12 november 2011 door Justine Pardoen
Bijna alle kinderen en jongeren beleven seks via internet. Daarmee zijn ze bijna automatisch strafbaar. Wat moeten we daarmee als ouders?
Sexting is het versturen van seksueel getinte berichten, foto's en video's. Online seks dus, waar de meeste tieners bijna dagelijks mee te maken hebben. Ouders en deskundigen hebben daar een andere kijk op dan de overheid. Dat kan tot problemen leiden, zoals ik hieronder zal uitleggen.
De huidige wetgeving is vooral bedoeld om iets te doen tegen kinderporno. Dat is nuttig en belangrijk, maar tegelijkertijd beperkt die wetgeving de ruimte voor gewone kinderen om gewoon te experimenteren. In de praktijk komt het erop neer dat tieners die seksueel willen experimenteren, dat beter fysiek kunnen doen dan online, als het gaat om mogelijke strafbaarheid.
Al in 2006 constateerden we dat 'internet-opvoeding' in feite neerkomt op 'seksuele opvoeding'. (Zie ons onderzoeksrapport Seks is een game.) Kinderen worden voortdurend geconfronteerd met seks op internet - in de vorm van tekst en beeld - en tegelijkertijd doen ze ook zélf seksuele ervaring op. Daar moet je iets mee, als ouders.
Een 9-jarig meisje kan bijvoorbeeld al seksueel getinte vragen krijgen op de chat van een spelletjes-site, een 11-jarige jongen kan informatie zoeken over homoseksualiteit als hij iets wil weten, en een 13-jarige die online gaat flirten, is geen uitzondering. Tieners leven voor een groot deel online. Ze ontmoeten daar nieuwe vrienden, ze flirten, ze worden verliefd, ze starten er relaties, en vroeg of laat hebben ze online seks, in welke vorm dan ook.
Wat sexting – of online seks – precies is, valt moeilijk te zeggen. Het kan variëren van het voeren van seksueel getinte gesprekken, tot elkaar uitdagen. Van het sturen en ontvangen van uitnodigingen (online en offline) tot het gebruik van de webcam, jezelf uitkleden, jezelf aanraken, masturberen, en foto's en video's daarover uitwisselen. Tieners vinden het net zo spannend en leuk om daarmee te experimenteren via internet als in het echt. Niet iedereen doet het, maar de jongeren die het doen, ervaren het vaak als iets positiefs.
Hoe vaker tieners online flirten, des te vaker ze ook seksueel getinte opmerkingen terugkrijgen. Ook zullen ze dan vaker seksueel getinte vragen beantwoorden, en toegeven aan verzoekjes om seksuele handelingen te verrichten, zoals strippen voor de webcam.
Oftewel: ze krijgen waar ze om vragen. Wat dus niet per se negatief hoeft te zijn. Voor jongens geldt dat hoe vaker ze online flirten, hoe positiever ze seksueel getinte reacties ervaren. Voor meisjes geldt ongeveer hetzelfde. Hoe vaker die online flirten, hoe groter de kans dat ze het verzoek voor een ontmoeting als positief ervaren.
De meeste ouders zijn bang voor de gevaren die dit alles met zich meebrengt, en dat is begrijpelijk. Want er hoeft maar dát mis te gaan en je kind is voor het leven getekend. Het maken en delen van seksuele beelden is niet per definitie schadelijk, maar het kan wel heel erg misgaan als die beelden verder verspreid worden.
Sexting kan een hoop schade berokkenen. Foto's en video's kunnen gaan zwerven over het internet, en kunnen in kinderporno-netwerken terechtkomen, zonder dat je ze ooit weg kunt krijgen.
Wat vaak begon als een spannend experiment tussen twee tieners, kan hen permanent blijven achtervolgen:
Wat betekent dit alles voor ouders, en voor de seksuele opvoeding van hun kinderen?
Het ligt voor de hand om te beginnen met vertellen wat wel en niet mag. Maar wát vertel je ze dan? Niet aan online seks doen, omdat je dan strafbaar bent? Dat is niet realistisch. Ten eerste omdat sexting al dagelijkse praktijk is, en ten tweede omdat je normaal experimenteer-gedrag niet wilt criminaliseren. Seks is leuk, plezierig en mooi, is de boodschap die we onze kinderen willen meegeven. Niet dat het verboden is.
