22 april 2011 door Joanna Sandberg
Ik zit als vader te worstelen met de omgang met mijn dochter van 17 (en in iets mindere mate met die van 14). De kern is dat ik niet goed begrijp waarom ze niets vertelt uit zichzelf, en als ik iets vraag, een zo kort mogelijk antwoord krijg. Mijn ex-vrouw, met wie ik een prima relatie heb, heeft hetzelfde gevoel.
De praktijk is dat ze uit zichzelf niets anders zegt dan "Hoi" en "Doeg" en soms vraagt of ik haar ergens heen kan brengen. Dat is het wel zo'n beetje. Verder moet ik alles vragen, over school, uitgaan, schoolkeuze (ze wil straks naar het hbo en dan ook zelfstandig wonen), 't werk, whatever. 't Antwoord komt meestal niet verder dan "Oh wel goed", "Saai", "Niets bijzonders" en dergelijke.
Nooit vertelt ze iets meer. Nooit zal ze uit zichzelf vertellen wat ze heeft beleefd of denkt. Bijna nooit toont ze belangstelling voor mij met een vraag of zo.
Zo is het super-ongezellig. Tv en computer krijgen alle aandacht en als ik niets zeg, zegt zij ook niets en kunnen we bijvoorbeeld onder 't eten in complete stilte zitten, als ik niet iets vraag of zeg.
Ik probeer van alles. Meestal stel ik vragen, vertel iets over m'n eigen beleving, soms zeg ik ook bewust niets. Meerdere malen heb ik haar gevraagd waarom ze zo gesloten doet, terwijl ze dat bij vrienden en vriendinnen niet doet. Ze komt dan niet verder dan "Ik hóef toch niet te praten? Waarom moet ik wat vertellen?"
Ik vraag of ik verkeerde vragen stel en of ze misschien een hekel aan mij of bepaald gedrag van me heeft, maar dat ontkent ze dan zonder verdere toelichting. Ook bij familiebijeenkomsten zegt ze bijna niets.
Tegelijk is ze geen lastige puber. Ze regelt haar eigen zaakjes, zeurt nooit om geld, slaat niet met deuren, schreeuwt niet, scheldt niet, leeft als het ware compleet in haar eigen wereld, langs mij en m'n ex heen. En dat gaat eigenlijk al sinds haar 12e zo. De scheiding, 5 jaar geleden, heeft daar geen bijzondere verandering in gebracht. Ik heb niet de indruk dat die scheiding, die tamelijk harmonieus is verlopen, een trendbreuk was.
In m'n werk en vriendenkring heb ik altijd gemakkelijk contact en kan ik met iedereen gemakkelijk communiceren, over van alles. Met iedereen heb ik eigenlijk een goede relatie, maar met m'n kinderen vind ik dat niet. Vaak denk ik: laat maar, 't draait vanzelf wel bij. Maar soms denk ik: hoe kan ik nu eens iets doen wat de situatie verandert?
Het is gewoon ongezellig, niet alleen voor ons, maar in wezen voor haarzelf ook. Ze krijgt van ons alle kans om met ons te praten, maar maakt daar om een of andere reden geen gebruik van en ik zie haar in de toekomst ook nog problemen daarmee krijgen. Dat afstandelijke, non-communicatieve, gaat haar nog 's opbreken.
Kort gezegd vind ik haar asociaal. Tegelijk weet ik dat ze een goed hart heeft. Een enkele keer toont ze dat, als zich ergens onrecht voordoet.
Misschien is ze over een maand of 4 de deur uit. Ik wens dat we voordien nog iets kunnen bereiken, doorbreken. Maar ik weet niet hoe. Ik heb de neiging, na weer een vervelend gesprekje hierover vanavond, om haar te gaan spiegelen voor langere periode, door hetzelfde gedrag te gaan vertonen. Maar tegelijk vraag ik me af of dat nu de weg is... Ik ga dan een rol spelen en dat lijkt me ergens niet zo goed.
