19 maart 2021 door Jacqueline van de Sande
Zoals je in het vorige artikel hebt kunnen lezen, geven meisjes met ADHD vaak specifieke signalen af. In dit artikel vertel ik waarom het belangrijk is om deze signalen op tijd te herkennen, wat de valkuilen voor ouders kunnen zijn en wat deze meisjes nodig hebben om zich positief te ontwikkelen.
Valkuil: Irreële verwachtingen van gedrag
Traditionele rollenpatronen bestaan nog steeds, ook al denken we vaak van niet! Van meisjes wordt over het algemeen nog steeds verwacht dat zij zich netjes, rustig en beheerst gedragen, dat ze zich aanpassen en zich aan de regels houden.Dit is voor meisjes met ADHD nu juist zo moeilijk!
Als Kiki buiten is, kan het haar opeens niets meer schelen. ‘Ik klim toch op het dak’, besluit ze koppig. Handig klimt Kiki langs de regenpijp omhoog. Ze trekt zich op aan de dakrand en kruipt het dak op. Ze staat nu boven op het dak, dat gevaarlijk kraakt. Vlug loopt ze naar de bal. ‘Daar komt ie!’ roept ze naar Fadil, die gespannen toekijkt. Ze geeft de bal een harde schop. Maar oei, ze kijkt helemaal niet goed uit! Bonk! De bal komt precies tegen het raam van haar klas. Kiki schrikt. Ze wil bukken, maar het is al te laat. De meester heeft haar al gezien! Razendsnel laat ze zich langs de regenpijp naar beneden glijden. ‘Kiki!’ klinkt het boos. Daar komt de meester aangelopen. Kiki bedenkt zich geen moment en gaat er vlug vandoor. Oei, dat is niet erg verstandig, de meester is nu vast nóg bozer. (Uit: Druk en dan weer dromerig. Doeboek voor meisjes met ADHD 8-13 jaar)
Valkuil: het ADHD-gedrag wordt afgekeurd
Meisjes met ADHD krijgen vaak negatieve reacties op gedrag waar zij niets aan kunnen doen, namelijk op hun ADHD-gedrag. Zij horen vaak: ‘Doe rustig, let eens op, zit stil, knoei niet zo.’ Hierdoor kunnen zij negatief over zichzelf gaan denken.
Zo denken anderen over mij… Ik gedraag me niet netjes genoeg en niet zoals het hoort. Ik ben veel te druk, te snel, ik praat te veel en ben niet beheerst genoeg. Ik luister niet en ben niet sociaal genoeg. Ik wil niet leren en doe alleen waar ik zin in heb. (Uit: Druk en dromerig, ADHD bij meisjes. Voor ouders, leerkrachten en meisjes zelf)
Valkuil: Meisjes met ADHD krijgen vaker kritiek en straf
Meisjes met ADHD krijgen vaker kritiek en straf dan andere meisjes. Achteraf hebben deze meisjes vaak spijt van hun (impulsieve) gedrag. Zij voelen zich schuldig en schamen zich. Omdat deze meisjes de neiging hebben om niet over hun problemen te praten, kunnen zij bijkomende klachten ontwikkelen (angst- en stemmingsklachten, eetstoornis).
Vanuit het raam zie ik mijn klasgenoten lopen, op weg naar het zwembad. Ik baal dat ik niet mee mag en strafwerk moet maken. Waarom doe ik ook altijd van die domme dingen?, denk ik spijtig. Verdrietig staar ik voor me uit. Ik voel me alleen. (Uit: Druk en dromerig, ADHD bij meisjes. Voor ouders en leerkrachten.)
Valkuil: Overvraging op sociaal en emotioneel gebied
De sociaal-emotionele ontwikkeling van meisjes met ADHD verloopt over het algemeen (30%) langzamer dan hun lichamelijke en cognitieve (verstandelijke) ontwikkeling. Dat is verwarrend, niet alleen voor meisjes zelf, maar ook voor hun omgeving. Zij zien er immers net zo oud uit, weten en begrijpen evenveel als leeftijdsgenoten, maar zij gedragen zich een stuk jonger en hun interesses zijn nog dezelfde als die van jongere meisjes.
