31 oktober 2011 door Miriam Lavell
Het Elektronisch Leerlingdossier (ELD) doet veel meer dan alleen maar registreren. Schoolbesturen kunnen er ook mee selecteren, stelt Miriam Lavell.
Eind september kwam basisschool De Zuiderpoort in Ede in het nieuws. Het schoolbestuur had het plan opgevat om – tegen de wil van het schoolteam en tegen de wil van de ouders – voortaan aan de poort te gaan selecteren op etniciteit. Het bestuur was niet op andere gedachten te brengen en daarom had iemand ten einde raad de publiciteit gezocht. Met succes. Het schoolbestuur haalde bakzeil en trad af. Plan van tafel.
In de media-storm bleef een belangrijk aspect onbesproken. Hoe kan een school eigenlijk weten welke afkomst een leerling heeft? Ik vermoed dat die vraag is blijven liggen omdat iedereen voetstoots aanneemt dat scholen nu eenmaal over dit soort informatie beschikken.
Die informatie hebben ze inderdaad, vrees ik, maar het is wel verboden. Het mág gewoon niet, zegt ook het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) in een recent advies, waarin voorgenomen wetgeving getoetst wordt aan de hand van bestaande privacy-wetgeving.
Scholen houden zich wel meer niet aan de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). Daarom staat er een wetswijziging op stapel. Niet om scholen beter aan de regels te houden, maar om de regels beter aan te passen aan de heersende praktijk.
Zo is het al jaren gebruikelijk dat scholen alle leerlinggegevens aan vervolgscholen verstrekken. Dus: het hele leerlingdossier, inclusief het onderwijsnummer c.q. het burgerservicenummer (BSN). Dat mag ook niet. Althans, nog niet, op dit moment (28 oktober 2011).
Inmiddels heeft de Tweede Kamer unaniem een wetsvoorstel goedgekeurd waarin de huidige praktijk alsnog een rechtsgrond moet krijgen, maar de Eerste Kamer is nog niet akkoord. Minister van Bijsterveldt (Onderwijs) zei daar dat iedereen het ermee eens is, maar die vlieger ging niet op. Senator Tineke Slagter (SP), huisarts en ex-voorzitter van de Landelijke Huisartsenvereniging, wees erop dat ouders zich wel degelijk zorgen maken, waarbij ze onder andere verwees naar een artikel dat Ouders Online hier vorig jaar over publiceerde.
Met de voorgenomen wetswijziging kan zomaar een nieuw gegevensloket worden opgetuigd, van waaruit alle gegevens van alle leerlingen via hun BSN gevonden kunnen worden. Door iedereen die bij een schoolcomputer kan. Ook dat mag niet, maar ja, dat is geen belemmering, blijkt steeds maar weer. Als het kan, gebeurt het.
Dat loket gaat er iets anders uitzien dan we eerder bespraken (Zie: Elektronisch Leerlingdossier roept vragen op). Het wordt geen landelijk verplicht loket; scholen mogen er vrijwillig aan deelnemen. Daarmee zal de school voor het toegankelijk maken van de gegevens toestemming van de ouders of de leerling (vanaf 16 jr) moeten hebben. Zonder uw toestemming mag het niet. Dus: blijf alert!
Omdat de minister in een besluit over leer- en begeleidingsgegevens alles wil regelen, van basisonderwijs en speciaal onderwijs tot voortgezet onderwijs en mbo, gaat het om een onvoorspelbare mix van gegevens:
Maar door het generieke karakter van het besluit zullen ook kleuters minutieus geregistreerd worden op dit soort termen. Het systeem vraagt nu eenmaal bij alle leerlingen om gegevens over werkhouding, maar ook om een 'beschrijving van een ingrijpende gebeurtenis als punt van zorg'.
De minister vindt dat ouders geen zeggenschap mogen hebben over de inhoud van de dossiers. Scholen hebben volgens haar het recht om te doen wat hun goeddunkt, in het kader van 'hun professioneel oordeel'. Het eeuwige mantra.
Wat de minister daarbij vergeet, is dat het niet de leerkrachten, en zelfs niet de schooldirecties zijn, die zullen beslissen welke gegevens er verzameld worden, en welke functie die gegevens krijgen. Dat doen de schoolbesturen, zoals het bestuur van die school in Ede.
De adder onder het gras zit 'm vooral in de samenhang tussen de wetswijziging enerzijds en het 'passend onderwijs' anderzijds. Dat is: doelgroepen-onderwijs, waarbij de scholen – in de vorm van samenwerkingsverbanden – zelf gaan bepalen welk type leerling waar geplaatst gaat worden. Zoals dat schoolbestuur uit Ede wilde. Als er gegevens beschikbaar zijn, dan kan dat.
Zo kunnen er vestigingen ontstaan voor leerlingen met beperkingen, vestigingen voor leerlingen zónder beperkingen, en vestigingen met juist een gemengde populatie. Er kan worden gekeken naar lichamelijke kenmerken, geestelijke kenmerken, sociaal-emotionele kenmerken, IQ, thuissituatie, enzovoorts. Voorselectie op vervolgniveau vanaf de kleuterklas.
Niet het belang van de leerlingen staat hierbij voorop, maar de door het bestuur gekozen taak van een bepaalde vestiging. Voor dat type leerling in die en die verhoudingen, desnoods tegen de wil van het schoolteam en de ouders in.
Dat schoolbestuur in Ede nam slechts een voorschot op de toekomst. Mislukt, in dat geval. Maar de minister geeft met de voorgenomen wetswijziging – en het bijbehorende besluit – schoolbesturen alle instrumenten in handen om binnenkort helemaal hun gang te gaan.
