5 maart 2020

Hoe geef je seksuele voorlichting aan je kind?

Moet je als ouder seksuele voorlichting geven?

Misschien denk je: waarom zou ik nog seksuele voorlichting geven als het op school ook gedaan wordt? Om meerdere redenen. Op de basisschool wordt bijvoorbeeld niet alles behandeld. Daarnaast ben jij het grootste voorbeeld voor je kind. En over seksualiteit praten met je kind zorgt ook weer voor een sterkere band tussen jullie. Naomi: ‘Seksuele voorlichting moet je absoluut niet alleen aan school overlaten. Sterker nog: school zou een aanvulling moeten zijn op je eigen voorlichting. Ouders hebben de essentiële rol om kinderen hierover in te lichten. Wanneer kinderen met hun ouders leren praten over seksualiteit, zullen ze sneller naar hen toekomen als ze iets ‘leuks’ hebben meegemaakt, maar ook als het een keer 'niet oke' gaat of als ze een minder prettige ervaring hebben gehad. Op deze manier is het laagdrempeliger voor je kind om het er thuis ook over te hebben. Ook heb je als ouder meer invloed op wat er aan bod komt en wat nog niet, zo ben je meer op de hoogte van hetgeen wat speelt bij je kind.´

Seksuele voorlichting basisschool

Seksuele voorlichting wordt al op de basisschool gegeven. Hier hebben scholen diverse lesmethodes voor. Op de basisschool houdt de voorlichting vooral in dat kinderen leren hoe hun geslachtsdelen heten en krijgen ze voorlichting over relaties. Het doel is vooral dat kinderen meer bekend worden met het thema, waardoor ze eerder vragen durven te stellen. Het is daarom heel belangrijk dat je hier als ouder op aansluit. Hoe vroeger je begint, hoe meer het een ‘gewoon’ onderwerp wordt in huis. 

Naomi: ‘Praten over seksualiteit kan in principe al vanaf de geboorte. Vanaf dat moment gaat het voornamelijk over praten over seksualiteit in de brede zin van het woord en dingen benoemen zoals de geslachtsdelen. Hoe ouder je kind wordt, hoe meer je met jouw kind zelf kunt praten. Als je met je kind in gesprek wilt over dit thema, ga er dan bij voorkeur niet uitgebreid voor zitten, maar probeer het aan te kaarten als je het tegenkomt in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld op tv, social media of als je merkt dat je kind nieuwgierig is. Je kunt er ook tussendoor of als je ergens mee bezig bent heel ‘casual’ over beginnen.’

Seksuele voorlichting geven per leeftijd

Vanaf welke leeftijd kun je wat bespreken op het gebied van seksualiteit? Naomi: ‘Dit is een hele brede vraag waar geen eenduidig antwoord op te geven is. Wat wel altijd belangrijk is, is om je als ouder te verdiepen in wat een gangbare seksuele ontwikkeling is. Wat wordt er bijvoorbeeld op school behandeld en wat sluit aan bij de levensfase van je kind.’

Peuter

Hoe vertel je je kind dat opa of oma dood is?

Als ouder kan het onwerkelijk zijn om te bedenken dat je kind (binnenkort) seksueel actief is, maar weet dat dit al goed vanaf het 12de jaar kan beginnen. Jongens en meisjes worden nu eenmaal groot en vaak sneller dan je misschien zou willen. In plaats van je ertegen te verzetten, is het beter ervoor open te staan. Als je een open relatie met je kind wilt over dit onderwerp, veroordeel hem dan ook nooit en neem zeker geen houding aan die zegt: ‘seks is slecht of vies of verkeerd' of 'het is abnormaal dat je nieuwsgierig bent naar je eigen lichaam / je mag niet aan je eigen lichaam zitten.’ Het is belangrijk dat je ervoor zorgt dat je kind er op de juiste manier klaar voor is. En dat gaat verder dan waarschuwen tegen SOA’s of een ongewenste zwangerschap. Het gaat ook om seksueel weerbaar maken, zelfvertrouwen krijgen in zichzelf en hem leren dat je respect moet hebben voor je eigen en andermans lichaam.

Seksuele voorlichting aan je kind gaat om meeveren

Basisschoolkinderen leren steeds meer over voortplanting en in deze periode gaan ze ook steeds nieuwsgieriger worden naar hun eigen lichaam. Laat je kind zijn of haar lichaam gewoon ontdekken, het is echt onschuldig en hoort bij de normale seksuele ontwikkeling van je kind. 

Beweeg mee met de interesse van je kind, sommige kinderen zijn er eerder aan toe dan anderen. Net zoals sommige kinderen eerder praten of lopen dan anderen. Ook hierin is het belangrijk dat je aansluit bij de ontwikkeling van je kind. Heeft je zoontje bijvoorbeeld een stijve piemel, dan is het niet erg als je jezelf een beetje schaamt of je ongemakkelijk voelt, maar besef vooral dat het een natuurlijke reactie van het lichaam is. Probeer er daarom zo normaal mogelijk over te doen. Later kun je het onderwerp heel casual aansnijden. Vraag bijvoorbeeld of je kind weet waarom dat gebeurt. Ook meisjes kunnen nieuwsgierig worden naar hun vagina en de verschillende onderdelen. Waar komt plas uit? En wat is die opening? Benoem alles zoals het heet en leg je dochter dus uit waarvoor we een vagina hebben. Vertel je dochter ook tijdig over menstrueren, waarom worden meisjes en vrouwen ongesteld en hoe werkt het allemaal met onze hormonen en cyclus? Probeer er regelmatig momenten voor te vinden om zulke onderwerpen te bespreken en laat het gesprek vooral sturen door de vragen die je kind heeft.

