Hoe lang duurt zoiets? [boosheid en rouw]
Ik heb ik mijn verwende en gepriviligeerde leventje nog niet echt veel narigheid meegemaakt.
Totdat twee jaar geleden mijn beste vriendin baarmoederhalskanker kreeg, een paar weken terug overleed ze na een lang slepend ziekbed. Twee kindertjes blijven achter.
Ik moet eerlijk toegeven dat ik, omdat ik dus niet gewend bem aan tegenslag, het hele ziekteproces van mijn vriendin heel moeilijk heb ervaren. Van een acceptatieproces is bij mij geen sprake geweest.
Bij haar en haar man wel. Zij ging hier dus ook een stuk beter mee om als ikzelf. Ook haar man lijkt er beter mee om te kunnen gaan als ikzelf.
Want ik ben alleen maar spinnijdig, echt ongelooflijk boos en gefrustreerd dat van alle mensen uiterekend mijn vriendin die rotziekte kreeg. De beste en de liefste van iedereen en de goedheid zelve.
Ook weet ik tegelijkertijd dat ik niet echt het recht heb zo te voelen. Als zij en haar man wel vrede hadden met wat er ging komen en laten we wel weten dat haar man en kinderen het grootste verlies heeft geleden.
Ik hoef verder ook geen hulp of medeleven hoor, daarvoor stel ik mijn vraag niet.
Ik wil gewoon graag weten hoe lang het duurt voor die vreselijke pijn minder wordt. Hoe lang voor het acceptatieproces begint. Gewoon dat ik een soort van tijdsindicatie heb. één jaar, twee jaar, vijf jaar? Ik weet ook wel dat het voor iedereen anders is, maar hoelang duurt zoiets globaal?
Ik kan er irl ook met niemand over praten, want niemand heeft ook maar het idee dat ik het zo ervaar. Ze weten wel dat we rouwen, maar ze weten niet dat ik eigenlijk meer boos ben.
Kiki
Boos zijn, pisnijdig zijn het hoort bij het rouwproces, dus je zit er (natuurlijk) al middenin.
Het is ook overweldigend, verdrietig, boosmakend etc..
Ik herken dat boze wel, ik was vooral ook boos, terwijl ik vond dat ik dat niet moest zijn, want boos zijn was in mijn ogen ´not-done´
Nee, dan deemoedig en verdrietig met gebogen hoofd..dát was het echte rouwen..(in mijn beleving dan)
In de praktijk hoort die boosheid er zo bij en natuurlijk heb jij er alle RECHT op om je zo te voelen, het is jouw beste vriendin!
Daarbij is het gevoel er gewoon, dus over ´recht hebben op´ heb je niets te zeggen 
En wanneer je het accepteert? Misschien wel nooit, ik vind zelf accepteren een te passief iets, maar ik merk wel dat je ermee leert leven, dat het een onderdeel van jezelf wordt, net zoals de blije dingen in het leven.
En net zoals je de blijdschap een stukje op kunt roepen (na jaren) zo zal het verdriet (en boosheid en het gemis) ook zo nu en dan (soms erg onverwacht) ineens er zijn.
Helemaal ´over´ gaat het nooit, het blijft een gemis.
Geef, wat je nu voelt, de ruimte, druk het niet weg, je bent je liefste vriendin verloren, dat is een groot gemis..
En ja, het lijkt misschien alsof zij en haar man het geaccepteerd hadden, maar als je weet dat je niet lang meer leeft, dan is dat misschien ook een keus, voor haar man zal het nu ook wel hartverscheurend leeg zijn zonder haar.
Heel veel sterkte en kracht!
nog even over dat accepteren.
Mijn moeder haar beste vriendin kreeg agressieve borstkanker.
Mijn moeder, en ook haar vriendin, is diep gelovig. Vriendin ook zodanig dat ze haar ziekbed ´blijmoedig´ onderging.
Mensen die bij haar langs kwamen, die gingen ´blijer´ de deur weer uit. Zo was het.
Maar...mijn moeder kon helemaal niet tegen haar zeggen hoe verdrietig ze was, ze durfde niet te zeggen hoe erg ze haar zou missen.
Want ze wilde niet dat vriendin daar weer verdrietig van zou worden..
Al met al heeft mijn moeder al dat verdriet opgekropt. Toen vriendin overleed raakte mijn moeder letterlijk verkrampt van verdriet, ontiegelijk veel pijn en gewoon bedlegerig, zo verkrampt..
