25 maart 2005 door Elsie Sloot
Aflevering 5 van onze rubriek met opvoedtips voor alledaagse situaties. Deze week helpt Elsie Sloot een kleuter van zijn angst voor spoken af.
Dino is 4 jaar en zo vreselijk bang. Hij zegt tegen zijn moeder "Het spook moet dood!" en hij vertelt hoe lelijk het spook is. Een man in witte kleren. Zijn moeder kan er maar niet achter komen waar het over gaat. De familie komt uit Kaap Verdië. Dino's moeder spreekt matig Nederlands, maar Dino zelf spreekt en verstaat het heel goed.
Dino kan erg in paniek raken wanneer er niet serieus rekening wordt gehouden met zijn angstfiguur.
Ruim twee maanden geleden heeft Dino een nieuw broertje gekregen. Hij zit sinds enkele maanden op school, maar daar merken ze nog niets van zijn angst. Hij kan en durft 's avonds niet te gaan slapen en slaapt daarom bij zijn ouders in bed, evenals de baby.
De familie woont in een huis in een dichtbevolkte wijk in een grote stad. Er is veel overlast rond het huis van lawaaiige jongeren, die 's avonds de motor van hun brommer nog eens extra hard laten draaien. Ze maken ook ruzie voor de deur, waardoor de omwonenden na 7 uur niet meer naar buiten durven.
Een 4-jarige zit volop in de fantasie-fase. Dat wil zeggen dat alles om hem heen de hele dag door kan leven en bewegen en reageren alsof er 'leven' in zit. Bovendien kan hij zelf de fantasie sturen, door de fantasie-figuur iets te laten zeggen wat hem als kind goed uitkomt of een oplossing biedt voor iets waar hij anders niet uitkomt. Het past dus heel erg bij de leeftijd om veel te fantaseren.
Dino is drie jaar het exclusieve kind van zijn ouders geweest en opeens kwam daar een indringer bij. Een wurm dat alles mag waar Dino nu te groot voor wordt gevonden. En dat klopt ook: Dino is al zindelijk, hoeft niet meer gedragen te worden, kan zichzelf aankleden en eten en heeft de plaats als oudste om te laten zien hoe knap hij al is.
De baby daarentegen wordt gekoesterd en vertroeteld, opgenomen en opgetild, gewiegd en opgevrolijkt, en Dino moet nu steeds even wachten. Dat is best moeilijk voor een jong kind. De komst van zijn broertje kan daarom ook een bedreiging zijn, naast het plezier dat hij gaat krijgen met datzelfde kind.
Dit kan een oorzaak zijn van zijn angsten. Een kleuter denkt snel dat de nieuwe baby staat voor afkeuring: "Ze vonden me niet leuk genoeg en toen namen ze een ander!"
De leefomstandigheden van dit gezin doen overigens ook geen goed; ze dragen niet bepaald bij aan een gevoel van veiligheid. Maar daar valt weinig aan te doen, want zomaar een ander huis is er niet.
Een 4-jarige kan over dit soort omstandigheden zelf nog niet zoveel vertellen. Angst is er ineens en waar dat vandaan komt zit in de magie van de angst gevangen. Als je nog zo klein bent, koppel je dat gevoel nog niet aan een oorzaak.
Ik gaf deze moeder de volgende tips:
1. Spreek je kind niet tegen in zijn angst. Als je een bang kind tegenspreekt, krijgt hij geen erkenning voor zijn emotie. Dus als je zegt "Je hoeft niet bang te zijn", mist het kind erkenning voor zijn probleem. En dat terwijl je het als ouder toch zo goed bedoelt.
2. Praat met je kind over zijn angst. Dat geeft het beste resultaat. Vraag hoe het eruit ziet en wanneer het op z'n ergst is, of op welke plaats (in huis, buiten, etc.). Steun hem in het vertellen van zoveel mogelijk details, ook als je denkt dat de fantasie nu wel heel erg ver gaat.
3. Laat je kind lekker fantaseren. Sommige kleuters kunnen er de prachtigste verhalen bij bedenken. Laat dat gewoon gebeuren. Het effect is dat ze er niet alleen een spannende draai aan kunnen geven, maar ook dat ze kunnen gaan nadenken over hun eigen mogelijkheden.
4. Bedenk samen oplossingen. Als het hele verhaal eruit is, kun je er samen oplossingen voor gaan bedenken. Probeer daarbij het kind zover te krijgen dat het zélf de oplossingen gaat aandragen. Vraag door over wat hij zou doen als het spook er is, bij hem in de buurt komt bijvoorbeeld. Stel je samen voor hoe sterk je kind is, hoe je kunt roepen, gillen, schoppen naar het spook, enzovoorts.
In het tweede gesprek bleek dat het wel gelukt was om met Dino erover te praten, maar dat hij moeilijk verder wilde in het zoeken van oplossingen. Hij wilde alleen maar bij zijn moeder blijven. Vooral 's nachts was dat een probleem en daarom zochten we eerst dáárvoor een praktische oplossing.
Omdat het bij-je-in-bed-slapen niet zo handig is, heb ik geadviseerd om een bed naast het bed van de ouders te maken. Daarmee laat je merken dat het kind niet apart wordt gelegd (en de baby lekker in bed mag), en bovendien geef je het kind het gevoel dat hij wel een beetje gekoesterd kan worden, maar ook zelf iets kan bijdragen.
Het bed naast dat van mama bleek een goede tussenoplossing. Het spook ging al iets naar de achtergrond.
Tijdens het derde gesprek bleek dat Dino al weer in zijn eigen bed had geslapen. Maar toch kreeg het verhaal nog een andere wending.
Dino en zijn moeder waren deze keer samen gekomen. Dino reageerde onmiddellijk, toen ik hem vroeg naar het spook. Even keek hij een beetje argwanend, zo van "Hoe weet jij dat?" Maar toen heeft hij onder onze aanvoering vakkundig het spook op een schoolbord getekend.
Nadat ik vroeg of dat het was, en hij dat bevestigde, heeft hij de tekening helemaal opgesloten onder een laag krijt. Daarna heb ik met hem afgesproken dat het spook nu eigenlijk in een gevangenis zat en bij mij moest blijven. Dat lukte.
Het spook bleef bij mij en hij kon naar huis. Hij vond het prachtig. Hij heeft het spook uiteindelijk met de bordenwisser helemaal uitgeveegd en is blij vertrokken.
