15 februari 2021 door Bureau Geluk(t)

Hoogbegaafdheid bij baby's en peuters: kan dat?

“Een hoogbegaafde is een snelle, slimme denker, die complexe zaken aan kan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, inlevend. Hij of zij schept plezier in creëren.”, aldus een definitie van hoogbegaafdheid die voorkomt uit een Nederlandse Delphi-consensus.

Wat is hoogbegaafdheid?

Hoogbegaafdheid is een eigenschap van het brein die meestal al op jonge leeftijd tot uiting komt. De hersenen zijn op een andere manier opgebouwd en ontwikkelen zich op een andere manier dan bij kinderen die deze eigenschap niet hebben. Bij kinderen tot een jaar of 6 spreekt men meestal nog niet van hoogbegaafdheid maar van een ontwikkelingsvoorsprong.

Hoe herken je baby's en peuters met een ontwikkelingsvoorsprong?

Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong lopen in vergelijking met hun leeftijdsgenoten ver voor in hun ontwikkeling. Deze voorsprong kan op verschillende gebieden te zien zijn. In veel gevallen is het te zien aan hun leergierigheid, de snelheid waarmee ze dingen onder de knie krijgen, hun vermogen om zich te concentreren en de jonge leeftijd waarop ze de normale ontwikkelingsstadia bereiken.

Baby`s met een snelle ontwikkeling herkennen

Bij baby’s met een ontwikkelingsvoorsprong wordt gezien dat ze al snel na de geboorte hun hoofdje kunnen optillen. Het lijkt of ze zich meer bewust zijn van hun omgeving, verder kunnen kijken en meer zien dan kinderen zonder deze voorsprong. Deze baby`s kunnen een hele indringende blik hebben. Vaak hebben ze ook een ander slaap-waakpatroon. Ze hebben minder slaapbehoefte waardoor ze meer wakker zijn en vaak hazenslaapjes doen. De eenkennigheid die gebruikelijk rond de 9 maanden begint, wordt vaak al eerder rond de 6 maanden gezien. Ze kunnen al veel eerder onderscheid maken tussen hun ouders en anderen.

Slapen

Slaapt je baby slecht? Misschien komt het wel door een slaapregressie. Dit kun je doen!

Peuters met een ontwikkelingsvoorsprong herkennen

Bij peuters met een ontwikkelingsvoorsprong wordt vaak een hoog energieniveau en weinig slaapbehoefte gezien. Op cognitief vlak zien we vaak een vroege taalvaardigheid en een uitgebreide woordenschat. Ze hebben een grote leerhonger, een sterk geheugen, hebben snel begrip van abstractie en hebben een goed ontwikkeld tijdsbesef.

Gratis webinar over hoogbegaafdheid

In dit eenmalige, exclusieve én gratis webinar vertelt Tessa Kieboom wat belangrijk is om de opvoeding van hoogbegaafde kinderen op een positieve manier aan te pakken en hoe je om kunt gaan met de uitdagingen die je tegenkomt in het ouderschap. 

Meer informatie of direct aanmelden? Dat kan hier.

Waarom is het belangrijk om een voorsprong zo vroeg te signaleren?

Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong bekijken hun omgeving anders en hebben sterke eigenschappen die door de omgeving niet altijd begrepen worden. Hierdoor kan een voorsprong tot lastige opvoedsituaties leiden. Zoals intense emoties, een sterke eigen wil, een grote drang naar zelf willen doen en zelf willen bepalen, behoefte aan uitdaging en graag de discussie aan willen gaan. Een jong kind met een ontwikkelingsvoorsprong kan deze punten dagelijks laten zien. Dit kan veel energie en impact hebben op het hele gezin. Het gezin heeft samen met de opvang, school en vriendjes veel invloed in het tot uiting komen van de ontwikkelingsvoorsprong van het kind. Als de omgeving samenwerkt en aansluit bij de behoeften van het kind, geeft dat kansen om zich fijn te blijven ontwikkelen. Dit zorgt er ook weer voor dat je kind lekker in zijn of haar vel kan zitten.

Waar kan ik in de opvoeding op letten?

Doordat er vaak onvoldoende kennis is, worden kinderen met een voorsprong vaak niet volledig erkend waardoor ze zich sterk gaan aanpassen of ‘lastig’ gedrag laten zien. Het komt voor dat zij hierdoor hun zelfbeeld niet goed ontwikkelen. Erkenning en positieve bevestiging is hier belangrijk bij. Deze tips kunnen helpen om je kind een gevoel van erkenning te geven. 

