Tips om te praten over de dood met je kinderen (per leeftijd)

Praat erover, juist nu

Hoe eerder je erover begint, hoe makkelijker het is. Als jullie allemaal gezond zijn, lijkt de dood vaak nog ver weg. Maar juist dan is het goed om het al bespreekbaar te maken, zodat het onderwerp minder beladen is. Wat je bespreekt hangt er natuurlijk wel vanaf hoe oud je kind is. We geven je wat tips om erover in gesprek te gaan thuis.

Praten over de dood met je kind is nooit makkelijk, maar het hoeft ook niet zo zwaar te zijn. In ons gratis e-magazine delen we super eenvoudige en handige tips om dit gevoelige onderwerp op een ontspannen manier bespreekbaar te maken. Van praktische tips tot kleine gesprekstarters die je meteen kunt gebruiken. Wil je het e-magazine ontvangen? Vul dan je e-mailadres in en download het gratis. Zo kun je op een natuurlijke manier met je kind hierover praten.

Opvoeding en gedrag

Hoe praat je met je kind over condooms?

Praten over de dood en verlies met kinderen tot 12 jaar

Jonge kinderen kunnen lastig begrijpen wat dood zijn precies is. Kinderen vanaf 6 jaar snappen steeds beter wat het betekent als iemand dood is. Ze stellen veel vragen, bijvoorbeeld nadat een klasgenootje heeft verteld dat zijn opa is begraven. Hoe maak je op deze leeftijd al een begin met het praten over de dood en afscheid?

• Niet vermijden: Grijp de momenten aan die zich voordoen, bijvoorbeeld als je kind er zelf over begint door wat hij ziet of hoort. Kinderen kunnen al veel vragen stellen over de dood. Probeer het onderwerp niet te vermijden maar de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden.
• Gebruik eenvoudige taal: Gebruik woorden en begrippen die je kind kan begrijpen. Vermijd ingewikkelde termen. Zeg bijvoorbeeld "dood zijn" in plaats van "overlijden" of "heengaan".
• Wees geduldig: Kinderen hebben vaak tijd nodig om moeilijke onderwerpen te begrijpen. Ze kunnen dezelfde vragen meerdere keren stellen terwijl ze proberen het te verwerken. Geef ze de tijd en herhaal je antwoorden geduldig.
• Stel vragen: Stel daarnaast zelf ook vragen aan je kind om hem er zelf over te laten nadenken. Als je bijvoorbeeld hebt uitgelegd wat het verschil is tussen begraven en gecremeerd worden, kun je vragen wat hij zelf zou willen. Op deze manier haak je in op het moment.
• Boekjes lezen: Lees samen boekjes die gaan over verlies en afscheid.

Boekentips over leven en dood

• Kikker en het vogeltje gaat over een dood vogeltje, waardoor Kikker zich afvraagt wat dat nu eigenlijk betekent om dood te zijn. Geschikt voor kinderen vanaf 3 jaar.
• Misschien is doodgaan wel hetzelfde als een vlinder worden nodigt je uit om op een laagdrempelige manier over de dood te praten met je kind. Voor kinderen vanaf 5 jaar.
• Alles wat was is een boek dat kinderen bewust maakt van hun gevoelens en geeft handvatten om met je kind te praten over verdriet, verandering en afscheid. Geschikt voor jonge en oudere kinderen.
• Opa Daantje doet het niet meer is een prachtig verhaal waarin de dood en begraven worden heel duidelijk n in kindertaal wordt uitgelegd. Angsten en verdriet worden besproken en vragen worden duidelijk beantwoordt.  En van ieder verkocht exemplaar wordt twee euro gedoneerd aan het Ronald McDonald Kinderfonds.

Praten over de dood en verlies met kinderen van 12-18 jaar

Als je kinderen al wat ouder zijn, kan het als een enorme drempel voelen om de dood bespreekbaar te maken. Toch kan het heel fijn zijn om het er samen over te hebben, juist om er een gewoonte van te maken. Hopelijk helpen deze tips om erover in gesprek te gaan samen.