Weet u raad?
Het lijkt mij inderdaad heel vermoeiend en teleurstellend dat uw oudste dochter – en in mindere mate ook uw jongste dochter – zo weinig zegt, hoezeer u ook uw best doet om een gesprek op gang te krijgen. Maar het is wel begrijpelijk en verklaarbaar. Ik zal mij beperken tot het contact tussen u en uw oudste dochter (ook al heeft uw ex er ook last van).
Om te beginnen iets over pubers in het algemeen. Die zijn meestal vooral met zichzelf bezig. Ze hebben hun eigen belevingswereld, met vrienden en vriendinnen, verliefdheden, het ontdekken van seksualiteit, school, sport, mogelijk een bijbaantje, enzovoorts. De wereld draait alleen om hen. Zo werkt het nu eenmaal.
U klaagde dat ze geen vragen over uw eigen doen en laten stelt, maar van pubers kun je niet verwachten dat ze interesse tonen in jou als ouder. De meeste pubers willen het liefst vooral veel over zichzelf vertellen. (Uw dochters dus niet, maar daarover straks meer.) Als een puber dingen over zichzelf vertelt, dan kun je daar als ouder op ingaan en verdiept het contact zich. Want soms komt je puber met zijn of haar onzekerheden, of soms met de vraag hoe jij het deed (heel lang geleden) toen je zelf nog jong was.
Ik ben overigens wel benieuwd hoe het contact was tussen u en uw oudste dochter (ik beperk me even tot haar, maar hetzelfde geldt voor uw dochter van 14 jaar), voordat ze in de puberteit kwam. Want als je altijd al een goed contact hebt gehad met je kind, dan zet zich dat vaak wel door in de puberteit.
Uw dochter reageert koel en afstandelijk op u (en mogelijk ook op haar moeder). Ze lijkt onverschillig, maar dat is maar schijn. Van binnen is ze beslist niet onverschillig, maar juist erg met u bezig.
Voor meiden in de puberteit is hun vader heel belangrijk. Uw dochter heeft zich 'een houding' tegenover u aangemeten. Maar dat is alleen maar de buitenkant, en u beperkt zich tot die buitenkant. Ze treft u hier op uw zwakke plek, want ze weet natuurlijk heel goed dat u altijd makkelijk contact naakt en met iedereen makkelijk kan communiceren over van alles en nog wat. Maar niet met haar (en haar zusje)...
Hoe u ook uw best doet, zij hult zich in stilzwijgen. U spartelt, en zij lijkt rustig op het droge te zitten. Ze voelt waarschijnlijk heel goed aan dat u dit bijna niet verdraagt. Maar toch gaat ze door, of ze kan het niet meer laten stoppen.
De vraag is nu waar dit gedrag uw dochter vandaan komt. Waarom doet ze zo?
U vertelde dat u haar gevraagd heeft waarom ze bij u zo gesloten doet, maar bij haar vrienden en vriendinnen niet. Dit is een belangrijke zin, want hier beschrijft u haar gedrag ('doen') en niet haar wezen ('zijn'). Bij u gedraagt ze zich gesloten, bij haar vrienden niet.
Door haar gedrag heeft ze macht over u, en u voelt zich machteloos. Dat is een rotgevoel voor een vader. Ze heeft op een gegeven moment ontdekt dat ze u met dit zwijgen kan treffen. Ze straft u, als het ware. Dat is niet een bewuste keuze van de ene op de andere dag, maar het niet communiceren met je ouder(s) ontwikkelt zich in de loop der tijd als strategie ter bescherming van je eigen gevoel en kwetsbaarheid.
Door niet met u te praten, weet u ook niet hoe ze zich voelt, wat haar bezighoudt, wat ze moeilijk vindt, op wie ze verliefd is, etc. U mag niet meedoen met haar, ze sluit u buiten. Ik denk dat uw dochter boos op u is en zich niet meer aan u laat zien omdat ze niet écht gezien is door u. Ik zal u uitleggen waarom ik dat denk.
