30 mei 2010 door Justine Pardoen
De film 'Afterschool' vertelt haarscherp waar pubers van nu mee bezig zijn. Het contrast tussen het leven op school en het leven op internet. Gaat dat zien!
Afterschool ging al in 2008 in première op het Filmfestival van Cannes, maar is vanaf nu ook in een aantal Nederlandse filmhuizen te zien. Het is een ontroerende voltreffer over de eenzaamheid van pubers, die je lang zal bijblijven.
Regisseur Campos maakte de film toen hij 25 was. Al vanaf zijn 12e maakte hij zelf filmpjes, van het type dat je nu op YouTube vindt. Afterschool zit vol van met verwijzingen naar deze nieuwe clip-cultuur, waarin iedereen film kan maken én ter beschikking kan stellen aan anderen. Hij sluit daarmee naadloos aan op de YouTube-generatie, die elke dag wel even wat filmpjes bekijkt, voor de dagelijkse dosis porno en geweld.
We volgen Robert, die net als andere kinderen moet vechten om z'n hoofd boven water te houden op school. Die schoolcultuur is hard. En al helemaal op de kostschool waar hij zit, speciaal voor kinderen van rijke ouders, ergens in de buurt New York.
De film gaat over een klassiek thema, de eenzaamheid van volwassen worden. Oftewel: coming of age. En juist die eenzaamheid en de bijkomende gevoelens van falen en er niet bijhoren, hebben een enorme invloed op de persoonlijke ontwikkeling van jonge mensen als Robert. Of je nu populair bent op school of niet.
Campos zet in een paar lijnen het enorme contrast neer tussen de wereld van school en die daarbuiten. Op school wordt de YouTube-generatie begeleid door mensen die weinig gebruik maken van internet voor hun eigen plezier.
De lessen op school zijn bedoeld om discipline en culturele waarden door te geven. Maar ná de lessen zitten de leerlingen op internet, waar ze geconfronteerd worden met een totaal andere wereld. Het ene moment Romeo en Julia van Shakespeare, het andere moment masturberen bij een pornosterretje.
De tragiek is natuurlijk dat geen van beide werelden, noch die van school met zijn verheven waarden, noch die van internet met zijn platte porno, enige realiteit hebben voor deze kinderen.
Shakespeare leert deze generatie tieners niets over hoe je een meisje versiert. Maar ook de porno via internet biedt geen houvast. Jongens en meiden van nu herkennen zichzelf nergens meer in, en zijn hopeloos op zoek naar iets wat hen werkelijk raakt, gedreven als ze zijn door hormonen en de behoefte aan spanning. Zo lijkt het ook begrijpelijk dat ze benieuwd zijn naar wat drugs en alcohol te bieden hebben.
Het drama is al vanaf het allereerste moment voelbaar. De film is ouderwets traag in de snelheid van beeldwisseling, maar dat gaat geen seconde ten koste van de spanning. Soms heb je het gevoel dat je naar een documentaire kijkt, zó ongelooflijk goed zijn de acteerprestaties van de jonge acteurs.
Dat maakt de film zo knap en fascinerend: je weet dat je naar iets zit te kijken wat heel zorgvuldig in elkaar is gezet, terwijl het eruit ziet alsof het achteloos gefilmd is. Net als die YouTube-filmpjes waar de hoofdpersoon naar kijkt. Ook hij raakt in de war: is dit echt? Vinden die meisjes die vorm van seks echt prettig, of doen ze maar alsof omdat ze ervoor betaald krijgen?
De verwarring wordt nog groter als Robert per ongeluk zelf iets filmt dat van enorme betekenis blijkt te zijn. Lang denkt hij dat hij de enige is die de waarheid kent waar hij niet over durft te praten, maar uiteindelijk blijkt hij niet de enige te zijn. We leven nu eenmaal in een wereld waarin iedereen elkaar filmt, op de meest vreemde momenten.
We zijn afwisselend filmer en gefilmde. Hoe bepaalt dat ons leven? Hoe bepaalt dat de manier waarop we ons eigen leven waarderen of beoordelen? Welke rol heb je zelf nog en welke rol speelt degene die iets vastlegt?
De film reikt dan ook belangrijke thema's aan voor een gesprek met pubers. Wat is echt, en hoe bepaal je dat? Maar ook docenten in de klas zouden dit aan de orde kunnen stellen: is het belangrijk dat iets 'waar' is wat je ziet? Of gaat het ergens anders om? Als schrijvers en filmers bepalen hoe anderen de wereld te zien krijgen, wat is dan jouw rol als waarnemer? Hoeveel waarheden zijn er eigenlijk wel niet?
Zodra leerlingen onder goede begeleiding van goede docenten zelf filmpjes leren maken, zullen ze ontdekken hoe ze zelf de wereld kunnen vormgeven en welke verantwoordelijkheid dat met zich meebrengt. Maar ze leren natuurlijk ook hoe moeilijk het is om iets te maken wat boeiend blijft van begin tot eind, ook al is het maar 3 minuten...
Ik twijfel of ik deze film samen met mijn eigen pubers (van 13 en 15) had willen zien. Aan de ene kant is het misschien te heftig, onder andere vanwege de thema's seks en geweld, maar aan de andere kant levert het ongelooflijk rijke gespreksstof.
Zelfs als je er helemaal niet over zou praten na afloop, is het wel dé manier om je zoon of dochter te laten merken dat je interesse hebt in hun wereld. Onthoud je dan ook van negatief commentaar, en wie weet komen ze er later uit zichzelf nog eens op terug. Want Afterschool is wel een film die je niet zomaar weer kwijtraakt.
Een waarschuwing tot slot. Onder andere vanwege de ouderavonden die ik geef, weet ik dat sommige ouders nog wat naïef zijn op het gebied van de huidige digitale jeugdcultuur, waarin seks en geweld een grote rol spelen. Er zijn bijvoorbeeld nog steeds moeders die denken dat hun 14-jarige zoon nog niet in seks geïnteresseerd is, omdat hij er zelf nog nooit over begonnen is. Deze ouders raad ik aan om eerst zelf te gaan kijken, voor ze er samen met hun kinderen naar gaan kijken.
Maar: wel kijken! Want Afterschool vertelt een waar verhaal over onze pubers. De film is op dit moment (mei/juni 2010) te zien in Amsterdam, Eindhoven, Nijmegen en Utrecht. Maar binnenkort komt hij ongetwijfeld ook uit op DVD.