O, wat wil ik ermee zeggen, o, ja, dat je je misschien ook zo gevoeld hebt, ik zeg maar niets dat ik boos ben, ik zeg maar niet hoe erg ik het vind..(?)
Rouwproces
Rouwen is een proces dat bestaat uit diverse fasen van gevoelens. Ontkenning, boosheid, verdriet, schuldgevoel en tenslotte acceptatie en berusting. Iedereen ondergaat deze fasen in meer of mindere mate maar iedereen beleeft het anders, verwerkt verdriet anders en uit het anders. De een heeft meer tijd nodig dan de ander. Het een is niet beter of slechter dan het andere. Waar het om gaat is dat jij je gevoelens accepteert en ze uit. Dat jij je gemis en je boosheid uit en deelt met anderen. Om uiteindelijk tot acceptatie te komen. Hoelang dat duurt valt niet te zeggen. Er staat ook geen termijn voor. De pijn en het gemis worden minder, maar zullen nooit helemaal verdwijnen. Het wordt een deel van je. Maar echt, uit en deel je gevoelens. Als je dat niet doet gaat het tegen je werken uiteindelijk. Je hoeft je niet te schamen want die gevoelens zijn volstrekt natuurlijk en gezond om door het rouwproces heen te komen. Ik heb al heel veel ellende meegemaakt in mijn leven en vele dierbaren verloren. Je wordt er uiteindelijk sterker van mits je iets constructiefs doet met die gevoelens. Dus wel erover praten. Zo help je niet alleen jezelf, maar ook de ander. Sterkte!
Rouwproces 2
Elisa schrijft: "Ontkenning, boosheid, verdriet, schuldgevoel en tenslotte acceptatie en berusting."
Schrap het woordje 'tenslotte', het is namelijk niet zo dat iedereen met dezelfde volgorde door de fases gaat. Een fase kan ook terugkomen. Meestal verloopt het kriskras door elkaar. Fases worden daarom tegenwoordig liever taken genoemd. En er zijn ook mensen die met acceptatie en berusting beginnen, zoals blijkbaar de vriendin en haar man.
Doolhof
ik heb al die fases/ taken ook wel horen beschrijven als een doolhof. Soms kom je ineens ergens 'waar je al geweest was'.
Tonny
Doolhof
Ik bedoel ook niet dat het een rechte lijn is van opeenvolgende fases; het is idd een wirwar van gevoelens.
Ach meid toch
Natuurlijk mag jij boos zijn. Jij hoeft toch niet hetzelfde te voelen als haar man/kind? Zij doen het niet beter of slechter dan jij, zij doen het anders. Woede hoort bij rouw.
Waarom zou zíj dood moeten gaan? Er zijn etterbakken genoeg tenslotte, neem díe dan! Maar er is niets of niemand die neemt, het gebéurt gewoon.
Het is vreselijk een vriendin te moeten missen en vooral (lijkt me, ik heb geen ervaring) omdat het voor anderen misschien "maar" een vriendin is/was. Een kínd moeten missen, je man, je ouders - dát is erg. Maar een vriendin? Mwah.
Wees jij maar flink boos. Want het ís ook iets om flink boos over te zijn.
Tirza
Ik was ook verbaasd over dat boos zijn
ik ben namelijk geen opvliegend persoon. Ik was om eerlijk te zijn ook verbaasd hoe slecht ik omging met de hele situatie. Je weet niet wat verdriet is totdat je het zelf overkomt
Ik heb mezelf altijd als een sterk persoon gezien, het was wel even slikken dat dat niet zo was. In mijn verbeelding zou ik er inderdaad zo groots mee om zijn gegaan als mijn vriendin, in de praktijk bleek dit niet zo te zijn. Het is ook voor een controlfreak zoals ik enorm frustrerend dat ik dit niet kan controleren, niet kan afbakenen in keurige compartimentjes van tijd.
En inderdaad, er zijn zoveel etterbakken op de wereld, zoveel slechte mensen en dan krijgt zij zoiets. Maar als je zo gaat denken word je ook gek.
Wat nou niet sterk?
"Ik heb mezelf altijd als een sterk persoon gezien, het was wel even slikken dat dat niet zo was."
Doet me pijn dat je dit zo ziet. Je doet jezelf nl. enorm tekort met dit oordeel. Je bent in de rouw, en dat heeft niets, maar dan ook niets te maken met sterk of zwak zijn.