• Kom tegemoet aan zijn of haar leerhonger: misschien kun je al boekjes aanschaffen voor oudere kinderen om het niveau van je kind tegemoet te komen. Is je kind al bezig met lezen en schrijven? Bied het dan aan. Is hij gek op getallen en tellen? Zoek de uitdaging op in het spel.

• Volg vooral zijn ontwikkeling en stel daarbij 'eisen'; als jouw kind snel klaar is met een opdracht én dit zonder fouten doet, dan zijn de eisen te laag. Hierdoor kan je kind niet goed laten zien wat hij kan en dit is juist belangrijk voor zijn ontwikkeling. Juist kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong moeten ervaren dat fouten maken erbij hoort.

• Erken zijn mening ('Ik kan zelf mijn appel snijden') maar leg uit en wees consequent waarom jij bepaalde keuzes maakt ('Ik hoor wat je zegt maar ik vind een appel nog te hard om zelf te snijden omdat ik bang ben dat je in je vinger snijdt. Hier is een banaan en een mesje, deze mag je zelf snijden.').

• Geef verantwoordelijkheid en ruimte. Kinderen helpen een verantwoordelijkheidsgevoel te geven, doe je niet door te autoritair te zijn en te veel controle uit te oefenen maar evenmin door te toegeeflijk te zijn. Geef je kind de ruimte om dingen zelf te ontdekken. Vul niet alles al in en help alleen als het nodig is. Maak samen afspraken en geef je kind vertrouwen dat hij het zelf kan, ook al lukt het niet meteen. Zo voelt je kind zich competent.

• Benadruk dat hij kan groeien in alles dat hij doet. Benadruk dat fouten juist leerzaam zijn. Dit hebben kinderen met een voorsprong vaak (nog) niet ervaren. Veel van wat ze kunnen, is hen komen aanwaaien. Het is dan ook van groot belang dat de focus niet gaat naar het resultaat. Geef daarom complimenten op het proces of inzet en niet op het resultaat.

• Praat over gevoelens; gevoelens kun je niet afdwingen. Het is heel normaal om boos of verdrietig te zijn en door emoties te ervaren, leren kinderen ermee omgaan. Veel kinderen weten niet wat hen overkomt bij heftige emoties en kunnen hun eigen gedrag vaak niet plaatsen, praten hierover is daarom van groot belang. Wat voel je eigenlijk in je hoofd en lijf als je verdrietig of boos bent? Vertel ook aan je kind wat je zelf doet als je heftige emoties ervaart. Wat helpt jou dan?

• Leer kinderen met hun gevoeligheid om te gaan. Hoogbegaafde kinderen zijn over het algemeen heel alert, ze registreren veel en krijgen daardoor veel prikkels binnen. Soms kunnen prikkels, zoals geluiden, licht of emoties, overweldigend zijn. Te veel prikkels kunnen leiden tot irritatie en ongewenst gedrag. Hoogbegaafde kinderen moeten leren om aan te voelen wanneer zij overprikkeld raken en hoe zij dan een prikkelarme omgeving kunnen opzoeken. Help je kind dit moment te herkennen, geef woorden aan het gevoel en de oorzaak en biedt een plek waar ze de prikkels even los kunnen laten. Bijvoorbeeld: "Volgens mij vind je het lastig dat je niet met de takelwagen kan spelen omdat andere kinderen er steeds mee spelen. Klopt het dat je daar boos van wordt? Dat is ook niet fijn. Zullen we even samen naar buiten gaan om rustig te worden?"

Een grote ontwikkelingsvoorsprong is een signaal dat een kind veel capaciteiten en een groot vermogen tot leren heeft. Het is belangrijk te erkennen dat er kinderen zijn die op jonge leeftijd al laten zien dat ze meer kunnen dan hun leeftijdgenoten. Het is aan ons volwassenen om het kind te helpen dat te mogen laten zien. Immers, een kind dat hierom gewaardeerd wordt en aangesproken wordt op zijn niveau, zit lekker in zijn vel. Hij ontwikkelt voldoende zelfvertrouwen, zal minder ongewenst gedrag vertonen en een positiever/realistischer zelfbeeld ontwikkelen. Door vroeg te signaleren lever je een bijdrage aan de ontwikkeling van het kind en krijgt hij de kans op een goede start van zijn leven.

Bronnen:
Kooijman van Thiel, Hoogbegaafd, dat zie je zo
Tessa Kieboom, Hoogbegaafd, als je kind (g)een Einstein is
Lilian van der Poel, Bijdehante baby's en pittige peuters
Anne Meersman en Kristin Stroobandt, Peuters die net iets meer kunnen
Expertgroep ontwikkelingsvoorsprong