Houd de onderwerpen altijd zoveel mogelijk open en veer mee met de belevingen die je kind heeft zonder je eigen oordeel erover te vellen. Vanaf de pubertijd gaat de ‘simpele’ seksuele voorlichting wat verder. Het gaat niet alleen maar over voortplanting. Voor pubers komt er weer meer bij kijken op het gebied van relaties, bijvoorbeeld door seksuele voorkeuren en online gevaren zoals sexting. 

Uit een onderzoek kwam naar voren dat jongeren tussen de 15 en 18 jaar oud meer informatie willen krijgen over seksualiteit, dit gold voornamelijk voor de lessen op school, maar als ouder kun je hier ook al op aansluiten. Onderwerpen als genderdiversiteit en seksuele diversiteit moeten een rol krijgen in seksuele voorlichting. Bespreek het dus ook eens met je kind. Stel vragen over hoe hij of zij hierover denkt en of ze weten wat het inhoudt. Vergeet ook de onderwerpen: grenzen en wensen, offline en online seks, verliefd worden, de eerste keer seks en verkering krijgen niet. Hoe begin je hierover bij pubers? Naomi: ‘Het beste is er altijd tussendoor een keer over te beginnen, bijvoorbeeld tijdens de was opvouwen, in de auto of haak in op een situatie die zich op school heeft afgespeeld, iets wat je op straat ziet of op tv.’ Maak er dus vooral geen groot ding van!

Wensen en grenzen bespreekbaar maken

De basis voor een gezonde seksuele relatie met anderen, is het kunnen aangeven van je wensen en grenzen. Maar dit moet je wel leren. Hoe kun je jouw kind hierbij helpen?

• Vermoed je dat jouw kind al begint met zoenen en vrijen, dan is het belangrijk dat hij/zij dit alleen doet omdat hij dit zelf wilt en het ook fijn vindt, niet omdat het moet.
• Geef aan dat seks hebben of vrijen iets heel moois is en heel fijn kan zijn, maar dat kan alleen als je kind zich prettig voelt. Als ze niet willen of zich niet fijn voelen, dan mogen ze gerust 'nee' zeggen. Ook als ze eerst ja hebben gezegd en gaandeweg de situatie toch niet meer willen. Ook dat is een ‘nee’ en iedereen hoort dat te accepteren.
• Vraag je kind eens hoe hij denkt over seks en wat kan en niet kan. Kinderen die een sterke mening hebben, staan ook steviger in hun schoenen.
• Ben alert op grensoverschrijdend gedrag, en dan bedoelen we niet alleen van andere kinderen, ook jouw kind kan zich hier (onbewust) aan schuldig maken.

Tips voor seksuele voorlichting geven aan je kind

Onderstaand alle tips voor seksuele voorlichting aan je kind op een rijtje:

• Probeer heel luchtig het onderwerp aan te snijden terwijl jullie ergens mee bezig zijn. Zo maak je het minder beladen.
• Probeer in te haken op onderwerpen die je tegenkomt op tv, op straat, school of social media. Let ook op waar je kind mee bezig is en sluit aan bij de leeftijdsfase. Begin bijvoorbeeld op tijd een gesprekje over ongesteld worden, schaamhaar, borsthaar, baardgroei, borsten of de eerste zaadlozing.
• Het gaat er niet om of je het gedrag van je kind goedkeurt, het gaat erom dat je kind zich vrij voelt met jou te praten over dit beladen onderwerp. Je kunt je kind nu eenmaal niet tegenhouden, je kunt alleen meeveren en proberen te behoeden.
• Vind je het lastig om erover te praten of wil je kind dit niet, leg dan eens wat folders of een boek op zijn/haar kamer. Introduceer ook de website sense, deze staat vol informatie voor jongeren over seks, homoseksualiteit, verliefd worden en alles waar je kind mee te maken kan krijgen.

Wat doe je als je kind niet met je wilt praten over seks?

Misschien wil jij wel seksuele voorlichting geven aan je kind, maar misschien denkt hij/zij daar anders over. Wat kun je dan doen? Naomi: ‘Als je kind er niet over wilt praten, kaart dat dan aan. Waarom wilt hij of zij er niet over praten? Geef ook aan waarom je het belangrijk vindt dat het bespreekbaar is. Je kunt ook een boek of folder in de kamer leggen.

Het is belangrijk dat je aangeeft dat je altijd open staat voor een gesprek. Het helpt heel erg als je hier niet speciaal voor gaat zitten, maar het terloops onder de aandacht brengt. Soms is het echt nodig dat je kind bepaalde informatie krijgt, denk aan de eerste zaadlozing, menstruatie, eerste keer seks of seks op social media. In dit soort gevallen zou je toch moeten aangeven dat jullie het wel even moeten bespreken. Zo voorkom je dat je kind het van andere leert of het opzoekt op het internet.´

Dit artikel is geschreven in samenwerking met Naomi Dessaur van naomimaaktbespreekbaar.nl