16 mei 2008 door Mirjam Blumenthal
Wij wonen nu bijna 9 jaar in Zwitserland en hebben twee kinderen. Een zoon van 10 en een dochter van 8. Onze dochter is aan beide oren slechthorend (60-80 db). Het hoorverlies is pas ontdekt toen ze bijna 5 jaar was. We hebben ons daarover heel schuldig gevoeld, net als de logopediste en artsen.
Toen Iris met 2 jaar nog niet praatte, is er een lange weg van allerlei onderzoeken en logopedie begonnen. De eerste jaren had ze veel epilepsie-aanvallen, waaraan destijds haar niet-praten werd toegeschreven.
Nu is ze uitgegroeid tot een mooie en pientere dame en heeft ze al sinds haar 5e geen epileptische aanvallen meer. Ze heeft twee hoorstoestellen en een Smart Link.
We wonen in het Duitstalige gedeelte van Zwitserland. Behalve Nederlands (haar beste taal) is er ook Hoogduits (schooltaal) en daarnaast nog Zwitserduits (de eigenlijke spreektaal hier). Nu Iris in de tweede klas zit (groep 4), zien we steeds meer dat die drie talen erg moeilijk voor haar zijn.
De begeleiding hier is wel erg goed. Ze heeft 5 uur per week hulp in de klas van een audiopedagoge, plus enkele uren team-teaching (door twee leraren), en een klas van maar 21 kinderen die ook nog vaak gesplitst wordt.
Mijn man en ik hebben er avonden over gepraat, maar hebben nu toch besloten om terug te gaan naar Nederland, in de hoop dat het voor haar makkelijker gaat worden met één taal. Haar sociale omgeving zal dan ook veel groter worden (nichtjes, tantes, oma, opa, enz.) met allemaal dezelfde taal.
Het lukt ons alleen niet goed om een beeld te krijgen van de klassen, de kinderen en de leraren in Nederland. We hebben contact gehad met het ACE te Utrecht en daar gaan we haar ook aanmelden. Maar we zijn toch nog erg onzeker of het echt beter zal worden voor Iris... (en niet te vergeten voor onze zoon, die zelf geen reden heeft om naar Nederland te gaan).
Niemand kan ons aanraden wat me moeten doen, maar we zijn dankbaar met objectieve hulp.
Het is erg belangrijk voor uw dochter dat ze in ieder geval onderwijs kan krijgen in haar beste taal, in dit geval het Nederlands. In Zwitserland bestaat die mogelijkheid niet, en dus maakt u met uw voorgenomen terugkeer naar Nederland een weliswaar moeilijke, maar goede keuze.
Hieronder zullen we iets meer vertellen over de overwegingen die in zulke gevallen een rol kunnen spelen.
Taalkundigen geven niet zo gauw het advies om één of meer talen voor een meertalig kind te laten vervallen. Ook logopedisten springen daar, als het goed is, heel voorzichtig mee om. Waarom is dat eigenlijk?
Ten eerste omdat een meertalig kind met aangeboren taalproblemen (of gehoorproblemen die eventueel later verworven zijn) die problemen in ál zijn talen vertoont. Terugkeren naar eentaligheid lost dus niets op. In de taal die overblijft zullen de problemen dan gewoon blijven bestaan.
Ten tweede omdat een kind in een meertalige omgeving simpelweg meerdere talen nodig heeft om in het dagelijks leven te kunnen functioneren: thuis, op school, en op straat.
Mensen die – met de beste bedoelingen – van mening zijn dat het kind een taal zou moeten laten vallen, omdat zo de 'last' voor het kind minder zou worden, adviseren meestal om de minderheidstaal te laten vallen. Want, zo redeneren ze, die minderheidstaal (die thuis gesproken wordt!) heeft het kind niet nodig voor het behalen van succes op school en op de arbeidsmarkt. De meerderheidstaal wel.
Aan deze redenering kleeft een groot gevaar. De minderheidstaal is namelijk de taal waarin het kind tot dan toe is grootgebracht, waardoor het kind die taal associeert met liefde en verzorging. Als de ouders dan ineens stoppen met het spreken van die (thuis)taal, heeft dit een enorme emotionele impact op het kind. Het kind kan het gevoel krijgen dat mét de taal, ook de liefde en verzorging nooit meer zullen zijn zoals voorheen.
Gelukkig heeft u dit uitstekend aangevoeld. Uw Iris heeft in Zwitserland gewoon drie talen nodig. Nederlands thuis, Duits op school, en Zwitserduits op straat. Geen van de drie kan vervallen in haar huidige leefomgeving.
In theorie zou een slechthorend kind wel meerdere talen aan moeten kunnen. Zodra het gehoorverlies ontdekt is, en gecompenseerd wordt door een hoortoestel, zie je namelijk vaak dat het kind een zeer snelle vooruitgang in zijn taalontwikkeling doormaakt.
Uw dochters situatie is echter nogal bijzonder, en wel om meerdere redenen:
Uit de aanvullende informatie die u nastuurde, begreep ik dat uw dochters woordenschat het grootst is in het Nederlands, en dat ook haar uitspraak in deze taal het beste is. Verder schreef u in deze aanvulling dat ze op school vaak wegdroomt, omdat ze het (Duitse) taalaanbod daar weliswaar hoort, maar niet verstaat. Receptieve vaardigheden (verstaan en lezen) komen altijd vóór actieve vaardigheden (spreken en schrijven). Dat uw dochter de taal op school niet of niet goed verstaat, duidt dus inderdaad wel op een behoorlijk probleem.
Als uw dochter de kans krijgt om onderwijs in het Nederlands te volgen, kan ze hiermee in ieder geval haar sterkste taal ontwikkelen. Ook de aanwezigheid van Nederlandstalige familie en vriendjes zal haar inderdaad gelegenheid geven om een stevige basis te ontwikkelen in haar moedertaal.
Maar let op: uw dochter heeft nog nooit in Nederland gewoond, dus moet u er wel rekening mee houden dat ze na de remigratie misschien enkele maanden zal moeten acclimatiseren, voordat ze haar voordeel kan doen met de nieuwe situatie.
Helaas gaf u niet veel specifieke informatie over de taalontwikkeling van uw dochter in haar drie talen, waardoor we niet goed kunnen voorspellen hoe het haar zal vergaan.
Op dit moment zit ze in het reguliere basisonderwijs, in Zwitserland, waar ze intensieve begeleiding krijgt. Of ze in Nederland beter af zal zijn op een school voor speciaal onderwijs of op een reguliere basisschool met ambulante begeleiding, hangt vooral af van haar huidige taalniveau in het Nederlands.
Jammer genoeg kunnen wij daar, binnen het bestek van deze vraagbaak, niet over oordelen. U heeft echter al contact gelegd met een OAC (Onderzoek- en Adviescentrum), waar men gespecialiseerd is in de toeleiding naar het meest geschikte onderwijs, dus dat zal vast en zeker goedkomen.
Dan nog even wat betreft uw 10-jarige zoon. Op dit moment is de situatie moeilijk voor hem, maar misschien kunt u hem een hart onder de riem steken door te vertellen dat hij via e-mail, Skype, MSN (al of niet met webcam) etc., zijn huidige vriendschappen en talen kan onderhouden. En wie weet zult u in de toekomst in de vakanties af en toe naar Zwitserland gaan?
We wensen u en uw gezin heel veel succes en geluk wanneer u straks terugkeert naar Nederland! En we hopen dat u veel positieve energie mag putten uit het besef dat uw beslissing niet makkelijk, maar wel verstandig is geweest.
