Weinig hartelijkheid van mijn kinderen

nou...

Klinkt erg bekend. Ik hoor het ook terug bij broers en zus met kinderen in die leeftijd...

Oh ja

Die vanzelfsprekende vertrouwdheid is weg. Je bent niet meer de spil waar hun leven om draait. Sterker nog, je bent eigenlijk maar een ondergeschikt deel van dat leven geworden. Ik betrap mezelf er af en toe op dat ik iets smekends in mijn stem heb zitten, als ik vraag 'kom je dit weekend naar huis?' De tijd dat dat zo ongeveer vanzelfsprekend was, van de studentenkamer naar huis voor het weekend, lijkt immers nog maar zo kort geleden. En ook al kon ik toen erg mopperen op een weekend 'hotel mama' zijn, nu mis ik het.. een pijnlijke klassieker. Ik mag blij zijn dat hij wel regelmatig belt, om te vertellen over zijn leven. Maar die vertrouwdheid is er nu met de vriendin. Mama is naar de 2e plek geschoven. En al is dat de normale gang van zaken, toch is dat ook zo'n pijnlijke klassieker.

Oudste leeft een volwassen leven, met huis, baan en relatie. Ik merk dat nu hij echt volwassen is, onze gesprekken van gelijk niveau zijn, hij toch nog wel eens raad komt vragen. Zich gesteund wilt weten. Ik herken dat van mezelf, van vroeger, het vrij vechten van je ouders. Maar toch elke week een uur aan de telefoon met mijn moeder. Net als ik nu met mijn zoon. De generatie schuift op.

Als ik dat door trek, heb ik hoop. Mijn ouders, vooral mijn moeder, zijn eigenlijk alleen maar weer belangrijker voor me geworden naarmate ik ouder werd (is daar niet een tegeltje van..?). En ik hoop dat ik voor mijn kinderen kan zijn wat mijn moeder voor mij was. Ze is nu al een paar jaar dood en oh.. wat zou ik graag nog eens met haar praten.

Stekelig inderdaad

Dat is het als ze er zijn. Stekelig... het goede woord.

Eentje woont nog thuis, de andere woont op zichzelf.
Ik verheug me altijd als ze naar huis komt, op bezoek. Maar vaak stelt het me daarna teleur, ze kan de sfeer enorm bepalen. En ik, ja alsof het hier een hotel is.
Soms hoor ik dingen die ik nog niet eerder wist. Dan ben ik geïnteresseerd, maar word ik soms direct afgekapt. Het waarom? Het doet pijn.
Ik begrijp uiteraard dat zij hun eigen leven (willen) leiden. En dat ik op nummer 2 kom te staan. Maar het stukje sociale, dat heb ik ze toch heel anders bij gebracht.

Navelstreng

Ik denk dat dat 'stekelige' (goed woord!) komt door het doorbijten van de navelstreng. De vrijheid ruiken en dan het ouderlijk nest willen afstoten. Het is immers, diep van binnen, best eng om het ineens op eigen vleugels te moeten doen. Soort van over-schreeuwen. Daarnaast zijn er steeds meer dingen die je niet met je ouders wilt delen. Gaat ze gewoon niks aan. Zeker niet als het iets is waar ze het niet mee eens zouden wezen.

Ik denk ook dat het hebben van een volwassen relatie met je kinderen moet groeien. Zij, en jij, moeten immers leren dat de verhoudingen verschuiven. Zodra ze dat zelfvertrouwen hebben, hun wereld gaat lijken op die van jou (baan, relatie, kinderen) gaat het beter. Dan ben je als ouder ook ineens weer nodig als bron van wijsheid, steun en troost. Het komt goed.

Ik hoop het

Dank allemaal. Had ik even nodig x

Als de relatie goed was

komt het ook wel weer goed. Maar inderdaad, die tussenfase, die is lastig. Vooral voor jou, want jij zult vaak het deksel op je neus krijgen, op je tong moeten bijten en daar vooral niet over zeuren tegen de kinderen . En geduld hebben natuurlijk.

