13 april 2015
Volgens promovendus Jeroen Pronk kunnen buitenstaanders helpen om pesten te beëindigen. Meer theorie dan praktijk, lijkt ons.
Pesten kan beter worden tegengegaan door de passieve houding van buitenstaanders aan te pakken, zodat zij slachtoffers verdedigen. (Beter dan het aanpakken van de pesters of het weerbaar maken van de slachtoffers.) Dat blijkt uit een onderzoek waarop Jeroen Pronk vandaag – op 13 april 2015 – promoveerde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Volgens Pronk kunnen buitenstaanders – oftewel kinderen die zich niet met het pesten bemoeien – helpen om pesten te beëindigen. Vaak willen ze het slachtoffer wel helpen, maar doen ze dat uiteindelijk niet, of alleen maar indirect. Ze troosten het slachtoffer bijvoorbeeld, in plaats van af te stappen op de pesters.
Uit het onderzoek blijkt dat buitenstaanders "zich meer bewust moeten worden van het feit dat hun ontwijkende gedrag het gepest kan verergeren en de negatieve gevolgen voor het slachtoffer kan vergroten." Zelf zouden we daar nog aan kunnen toevoegen (op basis van het onderzoek van Niels Baas, van de Universiteit Twente) dat pesters doorgaans een publiek nodig hebben. Als dat er niet is, of als het zich niet als zodanig gedraagt, is de kans op pesten al een stuk kleiner.
Het pest-groepsproces kan volgens Pronk worden aangepakt "door de sociale en emotionele competentie en de weerbaarheid van buitenstaanders te versterken". Een van de middelen daarvoor zou de zogenaamde Sta Sterk Training zijn. (Deze training is 'voorlopig goedgekeurd' door de onderzoekers van het Nederlands Jeugdinstituut, dat vorig jaar – in 2014 – 61 anti-pestprogramma's onderzocht.)
Het onderzoek van Pronk werd uitgevoerd onder leerlingen uit de bovenbouw van de basisschool (groep 6 t/m 8) en brugklassers.
Tja... dat zou mooi zijn, als je het pesten zou kunnen verminderen door de buitenstaanders (of omstanders, zoals je ze ook zou kunnen noemen) een actievere rol te laten spelen. Handen uit de mouwen, jongens en meisjes!
Maar het vervelende is nu juist dat het een soort ijzeren wet lijkt te zijn dat omstanders zich doorgaans niet willen bemoeien met een slachtoffer. Dat staat bekend als het omstander-effect (dat vorige week ook al in het nieuws was vanwege het molesteren van treinconducteurs).
Promovendus Pronk noemt ook zelf een probleem: "Buitenstaanders willen vaak verdedigers zijn, maar durven dat niet. Ze hebben vaak specifieke persoonlijkheidskenmerken, zoals introversie en strafgevoeligheid." Dat lijkt ons nogal dodelijk voor zijn 'oplossing'. Want persoonlijkheidskenmerken, die verander je niet zomaar...
Proefschrift: Jeroen Pronk, Bullying Contextualized: Changing the Group Process by Changing Outsiders’ Involvement. (VU Amsterdam, Faculteit der Psychologie en Pedagogiek, 2015).
