3 november 1999 door Justine Pardoen
Van januari 1999 tot april 2001 verzorgde Ouders Online elke woensdag een halve pagina over 'opvoeding' in het dagblad Trouw, geïnspireerd op datgene wat er die week bij Ouders Online was voorgevallen. Het onderstaande artikel maakt deel uit van die serie.
De dochter van Patricia is al zeventien. Maar nog zijn de puberteitsproblemen niet voorbij. Al anderhalf jaar is er met regelmaat ruzie. Slaande ruzie. Patricia: "De laatste keer, verleden week, was de ergste. Er werden van beide kanten rake klappen uitgedeeld en de woorden die gezegd werden, zijn niet voor herhaling vatbaar." Hoe normaal is het dat je slaags raakt met je puberdochter?
Patricia is verdrietig: "Ik heb altijd veel van haar gehouden, maar nu merk ik dat ik een grote hekel aan haar krijg. Een moeder en dochter die op de grond liggen te vechten, dat is toch niet normaal?" Patricia vindt dat ze faalt, maar is tegelijkertijd wanhopig: "Ik kan niet meer aardig doen tegen haar. Bij de gedachte dat ze straks thuis komt alleen al, word ik kriegelig. Er moet iets gebeuren, maar wat?"
Nadat Patricia hulp gezocht had bij haar huisarts, heeft haar dochter een eerste gesprek gehad met een maatschappelijk werkster. Maar deze ging eerst vier weken met vakantie, dus dat schoot ook niet op.
Reina reageert. Volgens haar kun je er als moeder vaak niets aan doen dat het zover gekomen is. Je schuldig voelen heeft geen zin. Ook zijn er geen pasklare oplossingen, denkt Reina, maar een paar tips heeft ze wel: "Je hoeft niet lief en aardig te doen, maar misschien lukt het je om neutraal te reageren. Niet terugschelden, niet schreeuwen, rustig of niet reageren. Negeren kan soms heel goed werken." Daphne is het daarmee eens: "Stap uit het gevecht. Na verloop van tijd zal blijken dat je dochter niets meer heeft om tegen te vechten."
Dat Patricia zelf al hulp gezocht heeft, stemt andere ouders op het Forum van Ouders Online hoopvol. "Dat is inderdaad nodig in dit geval", vindt ook Joanna Sandberg, gezinstherapeut in de adolescentenkliniek van een Academisch Ziekenhuis. Sandberg: "Mijn ervaring is dat het vaak niet zinvol is als alleen de puber gaat praten met een hulpverlener. Ook nu lijkt het probleem niet te zitten alleen bij de moeder of alleen bij de dochter, maar juist in hun relatie. Het gaat hier om een machtsstrijd waarbij er elke keer dat er gevochten wordt, eentje wint -- meestal de puber -- en eentje verliest -- meestal de moeder. De moeder is haar gezag kwijt, de puber luistert niet meer. Door te gaan slaan, of dat nou terugslaan is of niet, laat de ouder zien dat hij of zij niet meer in staat is om op een andere wijze grenzen te stellen. Dat Patricia het gevoel heeft dat ze faalt als moeder, is dan ook begrijpelijk."
Komt het vaak voor dat ouders een hekel krijgen aan hun kind? Sandberg is niet verbaasd: "Af en toe een hekel hebben aan je kind is eigenlijk vrij normaal. Denk maar aan de gevoelens voor je eigen moeder of je partner. Maar dat gaat ook weer gauw over. Als het langer duurt, wijst het op een verstoorde relatie tussen ouder en kind. In dit geval duurt het al anderhalf jaar, en dat is erg lang."
Als het al zover is als bij Patricia, dan kan een moeder in haar eentje eigenlijk niet zoveel meer veranderen. Sandberg: "Er zit niets anders op dan dat de dochter als de moeder samen hulp krijgen. Voor een ouder is het vaak moeilijk om naar zijn eigen aandeel te kijken. Toch is dat wel nodig, want het is te gemakkelijker om je puberende kind de schuld te geven van alles wat er misgegaan is. Op den duur kun je daardoor inderdaad een hekel aan je kind krijgen en dat is dodelijk voor je relatie."
Het losmakingsproces tussen moeders en dochters heeft alles te maken met hoe de moeder heeft mogen loskomen van haar eigen moeder, legt Sandberg uit. "Sommige moeders hebben zelf niet geleerd wat een goede moeder-dochterrelatie is. Als de moeder zelf geen prettige jeugd heeft gehad, is ze wellicht onbewust jaloers op haar dochter. Soms verzet een moeder zich tegen het zelfstandig worden van haar dochter en lukt het haar niet om de goede afstand te houden. Kortom, heftige conflicten ontstaan heus niet alleen door de puberdochters zelf."
Toch kan het allemaal wel goedkomen. Met een beetje hulp. Zowel Patricia als haar dochter willen graag dat het goed komt, maar hoe dan ook: het slaan moet onmiddellijk stoppen. Sandberg: "Een gezinstherapeut zou hen kunnen helpen. Hoe eerder hoe beter, want hoe langer er geweld gebruikt is in een relatie, hoe moeilijker het is om deze te herstellen. Moeder en dochter moeten nogal wat aangaan nu: niet alleen anders naar elkaar leren kijken, maar ook naar zichzelf."