Ik merk het ook aan mijn oudste. Die woont nog wel bij ons, maar die is erg niet mededeelzaam aan het worden. We hoorden van het weekend dat haar vriend op kamers gaat in het nieuwe schooljaar en dat het de bedoeling is een plek te zoeken waar zij tzt ook bij kan komen wonen. Slik. Dat gaat ineens wel erg hard. Nu is het natuurlijk nog niet zo ver, maar toch. Dat ze daar al over nadenken, we hadden niet het idee dat ze al zover waren... Maar we hebben natuurlijk enthousiast gereageerd en meegedacht over opties. Was wel trots op ons dat we meteen zo konden schakelen

't komt goed

ja, herkenbaar. Maar toen ze tijdens de 'stekelige' periode thuiskwamen en er kwamen echt rotopmerkingen van kinderen, dan zei ik wel 'ik vind de manier waarop je nu tegen me praat niet fijn'. En zei ook dat ze altijd tegen me mochten zeggen als ze verder iets niet wilden zeggen of als ze alleen een luisterend oor wilden, dan was het voor mij ook duidelijker

herken het niet echt

Hier hoor ik wel minder van dochter, maar als ze er is, is het gewoon als vanouds. (ze is 24) Meestal app ik om de week met de vraag, heb je zin deze week een keer te komen eten, en dan krijg ik wel een blij appje terug van 'ja leuk, kan het dinsdag?" en dan vraag ik er nog even bij of haar vriend ook meekomt, want die moet nog wel eens werken. Het is dan heel gezellig. Ik hoor inderdaad niet dagelijks van haar, maar toch wel 1x in de week. En soms appen we 10x op een dag en dan 3 dagen helemaal niet, het is maar net wanneer we iets te bespreken hebben.
We wandelen sinds de corona tijd wel vaker samen en dan zijn we 2 uur op pad en dan is het weer helemaal gezellig zoals vroeger. Bij zo'n wandeling hebben we over het algemeen minstens 2x een lachbui waarbij we er bijna in blijven, dus daar kunnen we dan weer een tijdje op teren.
Zoon woont nog thuis, maar ik denk dat hij wel een wat afstandelijker typje zal worden als hij het huis uit gaat, is minder een prater en ik denk dat hij zich ook sneller wat 'stekelig' zou gaan gedragen, qua reacties.

Met mijn moeder heb ik ook ongeveer zo'n band. Ze zal zich nooit opdringen, daar is ze zo voorzichtig mee, haar moeder liet te vaak, onbedoeld, merken dat ze haar dochter zo miste, (wat mijn moeder heel verstikkend vond) dus dat ging ze niet doen, had ze zichzelf voorgenomen. Ik kom nu ongeveer2x in de week bij mijn moeder en dat is nog steeds heel gezellig, de gesprekken gaan ook heel vaak over dit soort onderwerpen, van hoe ging het vroeger e.d.

ik herken het ook

Dochter en ik waren altijd samen (vader niet heel erg in beeld). Twee jaar geleden is ze op kamers gegaan en sindsdien komt ze nauwelijks meer thuis. Meestal gaat ze naar haar vriend of hij komt bij haar. Is ze er wel een keer, dan wordt er veel gezucht en met ogen gedraaid.
Laatst heb ik haar verzocht maar weer naar haar eigen huis te gaan, als het bij mij zo moeilijk te verdragen viel. Toen barstte ze in huilen uit. Ze wil eigenlijk niet lullig doen, maar ze wil wel heel graag zelfstandig zijn. Prima kind, maar dan moet je ook niet denken dat ik beschikbaar ben op afroep. Als zij zich verveelt gaat ze me zitten appen, maar als ik haar een keer app, krijg ik als reactie dat ik niet de hele tijd moet appen. Ze kan echt enorm bitchy zijn.
Het is niet dat ik me overal mee bemoei. Ze maakt haar eigen keuzes, al van jongs af aan. Zelf een middelbare school gekozen, zelf een studie uitgezocht, zelf die kamer gevonden, zelf ingericht. Dus het is niet dat ik alles voor haar probeer te regelen.En ook niet dat ik haar overal voor waarschuw of alles beter denk te weten.
Ik vind de Coronatijd wel lastig. Mijn twee beste vriendinnen horen tot risicogroepen en die zie ik alleen digitaal. Mijn dochter is sinds half maart 1x langs geweest omdat ik jarig was (half mei). En dat was bijna letterlijk 'langs': stukje taart op anderhalve meter afstand en weer wegwezen. Het helpt ook niet mee dat haar vriend een stuk ouder is en maar heel sporadisch contact heeft met zijn ouders.
Ik moet inderdaad vaak op mijn tong bijten. En ik merk dat ik wel wat harder aan het worden ben. Is het geld weer eens op, dan zoekt ze het maar uit. Als je zonodig volwassen wilt zijn, hoort dat er ook bij. Mijn auto is ook niet meer te leen zoals het haar uitkomt. Als ik hem toevallig niet nodig heb, prima, maar ik ga me niet meer in bochten draaien om het mogelijk te maken. Ga maar met het OV, al heb je onhandige spullen bij je.
Ik vind het wel jammer, maar ik heb echt geen zin om te gaan smeken of om me te laten afbekken.