Wat mij opviel was dat u vooral naar uw dochter wijst, en niet of nauwelijks naar uzelf. U doet weliswaar erg uw best om de communicatie op gang te krijgen maar u doet dat steeds op dezelfde manier (die dus niet werkt) waarbij u zich eigenlijk niet afvraagt hoe dat nou komt. En voor zover u zich dat wél afvraagt, legt u de verantwoordelijkheid weer bij uw dochter, door háár te vragen wat u fout doet.
U zult dus de confrontatie met uzelf aan moeten gaan, door u zelf de vraag te stellen: "Wat heb ik gedaan (of nagelaten), dat mijn dochter(s) mij niet toelaten in hun wereld?"
Het is natuurlijk niet makkelijk om de confrontatie met jezelf aan te gaan, zeker niet als je niet weet hoe dat moet, en waar je zou moeten beginnen. Daarom zal ik u enkele voorbeelden uit uw eigen tekst geven die u misschien wat aanknopingspunten kunnen geven.
Eerste voorbeeld. Naarmate de tekst van uw vraag vorderde, leek u steeds bozer te worden, uitmondend in de constatering dat u haar eigenlijk asociaal vindt, en dat haar gedrag haar nog eens zal gaan opbreken. (Terwijl u weet dat dat niet klopt, omdat ze met vrienden wél goed communiceert.) Boosheid is niet de beste manier om erachter te komen wat je nu eigenlijk fout doet...
Tweede voorbeeld. U heeft haar gevraagd of u misschien de verkeerde vragen stelt (zeker doet u dat, maar dat is aan uzelf om te ontdekken) en of ze misschien een hekel aan u of uw gedrag heeft. Dat lijkt een opening, maar is het niet. Want wat moet een dochter – die u niet toelaat in haar belevingswereld – daarop antwoorden? Dat kan alleen met een vaag antwoord. Want waarom zou zij haar gevoel naar u tonen, als u dat niet naar haar doet...
Bovendien heeft ze misschien het idee dat het toch geen zin heeft om iets over u of uw gedrag te zeggen, omdat u van uzelf vindt dat u sociaal prima functioneert (met anderen). Waarmee u in feite zegt: "Aan mij ligt het niet."
Laatste voorbeeld. U zei: "Vaak denk ik: laat maar, 't draait vanzelf wel bij. Maar soms denk ik: hoe kan ik nu eens iets doen wat de situatie verandert?" Het klinkt misschien wat hard, maar hier spreekt emotionele luiheid uit. Namelijk: het wezenlijke probleem uit de weg gaan. Het erbij laten, en denken dat 't (wat eigenlijk?) vanzelf wel bij zal draaien. En áls u 'soms' denkt wat u nog zou kunnen doen, komt u erop uit dat u haar wilt gaan spiegelen, door helemaal niets te doen. Uw dochter voelt dit alles natuurlijk haarfijn aan, wat haar gedrag alleen maar versterkt.
Gelukkig voelde u zelf ook wel aan dat dat spiegelen nou niet de aangewezen methode is, dus helemaal hopeloos is het niet. Maar dan moet u dus wel aan de slag gaan. Met uzelf, wel te verstaan.
U zult bij uzelf moeten onderzoeken waarom uw dochter boos op u is. Mogelijk heeft u daar professionele hulp bij nodig, omdat het voor veel mensen moeilijk is om écht naar jezelf te kijken en zelfstandig te onderzoeken wat je zwakke kanten zijn.
Bij dat zelfonderzoek, al of niet met hulp van een therapeut, zal zeker ook de scheiding ter sprake moeten komen. Uzelf doet daar heel luchtig over, maar voor uw dochters zal deze gebeurtenis ongetwijfeld een stuk moeilijker te verteren zijn geweest. Juist het feit dat u er zelf zo makkelijk over doet, ziet eruit als een ontkenning van het verdriet van uw dochters. Daar ligt de pijn, denk ik.
Sterkte!
