30 april 2010 door Justine Pardoen
Het doorgeven van schadelijk materiaal – zoals porno en extreem geweld – aan kinderen beneden de 16 jaar is strafbaar (art. 240a BW). Vorig jaar constateerden we al dat de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) zich niet aan de regels houdt. Het tv-programma Tros Regelrecht pakte dat op, en verbond er een actie aan. Tot woede van de bibliotheken.
Hoe zit dat nou, met 'censuur', 'mediawijsheid' en 'de vrije doorgifte van informatie'? Justine Pardoen overziet het slagveld.
In de biebwereld heeft de actie van Tros Regelrecht om iets te doen aan porno en geweld voor kinderen, tot veel onrust geleid. Grote woorden als 'censuur' en 'mensenrechten' worden gebruikt om te beargumenteren hoe slecht het is om bibliotheken te bewegen iets te doen aan de vrije toegankelijkheid van porno en extreem geweld voor kinderen.
De Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB) formuleert het als volgt:
De bibliotheek is een neutrale, onafhankelijke dienstverlener waar burgers terecht kunnen voor elk wat wils, van elk niveau en voor iedereen. Die onafhankelijkheid veronderstelt dat collectie en diensten van de bibliotheek niet onderworpen zijn aan enige vorm van ideologische, politieke of levensbeschouwelijke censuur of onder druk staan van commerciële belangen. (Unesco manifest voor openbare bibliotheken)
Nou heb je daar niet zoveel aan, als je weet dat bibliotheken zich ook aan de wet moeten houden. De wet stelt dat kinderen onder de 16 jaar niet blootgesteld mogen worden aan materiaal dat mogelijk schadelijk voor hen is. We hebben dit eerder uiteengezet in ons artikel Strengere handhaving leeftijdsgrenzen films en games. Daarin bespraken we het convenant waarin alle betrokken partijen (zoals bioscopen, videotheken en game-winkels) hun medewerking toezegden aan handhaving van de wet, en waar ook de VOB haar handtekening onder heeft gezet.
In hun oneindige (media-)wijsheid hebben veel bibliotheken besloten dat ze zich niets hoeven aan te trekken van de wet of het convenant. Ze lenen het materiaal weliswaar niet uit, maar het wordt wel ter plekke beschikbaar gesteld.
Zo kan het gebeuren dat kinderen wel naar porno en extreem geweld kunnen surfen, of dat een kind van 12 wel een DVD mag zien die geclassificeerd is voor 16 jaar, maar dat het kind die DVD alleen maar ter plekke mag bekijken en niet mee naar huis mag nemen (zoals een moeder mij kort geleden vertelde).
Ik zie eerlijk gezegd niet goed in wat dit beleid te maken heeft met ideologie, mensenrechten, en democratisch burgerschap.
In een persbericht legt BibliotheekNetwerk Zuid-Holland Zuidoost het weer anders uit:
BibliotheekNetwerk Zuid-Holland Zuidoost denkt niet dat filtering de oplossing is 'voor een uitdaging die vele malen groter is dan het bekijken van porno en geweld in de bibliotheek alleen'. Iedereen heeft 24 uur per dag en overal toegang tot de media. Door de laatste ontwikkelingen waarbij steeds meer kinderen gebruik maken van een smartphone is het onmogelijk geworden hen te beschermen. Zij beslissen meer en meer zelf welke informatie zij tot zich nemen en op welk tijdstip zij dit doen.
BibliotheekNetwerk Zuid-Holland Zuidoost heeft drie 'mediacoaches' in dienst, en die zien niets in filtering, meldt het bericht. Filters gaan in tegen de vrije toegankelijkheid waar de bieb voor staat, en ze zijn toch te omzeilen. Ze vinden dan ook dat iedereen zijn eigen verantwoordelijkheden heeft, ook de kinderen. Daarom doen ze het zo: ze maken gedragsregels 'zichtbaar', en een van die regels luidt: "Het bekijken van sites die aanzetten tot geweld en racisme of pornografische sites is niet toegestaan".
Een vreemde redenering. Wat ze zeggen, is dat je wel kunt ophouden met beschermen omdat het probleem zó groot is dat er geen beginnen aan is om er wat aan te doen. En bovendien zouden filters de vrije toegankelijkheid van informatie aantasten. Dat is zoiets als geen hekken meer plaatsen op gevaarlijke plekken omdat mensen moeten kunnen gaan en staan waar ze willen, en omdat je er toch overheen kunt klimmen.
Let wel: ik pleit niet per se voor filtering (zoals Tros Regelrecht dat wel doet), en ik vind zéker niet dat bibliotheken moeten filteren voor alle bezoekers. Als er maar een oplossing komt. Voor kleine kinderen vind ik filteren 'bespreekbaar'.
De oplossing van de mediacoaches van BibliotheekNetwerk Zuid-Holland Zuidoost is dat je kinderen maar beter kunt leren omgaan met alle media. Je moet ze 'mediawijs' maken, zoals dat heet.
Daarmee wordt gesuggereerd dat bescherming overbodig wordt als je kinderen maar mediawijs maakt. Ik vind dat vreemd. Waarom zou dat soort wijsheid wél voldoende zijn voor porno en extreem geweld (wat aantoonbaar schadelijk is op te jonge leeftijd) maar niet voor alcohol en drugs? Daarvan vinden we toch ook dat er beschermende maatregelen nodig zijn, en niet alleen maar voorlichting?
Begrijp me goed: ik ben niet tegen het mediawijs maken van kinderen (al krijg ik wel wat jeuk van die term), net zoals ik er niet op tegen ben dat mijn kinderen worden voorgelicht over alcohol en drugs. Maar waarom of-of? Een barman is toch ook gewoon strafbaar als hij wodka schenkt aan een 13-jarige? Die komt er niet mee weg door te zeggen dat zijn 13-jarige klant een themadag over alcoholwijsheid heeft gehad, en dat hij dus vrolijk mag doorschenken.
Kinderen hebben recht op toegang tot informatie. Helemaal mee eens. Ook is het fantastisch dat kinderen via de bieb het internet op kunnen, boeken kunnen lezen, DVD's kunnen kijken en games kunnen spelen. Vooral als ze thuis van al die middelen verstoken zijn.
Maar kinderen hebben ook recht op bescherming. Daarvoor hebben we niet alleen een wet (art. 240a BW), maar ook een morele plicht. Juist als je schermt met burgerrechten en Unesco Manifesten.