Heb ik het wel goed gedaan

Dat krijg je, als ze volwassen worden.. dat je bij jezelf gaat denken 'heb ik het dan wel goed gedaan'. Ook al heb je je ziel en zaligheid in de opvoeding gelegd en ze alle liefde en aandacht gegeven die ze maar aan konden. Als ik weer zo'n twijfelmoment heb probeer ik me altijd maar voor de geest te halen hoe ik zelf was op die leeftijd. Dat ik op mijn 20e ver van mijn ouders ging wonen en hen ook niet meer interessant vond. Dat dat vanzelf goed is gekomen, toen ik ouder werd en zelf een gezin kreeg. Dat mijn ouders nooit hebben gepusht of gevraagd. Dat ik werd vrij gelaten of ik aandacht wilde/gaf. En dat ik dat voorbeeld wil volgen.

Toen mijn oudste klein was en ik zwanger was van de jongste woonde tegenover ons een bejaarde dame. Ik heb heel wat gesprekken bij haar in de tuin gevoerd. Over kinderen en opvoeding. Haar heb ik diezelfde vraag gesteld. Hoe weet je nou of je het goed doet? Haar antwoord was; 'als ze bij je terug blijven komen als ze eenmaal volwassen zijn, dan heb je het goed gedaan'. Aan die uitspraak moet ik nu nog wel eens denken.

Grens aangeven...

Dat moet ik misschien ook eens vaker doen.

Het is hun thuis, maar mijn dochter woont hier niet meer. Het is gewoonweg geen fijn gevoel als ik lekker heb staan koken, me verheugde op gezellig samen zijn/eten en dan zo afgekat te worden.
Het is niet elke keer hoor, zo nu en dan. Of ze drukt de sfeer met hoe ze al binnenkomt.
Soms zeg ik er wel wat van, maar dan zegt ze gelijk : "Let maar niet op mij!". Dan denk ik: waarom in hemelsnaam kom je dan eigenlijk??
Mijn zoon is meer gesloten. Daar krijg ik zelden wat van te horen. Als ik iets wil weten moet ik het hem vragen. Dat voelt niet prettig. Alsof ik hem dan uithoor.
Ze hoeven me niet alles te vertellen. Ik bemoei me niet, en maak zo min mogelijk op of aanmerkingen. Maar soms vang ik wat op, dat wekt mijn belangstelling, maar als ik er dan op in wil gaan wordt het afgekapt. Ik mis de betrokkenheid, de vertrouwensband, het gezinsgevoel, het sociale stuk. Dat hadden we vroeger wel.
Er zijn momenten dat we appen, of gezellig kletsen. Die zijn er vaker met onze dochter dan met onze zoon.
Maar onze dochter kan dus ook bitchy zijn, onze zoon is wat liever.

let maar niet op mij

dat zou ik ook kunnen zeggen. Dat kun je zeggen op een plek waar je dat durft, waar je vertrouwd bent. Ja, ik kom dan wel bij je eten, want dat hadden we afgesproken en ik weet dat jij, mam, teleurgesteld bent wanneer ik niet kom. Maar ik voel me niet super vandaag, dus let maar even niet op mij.

Ik heb mijn dag ook wel eens niet...

Maar dan nog gedraag ik me niet zo kattig.
Zeker niet als ik bij iemand op bezoek ben.
Tsja, het is hier haar ouderlijk huis.
Maar ik denk dus meer dat het stekelige komt door die navelstreng, zoals hier op het forum al eerder genoemd is.
Leuk is anders, ik ben wel haar moedertje.

Ach

Mijn kinderen begonnen daar veel eerder mee
Of hebben jullie kinderen niet gepuberd dan??

