28 maart 2021

Hoe weet ik of mijn kind een leerachterstand heeft?

Basisschoolkinderen hebben een paar maanden thuis gezeten en hun ouders en leraren hebben hun stinkende best gedaan om ze zo veel mogelijk bij te brengen. Bij de meesten is dat thuisonderwijs prima gelukt. Maar wat nou als de lesstof niet optimaal is behandeld of eerder opgedane kennis wat weggezakt is. Heeft je kind dan direct een leerachterstand? Dat hoeft niet zo te zijn. Shelby Vos-van Andel, leerkracht en intern begeleider schreef een mooi artikel voor onderwijsplatform Squla over eventuele leerachterstanden door het thuisonderwijs. We vroegen haar alles dat wij wilden weten over het aanpakken van een leerachterstand.

Wanneer is er sprake van een leerachterstand?

Wanneer spreek je van een leerachterstand? “Een leerachterstand is een achterstand op een bepaald leergebied (bijv. lezen, spelling, rekenen), die een kind heeft ten opzichte van ‘de gemiddelde leerling’. Iemand met dezelfde leeftijd en hetzelfde genoten onderwijs.” geeft Shelby aan. Kun je dan stellen dat sommige kinderen een leerachterstand hebben opgelopen door het thuisonderwijs in coronatijd? Shelby: “Waarschijnlijk niet. Het is belangrijk om te onthouden dat alle kinderen deze coronacrisis hebben meegemaakt, dus kunnen we ze eigenlijk niet helemaal vergelijken met het normale ‘gemiddelde’, toch?”

Heeft mijn kind een leerachterstand door de coronatijd?

Het is dus te kort door de bocht om te zeggen dat kinderen een leerachterstand hebben opgelopen door de coronatijd. Een leerachterstand kun je alleen zo noemen als je kind achterloopt op de leerstof, terwijl hij hetzelfde onderwijs heeft gehad als klasgenoten. En dat is door het thuisonderwijs niet gebeurd. Het lesaanbod is aangepast en de instructies waren ‘anders’ - digitaal of door (een van beide) ouders. Daardoor moesten ze op een andere manier leren dan ‘normaal’. Het verschilt dus per kind. Geen reden voor paniek.

Shelby: “Kinderen zijn flexibel, laten we dan ook nu in de opstart flexibel zijn! Het is nog geen zomervakantie en we hebben nog een aantal schoolweken te gaan. Het is uiteraard wel zo dat er kinderen en gezinnen zijn voor wie deze situatie ronduit rampzalig is geweest. Niet alle kinderen hadden namelijk toegang tot thuisonderwijs, waardoor sommige kennis is weggezakt. Zij hebben natuurlijk wel extra aandacht nodig.”

Onderwijs en school

Studeert je kind met een beperking, ziekte of zwangerschap? Deze tips maken het studeren makkelijker!

Kinderen hebben andere dingen geleerd

Veel kinderen hebben zich tijdens de weken van thuisscholing ook op andere vlakken ontwikkeld. Vlakken die minstens zo waardevol zijn als rekenen en taal. Zo hebben ze zelfstandig leren werken en om zelf met hun tijd om te gaan. Ouders waren niet altijd beschikbaar, want zij moeten ook werken. Zo leerden veel kinderen beter plannen en zelf te starten met hun werk.

Hoe kun je erachter komen of je kind een leerachterstand heeft?

Scholen doen er alles aan om eventuele leerachterstanden zo vroeg mogelijk te signaleren. Shelby: “Door middel van observaties, methode-toetsen, leerlingvolgsysteemtoetsen (bijv. CITO) en hoe je kind in de klas is, kan de juf of meester de ontwikkeling en mogelijke leerachterstand in beeld brengen. Wees je er wel bewust van, dat veel kinderen zich snel aanpassen en ook een sprongetje kunnen maken. Hierdoor kunnen ze de 'achterstand' soms weer verrassend snel inhalen.”

Wat doet de basisschool aan een leerachterstand wegwerken?

Een leerachterstand wegwerken, dat doen basisscholen vaak zelf. Hiervoor zetten ze diverse middelen in. Goed nieuws dus: mocht je kind een beetje achterlopen, dan is er nog niets aan de hand.

Zo pakken basisscholen een leerachterstand aan:

• Het lesprogramma aanpassen: een leerachterstand geldt vaak voor specifieke vaardigheden. Je kind heeft bijvoorbeeld moeite met taal of rekenen. Dan besteedt de leerkracht meer aandacht aan dit specifieke leerprobleem.

• Kinderen helpen met de planning van huiswerk: soms zijn kinderen al heel erg geholpen met meer structuur. Zo kunnen ze hun tijd beter inplannen voor huiswerk en eventueel extra opdrachten. Overzicht geeft rust, waardoor ze makkelijker aan het werk gaan en blijven.

