19 maart 2004 door Niels van de Griend
Notaris Niels geeft drie redenen waarom een testament zinvol en nuttig kan zijn.
Zo uit de losse pols kan ik wel tien redenen bedenken waarom het verstandig is om een testament te laten opstellen. Een van de belangrijkste redenen is het vastleggen van een voogdijbenoeming; daar heb ik eerder al uitgebreid bij stil gestaan.
Op zich is het overigens helemaal geen ramp om een testament op te stellen. De aardigheid ervan is namelijk dat als je toch bezig bent, het misschien een goed moment is om de overige zaken bij overlijden ook vast te leggen. Dat zijn er vele. In deze aflevering – en de afleveringen die nog zullen volgen – zal ik een paar van die zaken doornemen.
Ik zal er steeds vanuit gaan dat er sprake is van een gehuwd (of als partner geregistreerd) ouderpaar met één of meer kinderen.
De wet is van toepassing als er geen testament is (of als er een testament is waarin de wet van toepassing wordt verklaard). Is er een testament waarin van de wet wordt afgeweken, dan is dat altijd bindend. Onafhankelijk van de ouderdom van het testament of de ouderdom van de wet.
Het eerste wat de wet doet, is het aanwijzen van de erfgenamen. Uitgaande van een echtpaar (of geregistreerd partnerschap) met kinderen, zijn dat de langstlevende echtgenoot (m/v) en de kinderen, ieder voor een gelijk deel.
Maar de wet gaat verder. Nadat is vastgesteld wie de erfgenamen zijn, stelt de wet ook vast hoe er verdeeld gaat worden. Dus wie de eigenaar wordt. Op grond van de wet (de zogenaamde wettelijke verdeling) wordt de langstlevende enig eigenaar. De erfdelen van de kinderen worden omgezet in een beperkt opeisbare vordering in geld op de langstlevende. De langstlevende kan dus de ouder zijn van de kinderen maar ook de tweede, de derde, ... etc. echtgenoot van de overleden ouder.
In een testament kun je wettelijke erfgenamen schrappen en/of nieuwe erfgenamen toevoegen. Zo zou een kind bijvoorbeeld onterfd kunnen worden. Kan dat dan, je kind onterven? Ja hoor, dat kan. Dat kon altijd al. En onder het huidige (nieuwe) erfrecht kan het nog veel beter dan voorheen.
Het toevoegen van erfgenamen kan ook. De huidige wet maakt het bijvoorbeeld mogelijk om stiefkinderen via een testament hetzelfde te behandelen als je eigen kinderen, zonder dat je eigen kinderen daar bezwaar tegen kunnen maken.
Ook de omvang van de erfdelen kan worden aangepast. In beginsel krijgen de erfgenamen allemaal een gelijk deel. Dus bij twee kinderen en een langstlevende ieder eenderde. Vooral om redenen van estate-planning (eventuele besparing van successiebelasting) kan het zin hebben om de erfdelen te wijzigen en af te wijken van de gelijke delen.
Op grond van de nieuwe wet (en de meeste langstlevende-testamenten) wordt de langstlevende enig eigenaar van de hele nalatenschap. Hij of zij moet natuurlijk ook alle schulden voldoen en de waarde van de erfdelen van de kinderen schuldig erkennen. De kinderen krijgen dus (slechts) een vordering in geld op de langstlevende. Dit noemen we de wettelijke verdeling. Dat is eigenlijk de kern van het (nieuwe) erfrecht.
Als je wilt dat de kinderen direct grip krijgen op goederen die tot de nalatenschap behoren, dan zou je ervoor kunnen kiezen de wettelijke verdeling buiten werking te stellen. De langstlevende moet dan met de kinderen om de tafel gaan zitten om de zaak te verdelen: neem jij het bankstel, dan neem ik de bankrekening, neem jij de Ferrari, dan neem ik het tafelkleed, enzovoorts.
Het schrappen van de wettelijke verdeling zal denk ik niet veel voorkomen. Maar het kan wel.
Tot zover enige situaties die tot afwijken van de wet zouden kunnen nopen, door middel van een testament. Misschien nog niet zo spannend, maar je moet nu eenmaal ergens beginnen. Volgende keer meer.
