12 maart 2015
Kinderen van een jaar of 3 tot 6 kunnen lijden aan een depressie. Dat is te zien aan de manier waarop ze spelen, volgens orthopedagoog Annemieke Mol Lous.
Haar eerste studie deed Mol Lous al 20 jaar geleden. Toen dacht men dat kleine kinderen niet depressief kunnen zijn. Mol Lous: "Dat komt omdat je het moeilijk herkent; kinderen zijn niet de hele dag somber. En doorgaans baseren we ons bij de diagnose van depressie vooral op wat mensen zeggen over hun stemming. Zoals: 'Ik ben steeds somber', of 'ik voel me schuldig', of 'ik schaam me.' Maar dat soort dingen zeggen kleine kinderen natuurlijk niet."
Toch kunnen jonge kinderen – zelfs baby's - bijvoorbeeld in reactie op stress of trauma, vastlopen in negatieve of verwarrende emoties. Mol Lous vindt het belangrijk om daar wat aan te doen: "Het systeem moet in een andere stand komen, in het uiterste geval door medicatie". Maar speltherapie kan ook nuttig zijn.
Mol Lous vroeg zich af of een depressie te herkennen was aan spel. "Er waren wel theorieën dat depressieve kinderen minder spelen, en dat de kwaliteit van het spel minder is, maar echt systematisch was dat nooit onderzocht. Ik heb dat wel gedaan. Het blijkt dat depressieve kinderen in het algemeen minder spelen, en vooral problemen krijgen als hen gevraagd wordt om negatieve emoties te spelen."
Bij kinderen in de leeftijd van 3 tot 6 komt 'doen-alsof' en het spelen van rollenspellen enorm tot ontwikkeling. Ze gebruiken het spel om emoties na te spelen en te reguleren. Maar bij kinderen met een depressie lukt dat niet.
Mol Lous: "Als je een niet-depressief kind vraagt om iets verdrietigs te spelen, komt er al snel een heel verhaal, zo van: 'Toen was Lotte ziek, en toen ging ze naar de dokter, en toen ging ze dood, en toen kwam pappa en die zei: weet je wat we gaan patatjes eten, en toen kwam het weer helemaal goed'. Een depressief kind kan niks met zo'n spelsituatie. Zo'n kind zal stilvallen, of de poppetjes van tafel gooien."
"Bij andere aandoeningen die ook invloed hebben op spelen, zoals autisme, zie je dat niet. Wat mij aangaat is mijn studie wetenschappelijk ondersteuning voor de kracht van speltherapie."
Voor een echte diagnose zijn uiteraard professionals nodig, zoals een kinderpsychiater. Toch kunnen leerkrachten volgens Mol Lous een belangrijke rol spelen bij het signaleren van mogelijke depressieve klachten.
Mol Lous: "In mijn derde studie heb ik gekeken of leerkrachten op basis van hun reguliere observaties van het spel in de klas depressie kunnen herkennen. Dat is inderdaad het geval. Leerkrachten herkennen kenmerken in het spel van kinderen waarvan in eerder onderzoek is gebleken dat ze kenmerkend zijn voor het spel van depressieve kinderen. Ze kunnen een kind helpen door suggesties te doen in het spel, om zo te leren om te gaan met emotionele situaties. Werkt dat niet voldoende, dan is het ook zeker iets om met de intern begeleider en de ouders te bespreken. Niet lekker spelen kan een indicatie zijn voor latere problemen."
Overigens komt het niet zo héél veel voor, depressies bij kleuters. De kinderen die de onderzoekster betrok in haar studie, hadden de diagnose 'ernstige depressie,' die gesteld was door een kinderpsychiater. "Het duurde lang om voldoende kinderen te vinden," aldus de onderzoekster. "Gelukkig is het een zeldzaam fenomeen."
Bron: Radboud Universiteit
Promotie: Depressies bij jonge kinderen, als verdriet je spelen kleurt...