• Haak in op een situatie: Wil je graag praten over de dood of een uitvaart maar vind je het moeilijk om erover te beginnen, gebruik dan momenten waarop je kunt inhaken. Bijvoorbeeld als jullie een begrafenis op tv zien of als er een begrafenisstoet voorbij rijdt. Als je het lastig vindt om te beginnen over jouw eigen afscheid, kun je ook beginnen met een vraag stellen aan je kind (vanaf een jaar of 15/16): ‘Heb je zelf wel eens nagedacht over hoe je jouw uitvaart zou willen? Wil je begraven worden of gecremeerd? Hoe zie je die dag voor je? Wordt het een groot feest? Wat voor muziek zou je graag willen?’
• Kies een goed moment: kies een goed moment om te praten. Welk moment je hiervoor kiest, hangt af van de situatie. Wil je erover praten zonder dat er een aanleiding voor is dan kun je er spontaan over beginnen en het luchtig houden. Bijvoorbeeld als je een mooi liedje hoort op de radio, waardoor je kan aangeven dat je zo’n nummer op jouw uitvaart zou willen omdat het een speciale betekenis voor je heeft. Of deel dat dit nummer je doet denken aan een overleden familielid, waardoor je kunt vertellen hoe dat voor jou was toen diegene kwam te overlijden. Mocht je zelf ziek zijn, wordt het een lastiger gesprek en is het beter er echt voor te gaan zitten. Leg in ieder geval altijd uit waarom je erover wilt praten. Bijvoorbeeld omdat het je rust geeft of omdat je het belangrijk vindt om in het leven ook over de dood te kunnen praten.
• Maak er een mooi moment van: behalve praten over wat je zou willen als het leven voorbij is, kun je ook praten over wat je nog zou willen nu je nog leeft: ‘Wat wil je allemaal nog doen voor je doodgaat?’. Stel samen met je kind(eren) een bucketlist op met dingen die jullie nog graag willen doen in het leven. Dit hoeven echt geen grote wensen zoals een wereldreis te zijn. Denk bijvoorbeeld ook aan die fotografiecursus die je al jaren wil volgen of misschien wil je tiener nog heel graag een keer bungeejumpen. En als jullie alle wensen in het leven hebben besproken, kun je de wensen voor jullie afscheid bespreken. Wie wil er een groot knalfeest? Of houd je het liever intiem? Misschien wil jij begraven worden en je partner gecremeerd en ontstaat er zo een gesprek over de voor- en nadelen van de verschillende mogelijkheden. 

Praten met je kind vanaf 18 jaar en ouder

Zodra je kind volwassen is, veranderen er best wat zaken.

• Verzekeringen regelen: zo is hij zelf vanaf 18 jaar verantwoordelijk voor zijn verzekeringen, zoals zijn zorgverzekering, reisverzekering of uitvaartverzekering. Je kunt hem helpen om na te denken over zijn eigen wensen voor een uitvaart en hier samen over te praten. Hoe ziet een uitvaart er uit? Wie zou je uitnodigen?

• Vergeet niet de belangrijkste uitvaartwensen te bespreken: het zou vervelend zijn als je onverwachts komt te overlijden en je familie niet weet of je begraven of gecremeerd wilt worden. Voor je naasten is het heel belangrijk dat ze de grote lijnen weten. Wist je dat dit ook helpt bij de rouwverwerking? Bespreek daarom op zijn minst of je gecremeerd wilt worden of niet. En mocht je voor een crematie kiezen, heb je dan ook wensen over wat er met je as moet gebeuren? Is er een bepaalde plek die speciaal is voor jou en je kind(eren) waar je as uitgestrooid kan worden? Of zouden ze het fijner vinden om je dichtbij te hebben in huis?

Voorkom onnodig verdriet en stress

Wist je dat in de meeste gevallen mensen onverwachts overlijden en hun naasten het afscheid moeten regelen in 5 tot 7 dagen? Wat als zij niet goed weten wat jouw uitvaartwensen zijn? Voor jou maakt het misschien niet zo veel meer uit, maar je naasten willen je vast een uitvaart geven waar je trots op had kunnen zijn. En dat kan alleen als je van tevoren aangeeft wat je wilt. Al is het maar om je familie een plezier te doen. Het is vervelend als zij naast het verdriet ook onrust voelen doordat ze niet weten welke keuzes ze moeten maken voor jouw uitvaart. Zorg er daarom voor dat ze weten wat jouw wensen zijn. Daarnaast zijn er verschillende mogelijkheden om je uitvaartwensen vast te leggen.

Leg je uitvaartwensen vast

Wist je dat je jouw uitvaartwensen al digitaal (en kosteloos) kunt vastleggen? Zo weet je zeker dat er niets vergeten wordt. Je kunt hier alle details vastleggen zoals bloemen, de muziek, de soort kist en eventueel de broodjes of hapjes. Je kunt daarnaast ook vastleggen of je er iets feestelijks van wilt maken of misschien toch liever niet. Wil je een dresscode? Bijvoorbeeld feestelijke kleding, een verbod of zwart, of wil je dat iedereen het zelf mag bepalen? Je kunt je wensen op ieder moment aanpassen. Wel zo handig, want misschien heb je in deze levensfase hele andere wensen dan over 20 jaar. Zo kun je er dus zelf op een laagdrempelige manier voor zorgen dat je een plan maakt voor je eigen afscheid. Via dit online formulier leg je gratis je uitvaartwensen vast. Wil je alles liever op papier, dan kun je ook een Uitvaartwensenformulier aanvragen.

 

Misschien vind je dit ook interessant:

Alles over rouwverwerking bij kinderen.

Wie zorgt er voor jouw kind(eren) als jij er niet meer bent? Dit wil je weten over het aanwijzen van een voogd!

Dit artikel is samen met onze kennispartner Monuta geschreven.