Verder ben ik het NIET eens met je buuf Paasei.
Of kinderen nog langskomen als volwassene zegt volgens mij niet alles.
Zo ben ik altijd braaf en trouw bij mijn ouders langs blijven gaan, maar ik was toch echt niet happy met mijn vader. (en geen druk hierin van mijn ouders!)
Kinderen blijven doorgaans toch wel loyaal.
Tegelijktijd ben ik niet zo'n familiemens en erg op mezelf. Het liefst zou ik weinig gaan maar dat zou ik ook willen als ik mijn ouders geweldig vond.

puberen

Puberen vond ik anders. Dochter kon toen wel vreselijk uit de bocht vliegen, maar kon daarna dan huilend uitroepen dat er allemaal dingen uit haar mond kwamen die ze helemaal niet wilde zeggen. Dat herkende ik uit mijn eigen puberteit, eerst iets roepen en dan pas bedenken dat het niet handig/aardig/waar was. Dus daarin kon ik me nog wel inleven. Dit stekelige, beetje arrogante, afstandelijke gedrag, alsof ik een onnozel oud mens ben dat nog net wordt getolereerd, ken ik niet en ik vind dat ik het ook niet heb verdiend van mijn dochter.
Als het de bedoeling is om los te komen, dan lukt dat erg goed. Ik wacht dan maar tot ze weer wat gezelliger wordt.
Wat doen jullie trouwens met de kamer van jullie semi-volwassen kind? Ik heb altijd gezegd dat dochters kamer intact blijft zolang ze zelf op een studentenkamertje woont, maar als ze hooguit vier nachten per jaar hier slaapt, kan ik de ruimte wel beter gebruiken.

over dat laatste, de kamer van dochter

dat was heel simpel: het oudst thuiswonende kind mag op de zolder (30 m2 of zo). Dus toen oudste het huis uit ging heeft ze de zolder moeten afstaan aan jongste en heeft zij jongstes kamer gekregen. Die is nu haar logeerkamer. Ondertussen staat daar ook een hometrainer, dus wij gebruiken die kamer nu ook.

Hangt van de ruimte af

Oudste studeerde maar 2 jaar. Heeft zijn kamer in die tijd gehouden uiteraard. Toen hij daarna formeel op zichzelf ging wonen (flatje) mocht zijn kleine broertje doorschuiven. Het 'babykamertje' kon nu gebruikt worden voor het wasrek e.d. Broertje studeert nu en nu staat de grote kamer dus weer min of meer leeg. Maar we hebben de ruimte niet nodig; huis is groot genoeg en er is geen jonger brusje meer. Bij ons hangt het er dus vanaf hoeveel ruimte je in huis (nodig) hebt.

1 kind

Ik heb maar één kind, dus geen brusjes die aanspraak maken op de kamer. Het is wel de grootste kamer van het huis, de zolder. Ik wil er niet zelf slapen omdat die verdieping geen wc heeft, maar ik weet nog wel een paar andere leuke dingen. De afgelopen weken heb ik daar bijvoorbeeld mijn online workouts van de sportschool gedaan.

Evenzo

Je schreef zelf al:
"Ik heb altijd gezegd dat dochters kamer intact blijft zolang ze zelf op een studentenkamertje woont", dat klinkt alsof je dat hebt beloofd.

Maar inderdaad, je kunt de ruimte vast wel beter gebruiken, zeker aangezien ze er toch maar zo weinig is. Kun je dit niet met haar zelf bespreken? Of juist niet? Zo nee, dan zou ik er denk ik toch voor kiezen om de kamer niet echt compleet te verbouwen. Gebruiken kan natuurlijk sowieso als ze er niet is, zoals workouts. Lijkt me geen probleem.

@ Evenzo

Je omschrijving van de band tussen je dochter en jou is op dit moment niet erg positief.

Waarom olie op het vuur gooien?

Hoe belangrijk is die zolderruimte voor je?

Geloof mij, ik heb hetzelfde meegemaakt, 12 lange jaren, het komt goed. Je bent haar enige vangnet, degene die haar altijd vergeeft en waarbij ze terug kan komen. Haar kamer "afnemen" zal waarschijnlijk bij haar verkeerd vallen en als een "doodsteek" voelen en jullie verder uit elkaar drijven. Dat wil je toch niet? Wees geduldig, incasseer (ja, heel pijnlijk), op een dag gaat ze je weer respecteren voor alles wat je voor haar hebt gedaan en zal gaan doen. Je omschrijft je dochter als een sterke zelfstandige dame. Stuur haar eens een kaartje dat je trots op haar bent over wat ze tot nu toe in haar jonge leven heeft bereikt. Ze heeft heel veel positieve kanten, maar de nadruk ligt nu op het negatieve.