Kiki
Je bent nog jong, dat lees ik meteen. Je vindt controle en sterk zijn (niet twijfelen, niet huilen, niet aarzelen) na-strevenswaardige dingen. Je gaat nog heel wat klappen krijgen en langzaam maar zeker leer je, dat kracht juist vaak blijkt uit het overgeven van controle en het uiten van emoties.
Tirza
Herkenning
3,5 jaar geleden overleed mijn man zijn broer onverwacht. Man, man wat ben ik boos geweest en zo ben ik dus normaal ook helemaal niet. Niet zozeer op hem of op wat gebeurd was, maar had gewoon een boosheid in me die zich op elk moment kon uiten. Als iemand voordrong bij de bakker werd ik woedend, als iemand iets fouts deed in het verkeer ging die middelvinger omhoog. Heb een hele onaardige e-mail gestuurd naar de MR en directie van school omdat ik vond dat ze te weinig voor mijn neefje deden (vind ik nog steeds hoor, maar nu zou ik denken laat maar..), boos op mensen die tegen mijn schoonzus zeiden: "we zullen er altijd voor je zijn" maar waar ze niks meer aan had. Inmiddels kan ik accepteren dat dat nu eenmaal zo gaat, maar destijds ben ik daardoor een vriendin kwijt geraakt. Het lastige is ook dat de buitenwereld voor jou bepaalt hoe verdrietig je mag zijn. Zij bepalen een volgorde wie het verdrietigst mag zijn. Zijn vrouw en zus werden door iedereen ontzien, maar ik was maar een schoonzus. Dat maakt ook nog eens dat je je gaat afvragen of je wel "recht" hebt om zo verdrietig en boos te zijn. Ik denk dat het zeker een jaar geduurd heeft. Wat ook zeker een jaar geduurd heeft is dat ik hem niet meer zag lopen. Hij woonde vlakbij, we moesten altijd langs zijn huis rijden. We zagen hem dus elke dag minimaal een keer ofzo. Nog regelmatig zag ik hem opeens lopen of op een terras zitten ofzo. Maar dan was het dus iemand die op hem leek. Ik kon gelukkig heel goed met mijn schoonzussen en schoonmoeder erover praten. Mannen en vrouwen beleven het toch anders. Dikwijls had ik ook het idee dat ik het er moeilijker mee had dan mijn man. Ook mijn schoonmoeder zag hem altijd overal lopen. Heb zelfs een keer gehad dat ik het huis van mijn schoonouders binnen kwam en dacht: "oh, X is er al", maar het bleek mijn eigen man te zijn. Iedereen zei al dat hun stemmen op elkaar leken en dat was me tot dan toe nog niet opgevallen. Het was ook in een situatie dat normaal gesproken mijn zwager er zou zijn geweest en niet mijn man. Mijn schoonzus (zijn vrouw) die moest af en toe gewoon lachen om mijn boosheid. Maar maanden later vertelde ze me dat zij ook van die enorme boze buien had en dat ze toen gelijk aan mij moest denken. Daarom is het ook waardevol om met elkaar uit te wisselen wat je voelt en ervaart. Dan weet je dat het niet raar is wat je voelt. Zo had ik de eerste weken dat ik boos was op iedereen die ouder was (en dat zijn er nogal wat als iemand op 41-jarige leeftijd overlijdt). En ik weet niet meer wie dat het eerst zei, maar mijn man bleek hetzelfde te hebben. Natuurlijk is dat een afschuwelijk gevoel dat je bijna niet eens aan jezelf wilt bekennen, maar ja het overkomt je nou eenmaal. En dan word je weer boos op jezelf en dat is ook niet echt bevorderlijk. Als je dan weet dat iemand anders het ook voelt is het al minder erg. Mijn man heeft het ook aan zijn huisarts gezegd en die zei: "oh dat is helemaal niet erg hoor, zolang je er maar niets mee doet".
Kiki
Hee meid, wat lees ik hier in dit draadje nou...Je moet het jezelf niet zo moeilijk maken hoor. Je wil maar door en door met alles! Met praktische zaken werkt dat zo, je maakt een lijstje, werkt het af en klaar...