Het is voor deze meisjes moeilijk om aansluiting bij leeftijdsgenoten te vinden, zij vallen dan ook vaker buiten de groep. Omdat zij graag bij de groep willen horen, doen zij extra hun best om zich aan te passen en zich te gedragen zoals het ‘hoort’. Hierdoor kunnen zij gaan vergeten wie ze zijn en wat ze zélf denken voelen.
Dag boek! Een paar meiden uit mijn klas zijn best oké, alleen praten ze over dingen die mij totaal niet boeien. Ik vind gwn hele andere dingen leuk. En als ik iets écht leuk vind, ben ik zó enthousiast dat ik een soort hypergevoel krijg. Ik voel me dan héél héél héél blij en dat vinden ze raar. Toen ik gisteren zei dat ik niet kan wachten tot het pakjesavond is, hoorde ik Jill tegen Eline zeggen dat ze mij kinderachtig vindt. Dat vond ik helemaal niet leuk, maar ik deed net alsof ik het niet hoorde en heb er niets van gezegd. Ik begrijp het niet, hoe kan het dat zij er niets meer aan vinden? Pakjesavond blijft toch altijd superleuk?! (Uit: Nog steeds druk en dromerig. Werkboek voor tienermeiden met ADHD)
Valkuil: Overvraging op gebied van executieve vaardigheden
Meisjes met ADHD hebben moeite met executieve vaardigheden als organiseren en plannen van schoolwerk en tijd inschatten. Je zou kunnen zeggen dat ze ook op dit gebied (30%) jonger zijn dan hun kalenderleeftijd. Dit kan leiden tot overvraging. Ouders verwachten bijvoorbeeld van hun vijftienjarige dochter dat zij zelf op tijd begint te leren voor een toets. Alleen, dat lukt een meisje met ADHD niet goed! Deze meisjes kunnen gaan denken dat zij niet zo slim zijn en presteren vaak onder hun niveau.
Als ouder wil je natuurlijk dat je dochter met ADHD lekker in haar vel zit en dat ze zich goed ontwikkelt. Je doet je best om haar te begrijpen en misschien zoek je, net als veel andere ouders, naar manieren om met haar om te gaan.
Zodat jij je dochter weer beter leert begrijpen.
1. Accepteer ‘ADHD-gedrag’
Corrigeer niet het gedrag waar je dochter niets aan kan doen. Zeg niet steeds: ‘Doe rustig, zit stil, wiebel niet zo, praat niet zoveel, let op, werk netjes, knoei niet zo, doe niet zo onaardig.’ Corrigeer wel brutaal en onfatsoenlijk gedrag, dat heeft namelijk niets met ADHD te maken!
2. Zorg voor extra persoonlijke aandacht
Zorg voor een-op-een aandacht met je dochter. Doe samen iets actiefs, iets spannends of gezelligs. Gebruik humor en maak lol!
3. Ga in gesprek
Plan regelmatig een kort gesprek met je dochter. Doe dit juist als er géén negatieve aanleiding voor is! Probeer je dochter beter te leren kennen en te begrijpen. Stel open vragen en help haar vertellen wat ze zelf denkt en voelt.
4. Ontdek kwaliteiten
Veel meisjes met ADHD blinken ergens in uit of hebben een uitzonderlijk talent. Ga samen met je dochter op zoek naar wat zij leuk vindt en waar zij goed in is. Stimuleer haar om haar talent verder te ontwikkelen.
5. Zie en benoem emoties
Laat merken dat je de emoties van je dochter hoort en ziet, door deze expliciet te benoemen. ‘Ik zie dat je boos bent.’ Sta stil bij haar gevoel en laat haar vertellen wat haar boos maakt. Reageer op gevoelsniveau. ‘Jeetje, dat is heftig voor je. Ik snap dat dit je boos maakt.’ Of: ‘Wat rot voor je.’
