14 september 2007 door Henk Boeke
Heeft u een kinderwens? Als het aan de Gezondheidsraad ligt, gaat de overheid zich daar intensief mee bemoeien. Ouders Online maakt zich daar zorgen over.
Een bekend verwijt aan ouders is dat ze hun kinderen als een project zien, dat hoe dan ook moet slagen. Dat ze te veel streven naar perfectie. En dat ze niet meer kunnen accepteren dat hun uil misschien géén valk is.
Maar de overheid kan er ook wat van, getuige het verzoek van de minister van Volksgezondheid aan de Gezondheidsraad om eens uit te zoeken of het niet zinvol zou zijn om de pre-conceptiezorg te intensiveren. Dus: of de overheid zich niet wat meer zou moeten gaan bemoeien met burgers die kindjes willen maken.
Afgelopen week verscheen het antwoord van de Gezondheidsraad, en die is het er natuurlijk mee eens. Natúúrlijk moet de pre-conceptiezorg geïntensiveerd worden. Er zullen immers meer gezonde kinderen geboren worden als de aanstaande ouders niet roken, niet drinken, niet slikken, niet spuiten, niet snuiven, stress vermijden, extra foliumzuur slikken, voldoende vitamine D binnenkrijgen, en zich vóór de geslachtsdaad uitvoerig laten screenen op erfelijke risico's (en daaraan ook conclusies verbinden, anders heb je er nog niets aan).
Kortom: als het aan de Gezondheidsraad ligt, gaat de overheid zich nu ook al bemoeien met ons voornemen om een vruchtbaar wipje te maken. We vinden dat geen prettige gedachte.
Hoe stelt de Gezondheidsraad zich dat voor? Vanzelfsprekend wordt er gepleit voor kloeke voorlichtingsprogramma's, waarin de gevaren van een ongezonde levensstijl en de zegeningen van foliumzuur worden uitgedragen. Maar dan. Aankomende ouders zouden ook persoonlijk aangesproken moeten worden, bijvoorbeeld in gesprekken met hulpverleners.
En dáár ziet de Gezondheidsraad toch wel wat probleempjes. Bijvoorbeeld op juridisch gebied. In artikel 7:449 van het Burgerlijk Wetboek is namelijk het recht vastgelegd om niet geïnformeerd te worden. De oplossing is even briljant als stuitend. De Gezondheidsraad heeft namelijk ontdekt dat dat recht alleen geldt als de patiënt erom vraagt. Je moet dus expliciet zeggen: "Stop, dokter, dit wil ik allemaal niet weten", anders vervallen al je rechten. We houden ons hart vast voor de volksstammen die niet weten dat het zo werkt.
Ook problematisch is het verhaal over de 'gelaagdheid' van de informatievoorziening. Daarmee wordt bedoeld dat er niet meteen een hele emmer vol informatie over je wordt uitgestort, maar dat dat stapsgewijs gebeurt. Als je aangeeft dat je meer wilt weten, dan krijg je ook meer. Maar niet heus.
De Gezondheidsraad omschrijft het als volgt: "Preconceptieadviezen en -zorg kunnen het best gelaagd gegeven worden, afgestemd op de behoeften van de ouders in spe" (p. 101). Prachtig. Zorg op maat, keuzevrijheid op basis van goede informatie, het bekende verhaal. Maar het probleem was nu juist dat er zoveel nitwits zijn die maar raak fokken, zonder te weten wat de gevolgen kunnen zijn. En daar was het toch allemaal om begonnen, om dat risico in te dammen. Het rapport zegt daarover het volgende:
"Een mogelijk gevaar van gelaagde zorg is dat de hulpverlener niet in actie komt als de hulpvrager door gebrek aan kennis en inzicht geen interesse heeft. Hierdoor kunnen zeer reële risico's aan de aandacht ontsnappen. De informatie over risico's en mogelijkheden [om] die te vermijden moet daarom van meet af aan breder zijn dan de algemeen bekende gezondheidsrisico's. De mate van nadruk kan uiteraard van onderwerp tot onderwerp verschillen, en hangt samen met de vraag hoe breed het draagvlak voor een bepaalde interventie is." (p.101)
Vrij vertaald: als er maar genoeg mensen zijn die vinden dat een bepaald onderwerp belangrijk is, dan hoeft het uitgangspunt van gelaagdheid niet meer te gelden. Oftewel: als Geert Wilders maar voldoende stemmen krijgt, dan kan alles. We vinden dat geen prettige gedachte, en een adviesorgaan onwaardig.
Tenslotte heeft de Gezondheidsraad ook nog een antwoord paraat voor mensen die het allemaal maar niks vinden, omdat nu ook al de wéns tot voortplanting gemedicaliseerd gaat worden. Zin hebben om kindjes te maken is toch een gezonde drift en geen ziekte?
De Gezondheidsraad tilt daar niet zo zwaar aan, want: "Medicalisering is een containerbegrip waarin allerlei overwegingen en problemen (zoals beperkingen van autonomie, het ontstaan van onrust, impact op morele oordelen) worden gebundeld" (p. 100)
Tja, zo weten we er nog wel een paar. Angst is geen probleem omdat het een containerbegrip is. Privacy is geen probleem omdat het een containerbegrip is. Armoede is geen probleem omdat het een containerbegrip is. Het feit dat woorden na verloop van tijd steeds vager worden, betekent nog niet dat de bijbehorende problemen niet meer actueel zijn.
Al met al vinden we dat de ambitie van de overheid om gezonde burgers te kweken wat te ver aan het doorschieten is. Er moet nog maar eens heel goed worden nagedacht of we al die beschermende maatregelen wel willen. Zeker wat betreft de persoonlijke gesprekken met hulpverleners, maar ook wat betreft de voorlichtingscampagnes. Want de stress die het kan veroorzaken als je weet dat je niet leeft volgens de normen van de overheid, kan óók schadelijk zijn voor de ongeboren vrucht.
