20 oktober 2000 door Paula Fikkert
We wonen in Suriname. Omdat het moeilijk is om hier informatie te vinden, laat staan goede en betaalbare informatie, hoop ik dat u me kunt helpen. Ook het internetten is te duur. Ik zou eindeloos bezig willen zijn met uw website maar kan me dat niet veroorloven. Brieven schrijf ik thuis op een gekregen computer, internetten doe ik bij een cyber-shop.
[... eerste vraag – gericht aan een tandarts – verwijderd ...]
Mijn dochter is 5½. Ze is taalzwak en ze wordt behandeld door een logopediste sinds haar vierde. Tot minstens 27 maanden was haar spraak-ontwikkeling normaal volgens uw schema (ik heb de vragen aan de taalkundigen gelezen), maar op een gegeven moment is het misgegaan.
Toen ze 4 jaar oud werd, en de logopedische behandeling begon, sprak ze erg onverstaanbaar. De v, s, z, l, f, r, enz. kon ze helemaal niet uitspreken. Dat is in de eerste maanden logopedie voor het grootste deel wel in orde gekomen. Ook de woordenschat was te klein, en de grammatica te beperkt. Ze maakte wel al lange zinnen, maar was zelfs voor ons vaak onverstaanbaar.
De oorzaak is niet bekend. Wel is de babytaal die we heel lang met haar bleven praten, zo goed als zeker mede de oorzaak. Ze gebruikte veel gebaren om iets duidelijk te maken.
Verder is ze helemaal in orde. Ze rekent, en leest al de eerste woordjes. Ze is in praktisch opzicht volgens de logopediste haar leeftijd vooruit en daarom begrijpt ze de taalzwakte niet. Het praten gaat steeds beter, vooral de uitspraak is op de "r" na ondertussen goed genoeg. Ze maakt hele lange zinnen, vertelt hele verhalen, praat de hele dag. We lezen haar veel voor.
De zinsstructuur, grammatica e.d. zijn echter nog niet in orde (b.v. "geef aan ik"). Ik liet haar net bijvoorbeeld een zin maken met het woordje "doos". Ze zei: "Met een doos kan je pakketten mee sturen". Voor mij is het nog moeilijker, want ik weet niet hoe een kind van haar leeftijd "normaal" behoort te spreken. Haar zusje van 3 praat veel beter dan zij op die leeftijd, en haalt haar bijna in.
Wat voor een oefeningen zijn geschikt voor haar? Heeft u tips, informatie? Wat zou de oorzaak van het probleem kunnen zijn? Ze leert heel snel, waarom de taal dan niet?
U schrijft dat uw oudste dochter van 5½ taalzwak is en problemen heeft met het tanden wisselen. Ik zie niet direct een relatie tussen beide 'problemen'. Het (tijdelijk) ontbreken van tanden kan wel enige invloed hebben op de verstaanbaarheid, maar beïnvloedt niet de taal. Taal verwijst naar de kennis van taal zoals we die hebben opgeslagen in onze hersenen; spraak heeft te maken met de manier waarop we de taal articuleren. Taalzwakte en onverstaanbaarheid zijn dus niet noodzakelijk aan elkaar gerelateerd, hoewel dit wel vaak het geval is.
Verder schrijft u dat de spraakontwikkeling van uw dochter tot zeker 27 maanden normaal verliep, maar dat ze op haar vierde verjaardag erg onverstaanbaar sprak en dat ze vanaf die datum logopedisch behandeld werd. U schrijft helaas niet wat de aanleiding voor die behandeling was. Alleen dat haar woordenschat 'te klein' was, en dat de grammatica niet voldoende ontwikkeld was. U geeft twee specifieke voorbeelden waar ik kort op in zal gaan.
Uw dochter kon op vierjarige leeftijd de wrijfklanken [f, v, s, z] en de
liquidae [l ,r] nog helemaal niet uitspreken. Op zich is dat allemaal niet raar.
Met de [l, r] hebben veel kinderen nog problemen als ze naar groep 1 van de basisschool gaan. Mijn eigen dochter van ruim 5 jaar heeft bijvoorbeeld net geleerd het woord 'luier' goed uit te spreken.
Ook de wrijfklanken worden vaak relatief laat verworven, hoewel de meeste kinderen ze wel kunnen uitspreken als ze voor het eerst naar school gaan. Vooral aan het woordbegin zijn de wrijfklanken niet zo goed hoorbaar.
Is het misschien zo dat uw dochtertje tussen haar 2e en 4e verjaardag veel verkouden is geweest, waardoor haar gehoor verminderd was? Het feit dat logopedie het probleem zo snel heeft verholpen, lijkt erop te wijzen dat het niet aan de taalkennis van uw dochter lag.
Wat de grammatica betreft schrijft u dat uw dochter al wel vroeg lange zinnen maakte, maar helaas voor u onverstaanbaar. Grofweg tussen de 2 en 4 jaar leren kinderen zinnen maken. Aanvankelijk zijn het korte zinnetjes; later worden die steeds ingewikkelder en vereisen ze steeds meer
planning.
Het is normaal dat naarmate de zinnen langer worden, de woorden korter worden uitgesproken, waardoor ze minder duidelijk gearticuleerd worden. Bij volwassenen leidt dat doorgaans niet tot onverstaanbaarheid, maar bij kinderen soms wel.
Of de babytaal – die u lang met haar gesproken heeft – hier direct mee te maken heeft, kan ik moeilijk beoordelen. Meestal leren kinderen de taal zonder problemen, zolang er maar genoeg input is. En normaal staat het gebruik van 'babytaal' de taalontwikkeling niet in de weg (eerder het omgekeerde). Wel is taal natuurlijk bij uitstek een communicatiemiddel, en als andere communicatiemiddelen – zoals gebarentaal – effectiever zijn dan gesproken taal, dan kan een kind daar lang gebruik van maken.
De zin "Met een doos kan je pakketten mee sturen" (van uw dochter) is weliswaar niet helemaal correct, maar laat wel zien dat zij door heeft dat
met en
mee iets met elkaar te maken hebben. De grammaticale eigenschappen van deze woordjes zijn nogal complex en beïnvloeden onder andere de woordvolgorde, zoals blijkt uit de volgende voorbeelden:
Met een schaar knip je papier
Daar (=schaar) mee knip je papier.
Dat uw dochtertje deze constructies uitprobeert, duidt mijns inziens niet op taalzwakte. Het is belangrijk om taal en spraak uit elkaar te houden. Op grond van de door u verstrekte informatie kan ik u geen nadere analyse geven. Ik raad u daarom aan om dit eens met de logopediste te bespreken.
Veel succes.