Zoek niet (te snel) naar verklaringen en oplossingen! Hier is pas ruimte voor, wanneer er voldoende aandacht voor haar emotie is geweest. Benoem ook fijne emoties, zoals haar blijdschap. ‘Ik zie dat je er superveel zin in hebt!’
6. Leer haar aangeven wat ze nodig heeft
Leer je dochter om zelf aan te geven wat haar behoeften zijn, zo wordt zij zelfredzaam en zelfstandig. Het zou mooi zijn als je dochter op school kan aangeven dat ze twintig minuten heel geconcentreerd kan werken, maar dat ze daarna écht even moet bewegen. Of, dat ze haar beste vriendin vraagt om haar een seintje te geven, wanneer ze in een groepje teveel praat.
7. Zorg voor een vaste dag-structuur en maak afspraken
Breng structuur aan in de dag. Maak duidelijke afspraken, passend bij de leeftijd van je dochter. Niet te streng en geef ruimte voor ontlading. Door de dag-structuur op een planbord te schrijven, creëer je overzicht.
8. Vertel gewenst gedrag
Vertel welk gedrag je van je dochter (wél) verwacht, in plaats van welk gedrag je níet wilt zien. ‘Dit is een drukke straat, ik wil dat je naast mij blijft fietsen.’ Maak hier vaste afspraken over en herhaal deze regelmatig. Je kan afspraken visualiseren en op een zichtbare plaats hangen.
9. Geef directe en positieve feedback
Benadruk vooral wanneer het goed gaat en wanneer je dochter zich aan de afspraken houdt. Beloon haar direct en zorg voor een tastbare beloning: iets lekkers, extra lang buitenspelen, het toetje kiezen.
10. Voorkom strijd
Laat je dochter gedrag zien dat je moet corrigeren? Geef duidelijk aan welk gedrag je afkeurt en keur niet haar hele persoon af. Zeg niet: ‘Jij bent ook zó vervelend.’ Maar wel: ‘Ik vind het niet leuk dat je je broertje uitscheldt, stop daarmee.’ Gebruik weinig woorden en praat op een rustige, neutrale toon. Gaat je dochter ertegenin, herhaal dan je boodschap. Als de emoties van je dochter verder oplopen, kan het helpen om te kiezen voor een korte ‘time-out’ voor je dochter, op een voor haar fijne plek waar zij even tot rust kan komen. Kom er daarna op terug en begin met te benoemen wat je aan haar ziet. Bijvoorbeeld: ‘Ik hoor dat je het niet met me eens bent en ik zie dat het je boos maakt.’ Zie tip 5.
Pas daarna kan je het met je dochter over de ‘inhoud’ hebben. Over: ‘Waarom je haar gedrag afkeurt en welk gedrag je in het vervolg van haar verwacht.’
Als je merkt dat je eigen emoties oplopen, ga dan zelf uit de situatie totdat je weer helder kunt nadenken.
11. Leer plannen
Maak samen met je dochter een planning voor schoolwerk. Hak huis- en leerwerk in, voor haar, behapbare stukjes en verdeel dit over de week.
12. Beweeg elke dag een uur
Ga met je dochter de natuur in, een groene omgeving werkt ontspannend!
Een schooldag kan erg vermoeiend zijn. De hele dag opletten, nadenken en doorwerken, daar wordt je hoofd erg moe van. Het is verstandig om eerst lekker te bewegen voordat je aan je huiswerk begint. Bewegen is heel gezond! Je hoofd wordt weer fit en je raakt je energie kwijt. (Uit: Druk en dan weer dromerig. Doeboek voor meisjes met ADHD 8-13 jaar)
13. Sport intensief
Dit zorgt voor een verbetering van aandacht en een afname van hyperactiviteit.
14. Slaap voldoende en eet op tijd
