10 juni 2005 door Nadia Eversteijn
Mijn man komt uit Ghana, ik ben zelf Duitse. We wonen al een aantal jaren in Nederland, en hebben nu een zoontje van 7 maanden oud. Mijn man spreekt twee talen uit zijn geboorteland: Twi, en tevens de streektaal uit het dorp waar hij geboren is (het is echt een andere taal, dus geen dialect). Tevens spreekt hij Engels en inmiddels ook wat Nederlands, maar dit laatste nog niet erg goed. Mijn moedertaal is Duits. Daarnaast spreek ik Engels en Nederlands.
Ik wil graag advies inwinnen hoe we ons zoontje meertalig kunnen opvoeden, zonder dat hij in de war raakt of straks geen van de talen goed spreekt.
We dachten dat het verstandig zou zijn in het begin Engels (door de vader) en Nederlands (door mij) met hem te spreken. Maar dan twijfel ik weer of het niet beter is als we ieder onze moedertaal met hem spreken, omdat we die uiteraard het best beheersen.
Ik betrap mezelf er ook telkens weer op dat ik toch in het Duits tegen mijn zoontje praat. En liedjes bijvoorbeeld, ken ik bijna alleen maar in het Duits.
Maar hoe zit het dan met het Nederlands, dat hij natuurlijk in zijn omgeving (dagverblijf enz.) altijd hoort? Hoe moeten we beginnen, en in welke volgorde zou hij de verschillende talen het best kunnen leren?
Ik weet zeker dat u gekozen heeft voor het spreken van Nederlands en Engels omdat u het allerbeste voor heeft met uw zoontje. Het Nederlands is immers de taal van het land waarin hij opgroeit, en het Engels is een zeer statusvolle wereldtaal. Het zijn allebei talen 'waar hij wat aan heeft'. Ik heb echter de indruk dat u met die keuze uzelf nogal geweld aandoet, en dat is natuurlijk niet de bedoeling.
Ik moet u bekennen dat ik nogal geraakt werd door uw opmerking "Ik betrap mezelf er ook telkens weer op dat ik toch in het Duits tegen mijn zoontje praat." Het woord 'betrappen' suggereert immers dat u op zulke momenten iets slechts doet, oftewel iets wat u eigenlijk niet zou mogen doen. Maar er
is niets slechts aan het spreken van uw eigen moedertaal met uw kind!
Hieronder zal ik wat meer vertellen over de manier waarop ouders met baby's praten. Daarna zal ik vertellen welke consequenties dat heeft voor de taal die men het beste met kleine kinderen kan spreken.
Zoals u vast wel gemerkt heeft, is het heerlijk om een 'gesprek' te voeren met een baby. Vermoedelijk – want zo doen alle vrouwen in de Westerse wereld het – praat u tegen uw zoontje spontaan op hoge toon en met langgerekte klanken.
Deze nadrukkelijke manier van praten tegen baby's en kleine kinderen wordt meestal
motherese (mamataal) genoemd. Critici die erop wijzen dat niet alleen moeders maar ook vaders en andere verzorgers over het algemeen op deze wijze tegen kinderen spreken, gebruiken liever de termen
parentese (oudertaal),
care-giverese (verzorgerstaal) of
child directed speech (op het kind gerichte spraak). Maar omdat
motherese de meest algemeen bekende term is, zal ik die voor het gemak even blijven gebruiken.
Hoogstwaarschijnlijk reageert uw baby vol overgave op deze hoge manier van praten. Dat doet hij niet alleen met een steeds uitgebreider scala aan brabbelgeluiden, maar ook met enthousiaste bewegingen van al zijn ledematen. Zo leert hij het basisprincipe van een gesprek: het is een constante beurtwisseling tussen twee of meer personen.
Volgens veel wetenschappers leert het kind door dat motherese nog veel meer:
Alhoewel het niet onomstotelijk bewezen is (want er zijn talloze factoren die bepalen hoe snel en hoe goed een kind taal verwerft), zijn veel wetenschappers toch van mening dat het gebruik van dit motherese de taalverwerving van jonge kinderen in hoge mate bevordert.
En het prachtige is: u doet dit allemaal onbewust en helemaal vanzelf. En uw baby vindt het schitterend. Laat u zulke momenten toch alstublieft niet bederven door bewust na te denken over de taal waarin u eigenlijk zou moeten spreken!
Dus: als Duits de taal is die u het beste beheerst, is het niet meer dan logisch dat dit ook de taal is waarin u vaak vanzelf tegen uw baby begint te praten. Want spreken is een proces dat natuurlijk en automatisch hóórt te gaan. En als u spontaan zin heeft om voor uw zoontje een Duits kinderliedje te zingen waarmee u zelf bent grootgebracht, doe dat dan! Als u denkt dat dat niet mag, doet u zowel uzelf als hem onrecht aan.
Als u redelijk consequent Duits tegen uw zoontje spreekt, zal hij die taal perfect leren verstaan. En als u hem een rijk taalaanbod in uw eigen moedertaal biedt, dan zal het leren van andere talen hem daarna ook gemakkelijker afgaan.
Of uw zoontje het Duits ook vloeiend leert spréken, is niet zeker.
Ik begrijp uit uw verhaal dat uw zoon al vanaf jonge leeftijd Nederlands zal horen op het dagverblijf. En omdat hij bij het opgroeien geleidelijk aan steeds meer en meer Nederlands om zich heen zal horen, kan het heel goed zo zijn dat hij het Nederlands veel beter zal leren spreken dan het Duits.
In feite geldt voor uw man hetzelfde als voor u. Als hij zeer vaardig is in het Engels, en er heel comfortabel in kan communiceren, dan is het natuurlijk prima als hij Engels spreekt tegen zijn zoon.
Maar: als uw man zich gemakkelijker en vloeiender kan uiten in de streektaal waarin hij is grootgebracht, of in het Twi, dan is er niets op tegen als hij die taal ook met zijn kind spreekt.
Die streektaal mag dan misschien alleen in Ghana gesproken worden en dus bepaald geen wereldtaal zijn, maar hij kan toch voor uw zoontje erg waardevol zijn. Omdat het de taal van zijn vader is. Wellicht is het de taal waarin uw man het beste het culturele erfgoed van zijn land kan doorgeven. En dat lijkt me voor uw zoon, als kind van meerdere culturen, een grote verrijking. Het is aan uw man om te besluiten bij welke taalkeuze hij zich het meest gemakkelijk en gelukkig voelt.
Alhoewel u dat nergens expliciet zegt, vermoed ik dat u en uw man onderling Engels spreken. Op die manier krijgt uw zoon, ook als u zou besluiten om allebei uw moedertaal met uw kind te spreken, toch alvast wat Engelse luistervaardigheid van huis uit mee. Daar is uiteraard niets mis mee is.
Als uw Nederlands erg goed is, zou u er ook voor kunnen kiezen om in bepaalde situaties Nederlands met uw zoontje te spreken, en in andere situaties Duits. Deze
One Situation One Language-methode heb ik eerder besproken in
Alles door elkaar. Hoe los ik het probleem van talen mixen op?
Zolang u maar behoorlijk consequent in deze methode bent, zodat uw zoon kan leren om de verschillende talen die hij om zich heen hoort van elkaar te onderscheiden, is het goed.
Ik wens u veel succes, en boven alles veel geluk met uw kind van drie culturen.
