3 mei 2021
Als je partner overlijdt sta je zelf vaak voor een van de moeilijkste en verdrietigste perioden in je leven. Want naast je partner, was deze persoon ook de papa of mama van je kinderen. En je kinderen wil je in deze moeilijke tijd ook zo goed mogelijk begeleiden. Hoe kun je je kind begeleiden in het verlies van een ouder, terwijl je zelf ook in een rouwproces zit? In dit artikel geven we je handvatten voor deze heftige tijd.
Als jij midden in je eigen verdriet en emoties zit, kan het heel raar voelen als je kind wel lekker aan het spelen is en zelf ‘gewoon’ plezier maakt. Dit heeft te maken met de andere manier van rouwen bij volwassenen en kinderen. Vooral jonge kinderen rouwen anders dan volwassenen. Zo verwerken ze hun verdriet veel meer in stukjes. Intens verdrietige buien en fijne momenten van spelen kunnen elkaar moeiteloos af te wisselen. Dit betekent niet dat je kind geen verdriet heeft, alleen dat hij of zij er anders mee omgaat dan jij.
De signalen van volwassenen die verdrietig zijn of (emotionele) pijn hebben zijn herkenbaar. Huilen, een kort(er) lontje, weinig of juist heel veel slapen en weinig of veel eten. Bij kinderen kan het moeilijker zijn om de signalen te herkennen. Dat je kind niet steeds huilt, betekent niet dat hij niet verdrietig is. Het komt er alleen anders uit. Zo kunnen kinderen hun verdriet en pijn uiten door:
Als jouw partner, de vader of moeder van je kind(eren), overlijdt is dat voor iedereen in het gezin moeilijk. “Je hebt te maken met je eigen emoties, gevoelens, en vooral rouw. Wat helpend is in deze situatie is om je kind(eren) eerlijk te vertellen dat je zelf ook verdriet en pijn hebt. Dit mag je ook gerust laten zien. Vertel ze eerlijk dat je ze graag altijd wil helpen maar dat dit soms lastig kan zijn door je eigen verdriet.”, vertelt Desiree Moerenhout, Rouwcoach bij Growcoach
Je hebt in deze periode je handen vol aan je eigen verdriet. Bedenk dat je deze periode niet alleen door hoeft. Bedenk, samen met je kinderen, wie jullie zou kunnen helpen. Dit kan voor verlichting zorgen, zodat je ook toekomt aan je eigen rouwproces. Laat je kinderen ook echt meedenken. Bij wie voelen zij zich fijn en thuis? Misschien hebben je kinderen wel allemaal andere behoeftes, probeer dan individueel met ze te kijken wie zij graag als 'kletsmaatje' zouden willen. Desiree: “Deze persoon moet er voor je kind kunnen en willen zijn als hij dat nodig heeft. Het contact hoeft niet per se steeds over rouw te gaan. Soms heeft een kind er juist baat bij dat op dat moment de gang van het leven gewoon doorgaat. Kinderen zijn gevoelig voor regelmaat en als er een ouder wegvalt, verandert er veel in het leven van een kind. Dus laat je kind bijvoorbeeld mee eten bij de ander, zodat hij ziet dat het er ‘gewoon’ aan toe kan gaan.”
Daarnaast is het voor de rouwverwerking van een kind (en jezelf) belangrijk om het niet weg te stoppen. Als je er klaar voor bent, kun je samen met je kind(eren) kijken hoe jullie papa of mama een speciaal plekje kunnen geven in huis. Geef papa’s gitaar een prominente plek in huis of mama haar zelfgemaakte schilderij. Voor kinderen kunnen foto’s ook fijn zijn. Zoek samen foto’s uit op de computer of je telefoon en print ze uit bij een fotozaak, Kruidvat of Hema. Maak er een mooie collage van en doe er een lijst omheen voor aan de muur.