De vraag is dus óf het eigenlijk wel de taak van ouders is, om hun kinderen allerlei wetten en regels te gaan uitleggen die alleen maar bedoeld zijn om uitwassen (qua seksueel misbruik van minderjarigen) te beteugelen, en helemaal niets te maken hebben met normaal experimenteer-gedrag.
Onze wet- en regelgeving is - net als in de meeste andere Europese landen - bedoeld om minderjarigen te beschermen tegen seksueel misbruik oftewel kinderporno (Art. 240b van het Wetboek van Strafrecht). De Nederlandse wet- en regelgeving is echter óók bedoeld, zo blijkt uit een aanwijzing van het OM van augustus 2011, om kinderen te beschermen tegen "een subcultuur die misbruik van minderjarigen in de hand werkt". Dat gaat vrij ver, want om welke elementen van 'subcultuur' gaat het hier eigenlijk?
Artikel 240b is kortgeleden aangepast aan het Europese Verdrag van Lanzarote. En wel veel strenger dan oorspronkelijk bedoeld was. In de praktijk komt het erop neer dat je vanaf je 12e tot je 18e vervolgd kunt worden voor een beetje experimenteren met foto's en filmpjes.
Kortom: sexting, oftewel online seks, oftewel het uitwisselen van foto's of filmpjes, is strafbaar tot je 18 jaar bent omdat het onder kinderporno valt. Online seks is dus illegaler dan echte seks! En omdat het een zedenmisdrijf is, kom je er nooit meer vanaf, ook al is de zaak geseponeerd. In veel beroepen kun je een loopbaan of een stageplaats dan wel vergeten. (Zie ook: Wat betekent 'een strafblad' bij minderjarigen?)
Het maken, uitwisselen en bezitten van seksueel getint materiaal door tieners is volgens deskundigen een normale vorm van experimenteren. Het past bij een normale seksuele ontwikkeling van tieners die nu eenmaal alles wat ze meemaken óók online beleven. Onze wetgeving houdt daar helaas geen rekening mee en inmiddels zijn er ook veel politie-rechercheurs die grote moeite hebben met de gevolgen voor experimenterende tieners.
Ouders zijn dus gedwongen om een dubbele boodschap aan hun kinderen te geven:
Work-arounds voor ouders kan ik niet bedenken. Het is zoals het is. Er zal dus echt iets fundamenteel moeten veranderen. Ik heb daarvoor vier voorstellen:
1. Het huidige artikel 240b van het Wetboek van Strafrecht zou zodanig gewijzigd moeten worden dat er rekening wordt gehouden met normaal experimenteer-gedrag van jongeren. Kinderen moeten door de wet beschermd worden tegen misbruik, okee, maar dat mag er niet toe leiden dat ze ook beschadigd worden door diezelfde wet.
2. Zolang artikel 240b nog niet gewijzigd is, zou het OM in ieder geval moeten uitspreken dat dit artikel alleen bedoeld is om op te treden tegen kinderporno, en dat het niet gebruikt mag worden tegen tieners die met wederzijds goedvinden geëxperimenteerd hebben. Ze zijn dan weliswaar nog steeds strafbaar, maar hoeven niet vervolgd te worden.
3. Er is meer onderzoek nodig naar sexting, bij voorkeur gefinancierd door de overheid. Wat is normaal en wat niet? Wat zou echt strafbaar moeten zijn en wat niet?
4. Scholen moeten serieus aandacht gaan besteden aan media-opvoeding in het algemeen en sexting in het bijzonder. De echt schadelijke aspecten bij (seksueel) experimenteren moeten daarbij aan bod komen. Denk aan intimidatie, stalking, manipulatie, chantage, belediging, misbruik van vertrouwen, privacy-schending, het verspreiden van persoonlijke foto's, etc.
Het moet mij van het hart dat ik het uitermate treurig vind dat een gezonde seksuele ontwikkeling tegenwoordig belemmerd wordt door de wet, omdat de makers daarvan meer aandacht hebben gehad voor de uitwassen dan voor het normale. Experimenterende tieners zijn geen producenten van kinderporno. Het zou mooi zijn als we hierover in alle openheid kunnen praten. Met iedereen. Van politie tot ouders, en van politici tot leerkrachten. En niet te vergeten met onze kinderen.
