodig – helpen met verschillende aspecten van het Nederlands, zoals de uitspraak van klanken en het vormen van zinnetjes.
Ik wens u heel veel succes en geluk met uw meisje van ver!