Met rouw is dat toch echt anders! ruim 2 jaar geleden overleed mijn allerliefste tante, na 7 jaar ziek te zijn geweest, ze was echt mijn tweede moeder en zo voelde haar ziek zijn en overlijden ook, alsof er een moeder dood ging. Doordat ze al heel lang ziek was hadden wij een ander rouwproces, voor mij was het bijna een afsluiting van het proces, maar alle emoties zijn er geweest toen we wisten dat ze het niet ging overleven. Ik kan alleen maar zeggen dat als je "sterk" wil zijn, die gevoelens later toch wel komen. Dit proces is niet te leiden of te sturen maar overkomt je. Na haar overlijden was er enorm verdriet, en dat lijkt soms weg, maar nu ik op het punt sta een tweede kindje te krijgen komt het ineens soms in alle hevigheid terug. Ik probeer daar niets tegen te doen, maar iets mee te doen....
Ik denk aan je! Liefs Elske
Ik ben (af en toe) nog steeds boos
en mijn vader is nu 13 jaar geleden gestorven...
Bij mij zat het zo: mijn moeder is vijf jaar ziek geweest, met vallen en opstaan (ook kanker, grrr! rotziekte). Toen zij uiteindelijk stierf had ik voor mezelf het gevoel dat ik het wel 'accepteerde'. Zo ziek als zij was kun je niet leven, de dood was een soort logisch gevolg. Wat natuurlijk niet wegneemt dat ik wel heel erg verdrietig was en haar enorm miste en nog mis, ik heb af en toe nog steeds de reflex om haar te bellen bijvoorbeeld.
Na haar overlijden ging het slecht met mijn vader. Hij had veel moeite om zich in het leven overeind te houden, en mijn behoefte om bv. over mijn moeder te praten stopte ik min of meer weg omdat ik zo mijn best deed voor hem. Een half jaar nadat mijn moeder stierf kreeg mijn vader een hersenbloeding. Nadat hij daar een beetje van overeind was gekrabbeld kreeg hij een zwaar hartinfarct wat hij heeft genegeerd. Wij hebben hem naar het ziekenhuis gestuurd en twee dagen later was hij volkomen onverwachts, ook voor de artsen, dood.
Ik ben zo vreselijk BOOS! op hem geweest, woedend gewoon. Dat hij zomaar ook dood ging, dat hij zo slecht voor zichzelf gezorgd had, niet aan de bel heeft getrokken (later hoorde ik van vrienden van hem dat hij twee jaar daarvoor al vermoedde dat hij last had van zijn hart), mij in de steek heeft gelaten (ik was zes maanden zwanger en hij zat zich zo te verheugen, wilde zo graag gaan oppassen). Als ik dit opschrijf word ik weer woedend.
Soms voel ik me nog heel erg tekort gedaan, alsof mijn vader me door de neus is geboord, geen opa voor mijn dochter, geen vader die trots is op mij als moeder.
Ik denk ook dat het daarmee te maken heeft. Een overlijden is idd een afscheid, je moet wennen aan jezelf zonder die ander, en je was er helemaal niet aan toe om jezelf zonder die ander te willen zien. Ik wil nog steeds dat kind zijn van mijn ouders.
Het is niet zo dat ik alleen maar woede voelde, of dat ik niet verder gekomen ben dan die boosheid. Maar misschien dat voor mij die boosheid altijd wel gekoppeld zal blijven aan dat overlijden van hem. Dat hij dood is zit nu wel in mijn systeem, hoezeer ik hem ook nog hier had willen hebben. Maar zijn sterven zelf, dat maakt me nog steeds kwaad.
Maar dat van die etterbakken, zoals jij het ziet, heb ik gelukkig nog nooit zo gevoeld. Het lijkt me idd gekmakend. Maar ik zou ook niemand kunnen toewensen te krijgen wat mijn moeder had, bijvoorbeeld.
Ik heb dat blog van sjoukje jansen helemaal gelezen en was zwaar onder de indruk. Zij had zo'n prachtige instelling, niet ten onder gaan aan de ellende maar in en tussen die ellende het mooie blijven zien. "Celebrate love and life" was haar motto geworden...
Sterk
betekent niet ongevoelig, kiki, of dat je als het ware luchtigjes over de dood heenstapt en die accepteert, of dat je helemaal 'volgens de regeltjes' rouwt. Je vriendin is je ontnomen, ook voor jou is de wereld een stuk leger en ziet het toekomstbeeld er anders uit. Dat maakt (ook) boos...
Maar ik snap het ook wel, je wordt overdonderd door hoe je je nu voelt, door die woede. Misschien heb je dat ook nooit geassocieerd met verdriet, met verlies.