Sterkte

ik weet het ook wel....

Ik heb het gewoon een beetje moeilijk op andere vlakken op het moment. Mijn bejaarde moeder (dochters oma dus) is erg ziek en ik ben de enige die zich daar iets van aantrekt lijkt het wel. Mijn broer woont aan de andere kant van het land laat het lekker aan mij over. Mijn werk is wankel door de Coronacrisis. Ik had gehoopt iets meer steun van dochter te krijgen, al is het maar met een appje af en toe, of een kaartje naar oma zelf. Valt me gewoon een beetje tegen. Ik zeg er verder niks van hoor, dat maakt het alleen maar erger.
Ik ben ook echt wel trots hoor, dochter doet het heel goed. Ik vind haar alleen niet zo heel aardig op het moment.
Die kamer kan voorlopig wel gewoon zo blijven, ik rol mijn matje wel even op als dochter er in wil.

Evenzo

Ik kan me herinneren dat ik achteraf ook een verwijt kreeg van mijn moeder nadat mijn oma was overleden, dat ik niet genoeg betrokken was geweest. Maar het was háár moeder, niet die van mij, en ik zat op kamers. Dat was in meerdere opzichten veel afstand. Ik stond niet op dezelfde manier tegenover háár moeder als zij, en daar had ze moeite mee, blijkbaar (achteraf). Op mijn leeftijd kon ik daar nog niet zoveel mee. Iets als 'oma is ziek, ik moet er vaak langs,' nam ik gewoon erg letterlijk en ik had daar absoluut geen verder beeld bij.

Valeria

Doordat de vader van mijn dochter al snel uit beeld verdween, hebben mijn ouders een redelijk grote rol gespeeld in haar opvoeding. Dochter heeft er vaak gelogeerd en ze was altijd dol op opa en oma. Het voelt een beetje harteloos dat nu oma ziek is, dochter haar eigen studentenleventje belangrijker vindt. Van mij hoeft ze echt niet steeds op bezoek (liever niet zelf nu met Corona), maar oma heeft een mobiel met whatsapp, dus 1x in de week even een appje sturen zou toch moeten lukken? Ik snap wel wat je zegt hoor, en misschien is op die leeftijd ook het besef nog niet zo ingedaald dat het leven eindig is en dat oma er waarschijnlijk (gezien haar ziektebeeld en haar hoge leeftijd) volgend jaar niet meer zal zijn. En misschien heb ik wat te hoge verwachtingen van meisjes van die leeftijd. Ze zal zelf een balans moeten vinden tussen haar vrijheid en wat ze voor anderen wil betekenen. Dat zal best met horten en stoten gaan.
Ik vind het fijn om mijn gedachten hier op 'papier' te zetten, het helpt me om dat vage gevoel van onvrede te benoemen en me wat beter in te leven in dochters beweegredenen. Sorry Petri, voor het kapen van het draadje!

Dat maakt het wel een beetje anders natuurlijk. Maar dan nog denk ik dat dit iets is wat je eigenlijk moet leren, zeker als bijvoorbeeld jij altijd de kaartjes en appjes hebt verzorgd als gezinsvertegenwoordiger. Dat je zelf moet koken als je alleen woont is nogal vanzelfsprekend, maar dit soort dingen niet. Misschien zijn er ook kinderen bij wie dit vanzelf gaat, maar er zijn er denk ik ook vast genoeg die dat niet meteen kunnen, of misschien wel dichtklappen. Ik denk niet dat ze harteloos is.

Het is de leeftijd...

Jongvolwassenen zijn over het algemeen niet zo betrokken bij de oudere generaties, denk ik. Hun eigen leven slurpt alle aandacht op en in hun beleving is de volgende generatie ‘ oud ‘. Ik denk dat voor hen ouders vanzelfsprekend aanwezig zijn op de achtergrond, een soort tankstations waar je even aanwipt als dat nodig is. Maar als je volop ‘rijdt’. ben je er niet zo mee bezig.