De emoties overmannen je en de zorg daarnaast voor je kind(eren) maakt het er niet makkelijker op. Goed voor jezelf zorgen is niet eerder zo belangrijk geweest. De belangrijkste tip is beseffen dat je het niet alleen hoeft te doen. Het rouwproces waar jij doorheen moet is iets van jezelf, maar dit betekent niet dat je alles alleen moet doen. Schakel dus hulp in en neem hulp aan. We voelen ons vaak bezwaard om hulp aan te nemen, maar bedenk eens hoe fijn het is als je zelf iets kunt doen voor een ander. De mensen om jullie heen willen waarschijnlijk maar al te graag ergens bij helpen. Eten koken, de kinderen van school halen, ze naar sport brengen, samen iets ‘normaals’ doen - kleine dingen die voor jou nu heel erg helpen.
Daarnaast is het heel belangrijk om met elkaar te blijven praten, hoe moeilijk dit soms ook is. Heeft jouw kind verdriet terwijl jij het zelf ook lastig hebt? Ben daar dan vooral zo open mogelijk in. Door jouw verdriet en gevoelens met je kind te delen, zal hij het ook eerder tonen en met je bespreken. Het is niet erg om samen te huilen of, als het verdriet te groot is, samen een feelgood-film op te zetten. Geef altijd ruimte en erkenning aan de gevoelens van je kind maar sluit die van jezelf niet af. Wordt het je teveel? We kunnen het niet vaak genoeg zeggen: vraag om hulp.
Nadine: Mijn man, hun vader - ik heb 12 kinderen, is vorig jaar overleden. Ik heb mijn kinderen vanaf het begin erbij betrokken. Ze hebben een tekening op de kist gemaakt, gedichten en teksten schreven, hun foto is meegegaan in de kist met de uitvaart, ze waren bij het bezoek: alles. Nu nog herdenken we hem veel met zijn allen en betrekken we hem bij belangrijke dingen in ons leven.
Joanne: Ik verloor mijn man toen mijn kinderen 2 en 4 waren. Ik vond het bijna niet te doen, maar voor je kinderen blijf je doorgaan. We hebben de kinderen betrokken bij zijn ziekte, waardoor ze er al eerder bij betrokken waren. Hierdoor konden we het nog samen aan de kinderen proberen uit te leggen - voor zover dat gaat. Mijn tip voor andere ouders die alleen verder moeten: vraag hulp. Voor de kinderen, maar ook (juist!) voor jezelf. Je hoeft het niet alleen te doen.
Gerard: mijn dochter verloor haar moeder toen ze 3 was. Ze heeft, waar het kon, bijgedragen aan het afscheid. Zo heeft tekeningen gemaakt voor op en in de kist, voor de kaart en voor op de liturgie. Wat ik vooral belangrijk vond, was dat we ook na de dienst de herinneringen in leven houden. Samen halen we elk jaar op de verjaardag van haar moeder / mijn vrouw herinneringen op. Dit heeft geholpen om hele jonge herinneringen van mijn dochter levendig te houden. Het helpt haar om een beeld te vormen van haar moeder. Hoe het was en hoe ze nu over bepaalde dingen zou denken.
De meest mensen overlijden onverwacht. Als achterblijver moet je dan vaak binnen een week het afscheid regelen. Naast je eigen verdriet, dat van je gezin en andere naasten krijg je dan ook te maken met een hoop regeldingen en keuzes waar je nog nooit eerder voor hebt gestaan. Koffie of een borrel na het condoleren? Wel bloemen, geen bloemen, iedereen in het zwart of juist feestelijk gekleed? Dingen waar je als nabestaande niet over na wilt of kunt denken, maar die wel zorgen voor de uitvaart die bij de overledene past. En dingen die je nu al gratis online kunt vastleggen. Ook de kosten van de uitvaart kun je de nabestaanden uit handen nemen door te kiezen voor een uitvaartverzekering. Zo kun je de mensen die je lief zijn toch nog een beetje helpen als je er zelf niet meer bent.
Dit artikel is samen met kennispartner Monuta geschreven.