• Huiswerkbegeleiding: sommige kinderen hebben wat meer begeleiding bij hun huiswerk.. Ze weten bijvoorbeeld niet goed hoe ze kunnen beginnen of hebben moeite met zich concentreren. Huiswerkbegeleiding kan dan goed helpen.

• Extra grote letters op toetsen of in boeken: soms lijken al die letters als een tsunami over je kind heen te stromen. Dan raakt je kind het overzicht kwijt. Een simpele oplossing is om toetsen en boeken aan te bieden met extra grote letters.

• Kleinere groepjes maken met kinderen van hetzelfde niveau: kinderen op de basisschool gaan zichzelf steeds meer vergelijken met andere kinderen. Als je kind telkens geconfronteerd wordt met het feit dat anderen sneller en ‘slimmer’ zijn, dan doet dan geen goed voor zijn zelfvertrouwen. In zo’n geval geeft een kleinere groep met gelijkgestemden vaak meer rust en het vertrouwen om aan het werk te gaan.

• Een deel van de lesstof herhalen. Hierdoor krijgen leerkrachten een beter beeld van kinderen wel of niet begrijpen.

Zie je ondanks deze inzet weinig verandering, dan hoef je alsnog niet in de stress te schieten. Er zijn nog meer mogelijkheden om de leerachterstand weg te werken. Bijvoorbeeld het inzetten van een remedial teacher, dit is een leraar die er speciaal voor opgeleid is om leerlingen met een leerachterstand te helpen. In dit rapport van het Centraal Planbureau lees je meer over interventies leerachterstanden in het primair onderwijs.

Daarnaast is er een project gestart waar studenten worden ingezet om leerachterstanden van leerlingen door het thuisonderwijs te verhelpen. 

Leerachterstand wegwerken, wat kun je als ouder doen?

Als het gaat om een leerachterstand wegwerken, dan onderneemt de school dus al veel actie. Moet je dan als ouder maar gewoon wachten totdat er verandering optreedt, of is er nog iets dat je zelf kunt doen?

Shelby: ‘Kinderen zijn flexibel en ieder kind leert en ontwikkelt op zijn eigen tempo. Door nog eens de belangrijkste vaardigheden die in de afgelopen periode minder ingeoefend zijn te herhalen kun je meteen zien of je kind dit beheerst. Vooral bij rekenen is het belangrijk dat er geen stappen overgeslagen worden. Rekenen is als een muurtje: als de onderste stenen ontbreken, kun je er niet op verder bouwen. Als bijvoorbeeld de tafels niet beheerst worden kun je in groep 7 of 8 ook geen breuken vermenigvuldigen.’ Heeft je kind rekenproblemen, lees hier hoe je dit kunt aanpakken!

Het is dus belangrijk dat je weet waar je kind een achterstand in heeft. Meestal kan de leerkracht je meer informatie geven. Ook weet je kind zelf vaak heel goed waar hij moeite mee heeft. Shelby: ‘Het is altijd goed om je zorgen te delen met de leerkracht. Misschien kan hij of zij je geruststellen of kunnen jullie samen denken over hoe je kind geholpen kan worden. Momenteel wordt nog wel door het RIVM geadviseerd om oudergesprekken digitaal of per telefoon te doen. De meeste scholen plannen daarom de rapportgesprekken als een digitaal gespreksmoment.’

Spelenderwijs aan een achterstand werken

Als je in gesprek gaat met de juf of meester kan die je het best advies geven in wat je zelf nog kunt doen en of het wel echt nodig is. Te veel met school bezig zijn is ook niet leuk voor je kind en werkt demotiverend. Maar behalve boven de boeken te hangen, zijn er natuurlijk ook andere manieren om te leren. We geven je wat tips over wat je samen met je kind kunt doen.

• Maak rekenen thuis leuk! Betrek rekenen thuis bij leuke activiteiten, zoals de tafels springen in de tuin (eerst even aan de slag met stoepkrijt dus) of ga samen naar de supermarkt en vraag aan je kind of hij wil uitrekenen hoeveel jullie moeten afrekenen.
• Oe of au, ei of ij? Doe een wedstrijdje wie de meeste woorden kan bedenken die op -isch eindigen (wat dacht je van tropisch!) of download een leuk spel, zoals dit vouwdobbelsteenspel of dit speciale Taal Ganzenbord. Meer goede spelling tips vind je in dit artikel over spelling.
• Oefen met een app, zoals Squla. Met de Squla app kan je kind thuis op zijn eigen niveau alle schoolvakken oefenen door middel van quizzen en games. Spelenderwijs leren zorgt ervoor dat kinderen gemotiveerd blijven. In deze demo krijg je een goed beeld van hoe de app precies werkt.

Dit artikel is samen met onderwijspartner Squla geschreven.