Ik denk dat moeders met oude/zieke familieleden best wat nadrukkelijker met de jongere generatie mogen communiceren wat die omstandigheden met hen doen. Als ik terugkijk op hoe ik als late tiener / twintiger was, heb ik weinig aandacht gehad voor mijn moeder die kort na elkaar een broer, een zus en haar echtgenoot verloor. Je kunt als jongere nog niet invoeren hoe dichtbij de kwetsbaarheid van het leven en de vergankelijkheid ervan zijn, maar als oudere generatie kun je wel proberen hierover het gesprek aan te gaan. Mijn moeder deed dat nauwelijks. Ja, jaren later pas. En toen verbaasde ik me dat ik het destijds nauwelijks had opgemerkt.

wat Wilgenkatje zegt

Ik hoorde er weinig over van mijn moeder, die ook 3 nabije familieleden binnen een jaar of 7 verloor, maar ze had dus blijkbaar wel gewenst dat ik uit mezelf meer betrokken was geweest. Maar ja, als je mij weinig vertelt, kan ik niet raden hoe je er instaat. Ik stond er zelf redelijk nuchter in. De grootouders waren immers rond de 80. Vervelend, maar zat er aan te komen. Omdat ik niet meer thuis woonde had ik ook geen idee wat er bij kwam kijken en dat werd me dus ook niet verteld. Ik was meer bezig met voldoende geld hebben tot het einde van de maand en tentamens en zo.

Inderdaad

Het werkt twee kanten op. Zonder info weet je niet wat er van je verwacht wordt. Aan de andere kant weet ieder weldenkend mens, hoe jong ook, toch wel dat aandacht prettig is en op prijs wordt gesteld.
Dus je verdriet delen, en duidelijk aangeven wat je op prijs stelt (niet eisen, en ook geen onuitgesproken verwachtingen hebben) zullen vast helpen. En herhaling. Dus gewoon af en toe eens zeggen dat je het fijn zou vinden als je dochter appt of belt. En als dat gebeurt blij reageren. En dus niet zuur verzuchten dat het al wel 3 weken geleden is, of zoals mijn moeder pleegt te zeggen “zo, leef je nog. Leuk dat je ook wat van je laat horen”. Dat werkt erg averechts kan ik je zeggen.
En natuurlijk kun je er wat van zeggen als ze zich niet prettig gedraagt. Tegelijkertijd kun je vragen naar het waarom, begrip helpt bij mij altijd tegen ergeren.

@ Evenzo

Denkt je moeder er net zo over als jij?
Of zijn het jouw schuldgevoelens naar je moeder toe dat je zo'n "egoïstische, ondankbare" dochter hebt?

Waarom zit jij tussen je moeder en dochter? Als je moeder altijd zo'n goede band heeft gehad met haar kleinkind dan kan oma toch ook appjes sturen.

eerder andersom

Het is eerder zo dat ik mijn dochter verdedig als mijn moeder vraagt wanneer ze nou toch weer eens wat van zich laat horen. Oma is inmiddels wel zo ziek dat het haar zwaar valt om zelf te appen. Ze vindt het wel leuk om berichtjes en vooral foto's te krijgen.
Ik heb mijn dochter wel een keer gevraagd wat er zo is veranderd en toen ontstond er een aardig gesprek, op een gezellige toon. Dochter kon het niet goed uitleggen, maar het had te maken met zelfstandig willen zijn en het feit dat zij dacht dat ik een oordeel zou hebben als zij iets wil doen waar ik niet achter sta. Dus dan vertelt ze het maar liever niet. Nou denk ik dat het eerder haar eigen beoordelingsvermogen is dat haar dan dwars zit, maar misschien heeft ze ook wel gelijk.
Ik zal wat duidelijker zijn naar haar toe wat de omstandigheden met mij doen. Tegelijk ben ik er een beetje huiverig voor: ik heb op het moment weinig leuks te vertellen en dat maakt onze schaarse contacten niet gezelliger. Ik probeer het dus maar luchtig te houden, maar dan begrijpt zij natuurlijk weer niet wat er aan de hand is hier. Lastig hoor. Ik heb normaal veel steun aan mijn vriendinnen (en zij hoop ik andersom ook aan mij), maar door de omstandigheden zie ik die op het moment erg weinig.